Potsdam

**Potsdam**
Kreisfreie Stadt in Duitsland
	;
Situering
Deelstaat	Brandenburg
Coördinaten	52° 24′ NB, 13° 4′ OL
Algemeen
Oppervlakte	188,24 km²
Inwoners ; (31-12-2020)	182.112 ; (967 inw./km²)
Hoogte	35 m
Burgemeester	Mike Schubert (SPD)
Overig
Postcodes	14401–14482
Netnummers	0331 (Kerngebiet), 033208 (Fahrland, Marquardt, Satzkorn), 033201 (Groß Glienicke)
Kenteken	P
Gemeentenr.	12 0 54 000
Website	potsdam.de
Locatie van Potsdam
Foto's
	Nauener Tor in Potsdam
Portaal	Duitsland

Potsdam is de hoofdstad van de Duitse deelstaat Brandenburg. De stad telt 182.112 inwoners (31 december 2020)^[1] op een oppervlakte van 187,27 km². Potsdam ligt in de agglomeratie van Berlijn; zo is de stad te bereiken met de S-Bahn van Berlijn. Potsdam ligt aan de rivier de Havel. Potsdam is een kreisfreie Stadt.

Geschiedenis

Potsdam is gesticht in de 10e eeuw. Lange tijd bleef het een onbeduidend dorp, hoewel het in 1345 stadsrechten kreeg. In 1660 werd de stad door keurvorst Frederik Willem uitgekozen als zijn zomerresidentie. Hij liet er een kasteel bouwen geïnspireerd op het Huis Honselaarsdijk dat hij had leren kennen tijdens zijn studie in Nederland. Later werd de stad ook de favoriete verblijfplaats van de koninklijke familie van Pruisen: de Hohenzollerns. De meeste leden van de Hohenzollerns werden hier geboren, groeiden op en verbleven meestentijds in een van hun verschillende paleizen in Potsdam.

Tussen 1734 en 1742 haalde koning Frederik Willem I, bijgenaamd de Soldatenkoning, Nederlandse werklieden naar Potsdam die daar een wijk aanlegden in Nederlandse stijl; de wijk wordt Holländisches Viertel (Hollandse wijk) genoemd. In tegenstelling tot de wens van de opdrachtgever, bleef de vorming van een Nederlandse kolonie uit. Hongaarse arbeiders trokken vaak na leegstand in de huizen. De wijk bestaat nog steeds en is een toeristische trekpleister.

Met name in de tijd van Frederik de Grote zijn veel monumentale gebouwen gebouwd, waaronder het paleis Sanssouci, en het Neues Palais. Hoewel Berlijn de hoofdstad van Pruisen en later van het Duitse Rijk was, verbleef het hof vaak in Potsdam. Dit veranderde pas in 1918, toen na de Eerste Wereldoorlog keizer Wilhelm II werd verdreven en Duitsland een republiek werd.

Kort nadat Hitler aan de macht kwam in Duitsland, vond op 21 maart 1933 de zogenaamde Dag van Potsdam plaats, waarbij de nazi's de eenheid tussen het oude Pruisen en het nieuwe nationaalsocialistische Duitsland wilden demonstreren. De stad heeft in de Tweede Wereldoorlog zwaar geleden onder bombardementen, vooral dat van 14 april 1945. Na de oorlog vond in het Cecilienhof de Conferentie van Potsdam plaats, waaraan de overwinnaars (Truman, Churchill (die halverwege werd vervangen door Attlee) en Stalin) deelnamen.

Na de oorlog viel de stad in Oost-Duitse handen. De DDR wilde zo veel mogelijk de herinnering aan het verleden verwijderen; daarom werden vele monumentale gebouwen afgebroken. Door de bouw van de Berlijnse Muur was er geen vrij verkeer meer mogelijk met het naburige West-Berlijn.

Na de Duitse hereniging werd Potsdam de hoofdstad van de nieuwe deelstaat Brandenburg. In 1990 werden de paleizen en parken van Potsdam en Berlijn op de werelderfgoedlijst geplaatst. Er zijn na de val van het communisme plannen ontwikkeld om de stad in oude luister te herstellen. Zo werd het Stadtschloss (stadspaleis) herbouwd en werd in 2013 de bouwvergunning afgeleverd voor de wederopbouw van de Garnisonkirche. Het verder uitgraven van het Stadtkanal werd voorlopig opgegeven.

Cultuur

Bezienswaardigheden

Het Park Sanssouci met daarin:
- Sanssouci, het lustslot van Frederik de Grote
- Het Orangeriepaleis, voorheen bestemd voor gasten van de koninklijke familie
- Neues Palais (Nieuwe Paleis). Hier bevinden zich gebouwen van de Universiteit van Potsdam.
- Friedenskirche met Mausoleum van enkele Pruisische koningen
- Charlottenhof
- Het Belvédère
Neuer Garten, met Marmorpalais en Cecilienhof
De Russische kolonie Alexandrowka met de Alexander-Newski-Gedächtniskirche
Slot Babelsberg, het zomerpaleis van Keizer Wilhelm I naar ontwerp van Karl Friedrich Schinkel
De stadspoorten Brandenburger Tor (niet te verwarren met het bouwwerk met dezelfde naam in Berlijn), de Nauener Tor, Kellertor en de Jägertor
De Alte Markt met de St. Nikolai-kerk, het Potsdamer Stadtschloss (hier zit de Landdag van Brandenburg in), Museum Barberini (een museum voor de privé kunstcollectie van Hasso Plattner) en het Oude Raadhuis (waar het Potsdam museum zich in bevindt)
Het Holländisches Viertel met Nederlandse gevelhuisjes, opgebouwd onder de uit Amsterdam afkomstige Jan Bouman.
Het Wetenschapspark Albert Einstein met de Einsteintoren op de Telegrafenberg
Großes Militärwaisenhaus
Pumpenhaus, het pomphuis ('moskee')
St. Peter und Paul Kirche, gelegen bij Holländisches Viertel
Nauener Tor
Feuerbachstraße, pittoreske straat met een groter aantal Nederlanders, actief in het nachtleven. Niet te verwarren met het Holländisches Viertel, waar geen Nederlanders wonen.
Glienicker Brücke op de grens met Berlijn, waar tijdens de Koude oorlog spionnen werden uitgeruild.

Het lustslot Sanssouci
Het Orangeriepaleis
Het Neues Palais
Chinees paviljoen (detail)

Sport en recreatie

Deze plaats is gelegen aan de Europese wandelroute E11, die loopt van Den Haag naar het oosten, op dit moment tot de grens tussen Polen en Litouwen. De succesvolle vrouwenvoetbalvereniging 1. FFC Turbine Potsdam komt uit Potsdam.

Partnersteden

Opole, Polen, sinds 1973
Bobigny, Frankrijk, sinds 1974
Jyväskylä, Finland, sinds 1985
Bonn, Noordrijn-Westfalen, Duitsland, sinds 1988
Perugia, Italië, sinds 1990
Sioux Falls, South Dakota, Verenigde Staten, sinds 1990
Luzern, Zwitserland, sinds 2002

Geboren in Potsdam

Wilhelmina van Pruisen (1709-1758), markgravin van Bayreuth
Friedrich Wilhelm Heinrich Benda (1745-1814), componist en violist
Johann David Ludwig Graf Yorck von Wartenburg (1759-1830), aristocraat en militair
Wilhelm von Humboldt (1767-1835), taalwetenschapper, filosoof en staatsman
Frederik Willem III van Pruisen (1770-1840), koning van Pruisen en componist
Louis van Pruisen (1773-1796), prins
Wilhelmina van Pruisen (1774-1837), als echtgenote van Willem I de eerste koningin der Nederlanden
Moritz Hermann von Jacobi (1801-1874), natuurkundige en ingenieur
Friedrich Ludwig Persius (1803-1845), architect
Alexandrine van Pruisen (1803-1892), prinses van Pruisen
Carl Jacobi (1804-1851), wiskundige
Hermann von Helmholtz (1821-1894), medicus en natuurkundige
Frederik III van Pruisen (1831-1888), keizer van het Duitse Keizerrijk
Alfred von Waldersee (1832-1904), militair
Ernst Haeckel (1834-1919), arts, illustrator, zoöloog en filosoof
Hermann Schubert (1848-1911), wiskundige
Maria Elisabeth Louise Frederika van Pruisen (1855-1888), prinses
Elisabeth Anne van Pruisen (1857-1895), echtgenote van Hendrik van Oranje-Nassau
Wilhelm II van Duitsland (1859-1941), laatste keizer van het Duitse Keizerrijk
Charlotte van Pruisen (1860-1919), dochter van keizer Frederik III
Louise Margaretha van Pruisen (1860-1917), prinses
Adolf Miethe (1862-1927), scheikundige
Hendrik van Pruisen (1862-1929), jongste zoon van keizer Frederik III
Sigismund van Pruisen (1864-1866), derde zoon van keizer Frederik III
Frederika Amalia Wilhelmina Victoria van Pruisen (1866-1929), prinses uit het Huis Hohenzollern
Sophie van Pruisen (1870-1932), koningin van het Koninkrijk Griekenland
Friedrich Wilhelm von Bissing (1873-1956), egyptoloog
Feodore van Saksen-Meiningen (1879-1945), prinses uit het Huis Wettin
Wilhelm van Pruisen (1882-1951), oudste zoon van keizer Wilhelm II
Viktor Adolf van Bentheim en Steinfurt (1883-1961), 5e vorst van Bentheim en Steinfurt
Eitel Frederik van Pruisen (1883-1942), tweede zoon van keizer Wilhelm II
Adalbert van Pruisen (1884-1948), derde zoon van keizer Wilhelm II
Ludovika Jakobsson-Eilers (1884-1968), kunstschaatsster
Sophie van Schönburg-Waldenburg (1885-1937), prinses uit het Huis Schönburg-Waldenburg
Alfred Wiener (1885-1964), publicist en verzetsstrijder
Leo Geyr von Schweppenburg (1886-1974), generaal
Arthur Ney (1887-1963), Zwitsers componist, dirigent en muziekuitgever
August Wilhelm van Pruisen (1887), vierde zoon van keizer Wilhelm II
Oscar van Pruisen (1888-1952), vijfde zoon van keizer Wilhelm II
Victoria Feodora van Reuss, jongere linie (1889-1918), prinses
Augusta Victoria van Hohenzollern (1890-1966), echtgenote van de laatste koning van Portugal, Emanuel II
Victoria van Pruisen (1890-1923), prinses uit het Huis Hohenzollern
Victoria Louise van Pruisen (1892-1982), enige dochter van keizer Wilhelm II
Frederik Karel van Pruisen (1893-1917), prins uit het Huis Hohenzollern
Paul Blobel (1894-1951), architect, SS-Standartenführer en lid van de Sicherheitsdienst (SD)
Hermann Kasack (1896-1966), schrijver
Hasso von Manteuffel (1897-1978), generaal ten tijde van de Tweede Wereldoorlog
Charlotte van Saksen-Altenburg (1899-1989), prinses uit het Huis Wettin
George Maurits van Saksen-Altenburg (1900-1991), laatste erfprins van Saksen-Altenburg
Hans Brehme (1904-1957), componist
Rosemary van Salm-Salm (1904-2001), prinses
Wilhelm van Pruisen (1906-1940), prins uit het Huis Hohenzollern
Louis Ferdinand van Pruisen (1907-1994), prins
Georg Stahl (1907-1969), componist en dirigent
Hubertus van Pruisen (1909-1950), prins uit het Huis Hohenzollern
Arno Huhn (1911-1991), SD-beambte in Nederland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog
Martin Schwarzschild (1912-1997), Amerikaans astrofysicus van Joods-Duitse afkomst
Karel Victor zu Wied (1913-1973), prins uit het Huis Wied
Karel van Pruisen (1916-1975), prins uit het Huis Hohenzollern
Cecilia van Pruisen (1917-1975), prinses uit het Huis Hohenzollern
Burkhard Heim (1925-2001), theoretisch natuurkundige
Günther Schramm (1929), acteur, televisiepresentator, cabaretier en zanger
Hilla Becher (geb. Wobeser) (1934-2015), fotografe
Wolfgang Joop (1944), modeontwerper
Oliver Bendt (1946), acteur en zanger Goombay Dance Band
Matthias Platzeck (1953), politicus
Torsten Reißmann (1956-2009), judoka
Ralf Brudel (1963), roeier
Carsten Wolf (1964), wielrenner
Monique Garbrecht (1968), oud-langebaanschaatsster
Robert Bartko (1975), (baan)wielrenner
Kevin Kuske (1979), bobsleeër
Sabine Krantz (1981), atlete
Andrej Kalinitsjov (1986), Russisch schaker
Patrick Ebert (1987), voetballer
Daniel Frahn (1987), voetballer
Christoph Pfingsten (1987), veldrijder, wielrenner
Philipp Walsleben (1987), veldrijder, wielrenner
Jonathan Erdmann (1988), beachvolleyballer
Olia Tira (1988), Moldavisch zangeres
Franziska Weber (1989), kanovaarster
Vladimir Morozov (1992), Russisch kunstschaatser
Denis Prychynenko (1992), voetballer
Kevin Schade (2001), voetballer