|
Plesiosaurus
Plesiosaurus[1][2][3] is een geslacht van uitgestorven zeereptielen. Het was een der oudste leden van de groep der Plesiosauria en het eerste dat benoemd werd. Het geslacht leefde in het vroeg-Jura in Europa. Plesiosaurus was een van de vroegst ontdekte zeereptielen, samen met onder andere Ichthyosaurus en Mosasaurus.
Het geslacht werd in 1821 benoemd door William Daniel Conybeare.[4]
Er zijn ruim honderd soorten in dit geslacht benoemd. Veel daarvan zijn later aparte geslachten geworden. De meeste andere zijn gebaseerd op slecht materiaal. Alleen de typesoort Plesiosaurus dolichodeirus wordt tegenwoordig als geldig beschouwd.
Ontdekkingsgeschiedenis
Resten van Plesiosaurus werden voor het eerst vermeld in een verhandeling door de Britse geologen Henry Thomas de la Bèche en William Daniel Conybeare in 1821 over fossiele vondsten uit het Jurassische Blue Lias. Daarin beschrijven ze onder andere wervel- en peddelresten van een tot dan toe onbekend mariene vorm, die volgens de la Bèche en Conybeare meer overeenkomsten vertoont met een reptiel dan de toen al bekende Ichthyosaurus uit dezelfde lagen. Daarom benoemen ze het nieuwe geslacht Plesiosaurus, maar nog zonder een soortnaam te geven.
De formele benoeming van de typesoort Plesiosaurus dolichodeirus geschiedde pas in 1824 door Conybeare op basis van een skelet uit het Sinemurien bij Lyme Regis, gevonden en geschetst door de Britse commerciële verzamelaarster (en naar moderne normen paleontologe) Mary Anning in december 1823. Conybeare beschrijft voor het eerst de lange nek en peddel van Plesiosaurus en maakt een eerste reconstructie van het skelet. De beweging van Plesiosaurus interpreteert Conybeare als vergelijkbaar met de zeeschildpadden van vandaag, waarbij de dieren in de buurt van het wateroppervlak blijven en op zoek zijn naar voedsel met hun nek als een zwaan onder water (een functie van de nek die vandaag niet meer wordt ondersteund).
Conybeare vermeldt in zijn werk ook een andere Plesiosaurus-soort, die een veel kortere nek had dan P. dolichodeirus en die Conybeare Plesiosaurus giganteus (eigenlijk is dit een pliosauride) noemt. Aangezien het oorspronkelijk door de la Bèche en Conybeare als Plesiosaurus beschreven materiaal uit verschillende plaatsen komt en niet voldoende is beschreven, werd het skelet van Anning door de volgende auteurs zowel gebruikt als type voor de soort P. dolichodeirus als voor het geslacht Plesiosaurus. Een door James Parkinson aan de hand van het materiaal van la Bèche en Conybeare in 1822 gerangschikte soort genaamd Plesiosaurus priscus, is slechts een nomen dubium. Mary Anning en haar prestaties blijven volledig onopgemerkt in het werk van Conybeare.
Honderden andere soorten Plesiosaurus werden gedurende de volgende 170 jaar toegewezen. Sommige hiervan kwamen uit de Lyme Regis, zoals P. dolichodeirus, maar ook uit andere delen van de wereld en strekten zich uit over een periode van het Boven-Trias tot het einde van het Krijt. Van de Lyme Regis beschreef de anatoom Richard Owen de soort Plesiosaurus macromorus op basis van resten van de ledematen en wervelkolom die ook door Anning werden gevonden.
De eerste die de taxonomie van het oorspronkelijke geslacht van dichtbij bestudeerde, was paleontoloog Glenn W. Storrs in 2003. Storrs toonde aan dat Owens P. macromorus slechts een synoniem is van P. dolichodeirus. Storrs kon ook aantonen dat het geslacht Plesiosaurus waarschijnlijk alleen beperkt is tot het type P. dolichodeirus, terwijl de vele andere soorten niet aan het geslacht kunnen worden toegewezen. De enige uitzondering volgens Storrs, zijn de overblijfselen van Plesiosaurus guilelmiimperatoris uit het Toarcien van Baden-Württemberg. Deze is nu ook geplaatst in zijn eigen geslacht genaamd Seeleyosaurus.
Soortenlijst
- Plesiosaurus Conybeare, 1821
- Plesiosaurus dolichodeirus Conybeare, 1824: typesoort van Plesiosaurus
- Plesiosaurus trigonus Cuvier, 1824: nomen dubium
- Plesiosaurus pentagonus Cuvier, 1824: nomen dubium
- Plesiosaurus carinatus Cuvier, 1824: nomen dubium
- Plesiosaurus carinatus Cuvier, 1829
- Plesiosaurus homei Gray, 1831
- Plesiosaurus jenensis Zenker, 1833: nomen dubium
- Plesiosaurus profundus Zenker, 1833: nomen dubium
- Plesiosaurus macrocephalus Buckland, 1836: = Plesiosaurus macrocephalus Owen, 1840, genus nova
- Plesiosaurus carinatus Cuvier, 1839 non Phillips, 1871 non Cuvier, 1829: nomen dubium
- Plesiosaurus grandis Owen, 1839: = Pliosaurus grandis Owen, 1839
- Plesiosaurus pachyomus Owen, 1839: nomen dubium
- Plesiosaurus brachycephalus Owen, 1840: genus nova
- Plesiosaurus arcuatus Owen, 1840: = Eurycleidus arcuatus (Owen, 1840) Andrews, 1922
- Plesiosaurus rugosus Owen, 1840: = Eretmosaurus rugosus (Owen, 1840) Seeley 1874
- Plesiosaurus costatus Owen, 1840: nomen dubium
- Plesiosaurus dibothrius Owen, 1840: nomen dubium
- Plesiosaurus subtrigonus Owen, 1840: nomen dubium
- Plesiosaurus macromus Owen, 1840: nomen dubium
- Plesiosaurus affinis Owen, 1840: nomen dubium
- Plesiosaurus trochantericus Owen, 1840: = Plesiosaurus (Pliosaurus) trochantericus (Owen, 1840) Owen, 1841, = Colymbosaurus trochantericus (Owen, 1840) Seeley, 1874
- Plesiosaurus coelospondylus Conybeare, 1842
- Plesiosaurus megacephalus Stutchbury, 1846: = Atychodracon megacephalus (Stutchbury, 1846) Smith, 2015
- Plesiosaurus fahrenkohlii Fischer de Waldheim, 1846: nomen dubium
- Plesiosaurus truncatus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus levis Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus dibothrius Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus latispinus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus depressicostatus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus leptopleuron Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus subconcavus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus compressus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus subplanus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus pectopleuron Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus brevis Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus megapleuron Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus subdepressus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus platydeirus Owen, 1854: nomen dubium
- Plesiosaurus zetlandicus Phillips, in Anonymus, 1854: = Rhomaleosaurus zetlandicus (Phillips, in Anonymus, 1854) Taylor, 1992
- Plesiosaurus gurgitis Pictet & Renevier, 1858: nomen dubium
- Plesiosaurus suevicus Quenstedt, 1858: nomen dubium
- Plesiosaurus posidoniae Quenstedt, 1858: nomen dubium
- Plesiosaurus neocomiensis Pictet & Campiche, 1860: nomen dubium
- Plesiosaurus plainspondylus Damon, 1860: nomen dubium
- Plesiosaurus platydeirus Owen, 1860: nomen dubium
- Plesiosaurus australis Owen, 1861: nomen dubium
- Plesiosaurus cramptoni Carte & Bailey, 1863: = Rhomaleosaurus cramptoni (Carte & Bailey, 1863) Seeley, 1874
- Plesiosaurus trigonalis Owen, 1864: nomen dubium
- Plesiosaurus rostratus Owen, 1865: = Archaeonectrus rostratus (Owen, 1865) Novozhilov, 1964
- Plesiosaurus homalospondylus Owen, 1865: = Microcleidus homalospondylus (Owen, 1865) Watson, 1911
- Plesiosaurus macropterus Seeley, 1865: = Microcleidus macropterus (Seeley, 1865) Kuhn, 1934, potentieel eigen geslacht
- Plesiosaurus cycnodeirus Seeley, 1869: nomen dubium
- Plesiosaurus euryspondylus Seeley, 1869: nomen dubium
- Plesiosaurus microdeirus Seeley, 1869: nomen dubium
- Plesiosaurus megadeirus Seeley, 1869: = Colymbosaurus megadeirus (Seeley, 1869) Seeley, 1874
- Plesiosaurus ophiodeirus Seeley, 1869: nomen dubium
- Plesiosaurus poecilospondylus Seeley, 1869: nomen dubium
- Plesiosaurus platydeirus Seeley, 1869 non Owen, 1854
- Plesiosaurus oxfordiensis Seeley, 1869: nomen nudum: = Cryptoclidus eurymerus Seeley 1892
- Plesiosaurus manselii Hulke, 1870, non Plesiosaurus
- Plesiosaurus crassicostatus Owen, 1870: nomen vanum
- Plesiosaurus oxoniensis Phillips, 1871: jonger synoniem Cryptoclidus eurymerus Seeley 1892
- Plesiosaurus erraticus Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus hexagonalis Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus infraplanus Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus validus Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus winspitensis Seeley, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus ellipsospondylus Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus plicatus Phillips, 1871: nomen dubium
- Plesiosaurus holmesi Hector, 1874: nomen vanum
- Plesiosaurus traversi Hector, 1874: nomen vanum
- Plesiosaurus propinquus Blake, 1876: = Rhomaleosaurus propinquus (Blake, 1876) Watson, 1910
- Plesiosaurus morinicus Sauvage, 1879: nomen dubium
- Plesiosaurus phillipsi Sauvage, 1879: nomen dubium
- Plesiosaurus latispinus Beneden, 1882 non Owen, 1854
- Plesiosaurus bitractensis Sauvage, 1883: species inquirenda
- Plesiosaurus costatus Sauvage, 1883: species inquirenda
- Plesiosaurus degenhardti Koken, 1887: nomen dubium
- Plesiosaurus limnophilus Koken, 1887: nomen dubium
- Plesiosaurus durobrivensis Seeley, 1892: jonger synoniem Cryptoclidus eurymerus Seeley 1892
- Plesiosaurus bavaricus Dames, 1895: geldige soort,[5] non Plesiosaurus
- Plesiosaurus guilelmi imperatoris Dames, 1895: = Seeleyosaurus guilelmiimperatoris (Dames, 1895) Großmann, 2007[6]
- Plesiosaurus shirleyensis Knight, 1900: nomen dubium
- Plesiosaurus priscus Huene, 1902: nomen dubium
- Plesiosaurus kanzleri Koken, 1905: nomen vanum
- Plesiosaurus houzeaui Dollo, 1909: nomen dubium
- Plesiosaurus (aut Thaumatosaurus) victor Fraas, 1910: = Meyerasaurus victor (Fraas, 1910) Smith & Vincent, 2010
- Plesiosaurus brachypterygius Huene, 1923: = Hydrorion brachypterygius (Huene, 1923) Großmann, 2007
- Plesiosaurus neogaeus (Burmeister, 1861) Huene, 1927: = Teleosaurus neogaeus Burmeister, 1861, nomen dubium, materiaal van een krokodilachtige
- Plesiosaurus keuperinus Huene, 1929: nomen dubium
- Plesiosaurus baurthicus Kuhn, 1934: nomen dubium
- Plesiosaurus hesternus Welles, 1943: nomen dubium
- Plesiosaurus changduensis Zhao, 1986: nomen dubium
- Plesiosaurus tournemirensis Sciau, Crochet & Mattei, 1990: = Occitanosaurus tournemirensis (Sciau, Crochet & Mattei, 1990) Bardet, Godefroit & Sciau, 1999
Beschrijving
Plesiosaurus leek oppervlakkig op vroege pliosauriërs zoals Macroplata, maar er waren enkele duidelijke verschillen. Plesiosaurus had voor een vertegenwoordiger van de Plesiosauroidea een vrij korte nek en een vrij grote kop maar bij Macroplata was de nek nog iets korter en de kop iets groter. Bovendien waren bij Plesiosaurus de achterpeddels kleiner dan de voorpeddels. Bij Macroplata was dit andersom.
Zoals met alle andere Plesiosauria, was het lichaam van Plesiosaurus aangepast aan het leven in de zee, dus had het geslacht, net als veel andere zeereptielen en zeezoogdieren, ledematen omgezet in peddels, waarbij de voorste peddels bij Plesiosaurus iets langer waren dan de achterste peddels. Typisch voor de meeste Plesiosauroidea was de nek van Plesiosaurus ook erg langwerpig en bestond deze uit veertig halswervels. Aan het einde was een relatief kleine schedel met een set puntige tanden. De kenmerken die Plesiosaurus onderscheiden van andere bekende Plesiosauria zijn onder andere een relatief korte schedel met een brede, maar taps toelopende snuit, bijna cirkelvormige slaapvensters en kenmerken van de borst- en bekkengordels. Plesiosaurus was een relatief klein geslacht plesiosauriërs die een lengte van ongeveer driehonderdvijftig centimeter bereikte.
Leefwijze
Plesiosaurus at waarschijnlijk vis, belemnieten, ammonieten en misschien kleine zeereptielen. Plesiosaurus leefde samen met Teleosauridae zoals Pelagosaurus, andere zeereptielen zoals Macroplata, Ichthyosaurus, Eurhinosaurus, Stenopterygius, Temnodontosaurus en vele soorten vissen en ongewervelden.
Voortplanting
Er is nog veel onduidelijkheid over hoe Plesiosaurus zich voortplantte. Onderzoekers gaan ervan uit dat het dier te groot en te zwaar is om uit het water te komen en eieren op land te leggen zoals andere reptielen. De vondst van een verwante fossiele plesiosauriër met een onvolgroeid jong er in suggereert dat het dier levendbarend was en per zwangerschap één enkel jong ter wereld bracht.[7]
Paleo-ecologie
De lagen waarin Plesiosaurus dolichodeirus werd gevonden, werden afgezet in een ondiepe zee, niet bijzonder ver van de kust. Plesiosaurus deelde dit leefgebied met vele andere mariene reptielen, waaronder de pliosauriërs Archaeonectrus en verschillende soorten ichthyosauriërs als Ichthyosaurus, Leptonectes en Temnodontosaurus. Naast andere typische zeedieren zoals mosselen en ammonieten, zijn er ook resten van landorganismen als insecten en verschillende planten. Fossielen van landreptielen zoals de pterosauriërs Dimorphodon en de dinosauriër Scelidosaurus zijn ook bekend uit de lagen van Lyme Regis.
Fylogenie
Als een van de eerste leden van de Plesiosauria, ligt Plesiosaurus dicht bij de basis van de Plesiosauroidea-groep. Af en toe wordt Plesiosaurus geplaatst in een afzonderlijke familie genaamd Plesiosauridae met andere vroege vertegenwoordigers zoals Seeleyosaurus en Hydrorion.
Verkort cladogram van de Plesiosauroidea volgens Ketchum & Benson (2010).
Verkort cladogram van de Plesiosauroidea volgens Benson & Druckenmiller (2013).
Bronnen, noten en/of referenties
Literatuur
- Malam, J., & Parker, S (2003). Dinosaurussen en andere prehistorische dieren. Parragon. ISBN 1 40541 315 8
- Palmer, D., Cox, B., Gardiner, B., Harrison, C. & Savage, R.J.G. (2000). De geïllustreerde encyclopedie van dinosauriërs en prehistorische dieren. Köneman, Keulen. ISBN 3 8290 6747 X
- Palmer, D. (2006). Atlas van de prehistorische wereld. Uitgeverij Elmar, Rijswijk. ISBN 978 90 5947 163 4
- Lambert, D., Naish, D. & Wyse, E. (2002) Lexikon der Dinosaurier und anderer Tiere der Urzeit. Dorling Kindersley, München. ISBN 3-8310-0342-4
- Palmer, D., Brasier, M., Burnie, D., Cleal, C., Crane, P., Thomas, B.A., Buttler, C., Cope, J.C.W., Owens, R.M., Anderson, J., Benson, R., Brusatte, S., Clack, J., Dennis-Bryan, K., Duffin, C., Hone, D., Johanson, Z., Milner, A., Naish, D., Parsons, K., Prothero, D., Xing, X., McNamara, K., Coward, F. & Beatty, R. (2009) Prehistoric Life Dorling Kindersley, London. ISBN 978 0 7566 5573 0
Noten
- ↑ Plesiosaurus | Dinocast. www.dinocast.nl. Geraadpleegd op 31-12-2022.
- ↑ Plesiosaurus. www.prehistoric-wildlife.com. Geraadpleegd op 31-12-2022.
- ↑ Fossilworks: Plesiosaurus. www.fossilworks.org. Geraadpleegd op 31-12-2022.
- ↑ (en) Conybeare, W.D. (1821). Notice of the discovery of a new fossil animal forming a link between the Ichthyosaurus and the Crocodile, together with general remarks on the osteology of the Ichthyosaurus. Transactions of the Geological Society of London 5: 559-594[dode link]
- ↑ Sachs, S., Abel, P., & Madzia, D. 2023. "Unusual plesiosaur vertebrae from the Lower Jurassic Posidonia Shale of Germany". Historical Biology, 36(10): 2124–2132
- ↑ Sommige bronnen geven ten onrechte White 1940 als benoemende publicatie
- ↑ http://www.bbc.com/news/science-environment-14447187
|
|
