Elisabeth van Culemborg (Gelmelslot, Hoogstraten, 30 maart 1475 — Culemborg, 9 december 1555), bijgenaamd 'vrouwe Elisabeth', was de laatste vrouwe van de heerlijkheid Culemborg.
Levensloop
Ze was de rijke erfdochter van Jasper van Culemborg en Johanna van Bourgondië (1457-1511), dochter van Anton van Bourgondië (1421-1504). Door deze verwantschap groeide ze op aan het bourgondisch hof samen met Philips de Schone .Dit stelde haar in staat om vanaf 1496 hofdame te worden van Johanna van Castilië, tot haar eigen huwelijk. In 1501 huwde Elisabeth met Jan van Luxemburg-Ville, heer van Ville, die in 1508 overleed. Daarna werd ze hofdame bij landvoogdes Margaretha van Oostenrijk. In 1509 huwde Elisabeth met Antoon I van Lalaing. Ze schonk haar echtgenoot eerst het vruchtgebruik en later de volle eigendom van de heerlijkheden Hoogstraten, Minderhout en Rijkevorsel en haar eigendommen in Meer, Meerle en Meersel, naast het hof van Hoogstraten in Brussel en Mechelen.
Elisabeth hield van kunst en architectuur, alsook ondersteunde zij het bouwen van huizen voor ouderen en geesteszieken. Ze stond mede bekend als een toegewijde katholiek en fel tegenstander van de protestanten en de Reformatie. Ze bemoeide zich met het verbieden van "ketterse" boeken, zoals de boeken van Erasmus en stond het toe dat de Orde van Jezuïeten zich in Culemborg kon vestigen.[1]
Het Land van Hoogstraten werd opnieuw één geheel en door keizer Karel op 25 november 1518 tot graafschap Hoogstraten verheven. Vanaf toen liet de graaf zich kortweg Hoogstraten noemen.
Antoon werd na de dood van Margaretha van Oostenrijk in 1530 waarnemend landvoogd van de Nederlanden.
Na het overlijden van haar man Antoon in 1540, was Elisabeth zelf al circa 65 jaar oud en besloot haar eigen testament te maken. Ze vergaf de goederen in Hoogstraten aan haar neef Filips van Lalaing en de goederen in en om Culemborg aan haar neef Floris van Pallandt. Ze besloot in 1542 de toen 3-jarige Floris in haar kasteel te Culemborg zelf op te voeden.[2] Zelf hield ze wel het vruchtgebruik over Culemborg tot haar dood. Van de laatste graaf van Virneburg-Neuenahr koopt Elisabeth in 1543, vlak voor zijn dood, de heerlijkheid Sombreffe[3] waardoor ze in 1550 vermeld wordt als: "Elisabeth van Culemborch, gravin van Hoochstraten, vrouwe van Culemborch, Borssele en Sombreffe, douairière van Montigny, Lense en Estrees".[4] Kort voor haar overlijden verhief keizer Karel V de heerlijkheid Culemborg tot graafschap.
In haar testament bepaalde ze dat haar nalatenschap moest besteed worden aan de 'regte armen'. De executeurs-testamentair besloten tot het bouwen van een weeshuis. Dit huis bleef tot 1952 bestaan.
Fotogalerij
-
Portret van Elisabeth van Culemborg in het
Recueil d'Arras (f. 180)
-
Portret van Elisabeth van Culemborg in het
Recueil d'Arras (f. 143)
-
Van links naar rechts: Jan van Luxemburg, Elisabeth van Culemborg, Antoon van Lalaing
-
Links de twee echtgenoten van Elisabeth, Jan van Luxemburg en Antoon van Lalaing, en rechts vrouwe Elisabeth van Culemborg
-
Praalgraf van
Antoon I de Lalaing en Elisabeth van Culembourg in de
hoofdkerk van Hoogstraten
-
Grafkerk van Elisabeth van Culemborg in Hoogstraten.
-
Op de kerktoren van 104 meter hoog staat onder het rechtse galmgat haar initiaal 'Y' van haar naam aan het hof "Ysabeau".
Bronnen, noten en/of referenties
- ↑ Peter G. Bietenholz & Thomas Brian Deutcher: Contempories of Erasmus: A Biographical Register of the Renaissance and reformation. Volume 1-3
- ↑ A.W.K. Voet van Oudheusden, Historische beschryvinge van Culemborg, volume I, 1753, p. 179
- ↑ (de) Schannat, Johann Friedrich (1829). Eiflia illustrata oder geographische und historische Beschreibung der Eifel. Johann Peter Bachem, Aachen & Leipzig, "202 Sombreffe", p. 289 "Sombreffe war schon früher , im Jahre 1543 , von dem leßten Grafen von Virneburg , Cuno , an Isabelle ( oder Elisabeth ) von Cuylenburg verkauft worden."
- ↑
Onze Lieve Vrouwe Abdij te Middelburg, 1189-1578. Zeeuws Archief (5 januari 1550). Geraadpleegd op 19 juni 2021 "Elisabeth van Culemborch, gravin van Hoochstraten, vrouwe van Culemborch, Borssele en Sombreffe, douairière van Montigny, Lense en Estrees"
