Formelteken

En Formelteken is en Teken dat as Afkörten an Steed vun den Naam vun en sünnere Grött in Formeln verwendt warrt.

Vun’n Prinzip her kann jedet Teken as Formelteken bruukt warrn, man tomeist sünd dat irgendwelke Bookstaven ut verscheeden Alphabethen. Dat Formelteken warrt einfach an de Steed vun de Saak schreven un hett de afsluut lieke Bedüden. Man kann also en Grött jümmer dör dat toordente Formelteken uttuschen un ümgekehrt.

Formeltekens warrt vör allem in de Mathematik, in de Naturwetenschoppen un in de Ingenieurwetenschoppen insett.

In de Mathematik warrt normalerwies Bookstaven as Formelteken bruukt, wenn sik dat üm verännerliche Objekten hannelt. För dat Textsetten warrt tomeist en Serifenschrift verwennt.

Bispelen to de Regelfäll in de Mathematik:

• Skalaren: ${\displaystyle a=7}$
• Vekters: fett oder mit Piel baven op: ${\displaystyle {\vec {F}}\equiv \mathbf {F} =m\cdot \mathbf {a} }$.
  Fröher stünnen dorför ok lütte Bookstaven in Frakturschrift: ${\displaystyle {\mathfrak {x}}=\left(0\ 2\ 1\right)^{T}}$
• Mengden: groot; fett oder mit dubbelte Lienen ${\displaystyle 3\in \mathbf {N} \equiv \mathbb {N} }$
• Matrizen: ahn Serifen ${\displaystyle \det({\mathsf {M}})=4}$.
  Fröher stünnen dorför ok grote Bookstaven in Frakturschrift ${\displaystyle {\mathfrak {E}}:={\begin{pmatrix}1&\cdots &0\\\vdots &\ddots &\vdots \\0&\cdots &1\end{pmatrix}}}$

Annere Objekten sünd t. B. Saken, de en Anwiesen dorstellt. Dorför gifft dat ok sünnere Teken, de mehrstendeels nich ut dat oorsprünglich Alphabeth stammt.

Bispelen:

• ${\displaystyle :=}$ Towiesoperater – „is gliek“ oder „Glieheitsteken“: ${\displaystyle a:=3}$
• ${\displaystyle <}$ Vergliek – „lütter as“: ${\displaystyle a<7}$
• ${\displaystyle >}$ Vergleich – „grötter as“: ${\displaystyle 7>a}$
• + Additschoonsoperater – „Plusteken“: ${\displaystyle a+4=7}$
• ${\displaystyle \sum }$ Summ – „Summenteken“: ${\displaystyle a=\sum _{i=1}^{n}a_{i}}$
• ( ) Ännern vun de Reeg vun’t Utwerten – „Klammer“: ${\displaystyle 3a+7\neq 3(a+7)}$
• Kunstanten: ${\displaystyle \pi \approx 3{,}14159}$

Formelteken, de in Programmeer- un Uttekenspraken verwendt warrt, wiekt ut praktische Grünnen tomeist vun de de Teken in’n Schriftsett af. Se sünd tomeist op de Teken begrenzt, de standardmatig op en Tastatur op sünd. APL is dorbi en Utnahm.

Bispeel: De Operater „lütter oder gliek“

• Schriftsett: ${\displaystyle \leq }$
• talriek Programmeerspraken: <=
• Uttekenspraken:
  • LaTeX: \leq
  • HTML: &le;

In de Physik un annere Ingenieur- un Naturwetenschappen warrt vör allem latiensche oder greeksche, manchmol ok ooltdüütsche oder hebrääsche Bookstaven as Formeltekens verwendt.

Veele Formeltekens sünd normt (t. B. internatschonal = för „is gliek“ oder V för dat Volumen). Solke Normen sünd ünner annern ISO 31, DIN 1302 Allgemeen mathemaatsch Teken un Begrepen oder DIN 1304 Formelteken. Vun de letzte gifft dat 8 Deelnormen. De eerste Deelnorm 1304-1 regelt de allgemenen Formeltekens, de annern Deelnormen 2-8 nöömt tosätzlich Formeltekens för verscheeden Fackrebeden. Jemehr Sett warrt na DIN 1313 kursiv mit Serifen maakt:

• 1304-1: Allgemeen Formelteken
• 1304-2: Meteorologie un Eerdphysik
• 1304-3: Tügen, Transport un Verdeelen vun elektrisch Energie
• 1304-4: ?
• 1304-5: Strömenmechanik
• 1304-6: elektrische Narichtentechnik
• 1304-7: elektrische Maschinen
• 1304-8: Stromrichter mit Halfleiderboelementen

De meisten Bookstavenformelteken bestaht blots ut een oder ok twee Bookstaven. Üm den Bestand an möögliche Teken wieter to maken, warrt an de Bookstaven faken noch Indizes (Tallen oder Bookstaven) anföögt.