Muntanja Wutai

Il-Muntanja Wutai

Il-Muntanja Wutai, magħrufa wkoll bħala Wutaishan jew bħala l-Muntanja Qingliang, hija sit Buddist sagru fis-sors tal-ilmijiet ta' Qingshui fil-Provinċja ta' Shanxi, iċ-Ċina. Iż-żona ċentrali tagħha hija mdawra b'għadd ta' qċaċet ċatti jew mesas li bejn wieħed u ieħor jikkorrispondu għad-direzzjonijiet kardinali. Il-quċċata tat-Tramuntana (Beitai Ding jew Yedou Feng) hija l-ogħla (3,061 metru jew 10,043 pied mil-livell tal-baħar) u hija wkoll l-ogħla punt fit-Tramuntana taċ-Ċina.

Il-Muntanja Wutai fiha iktar minn 53 monasteru jew tempju sagru. Tniżżlet fil-lista tas-Siti ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2009 u ġiet rikonoxxuta bħala attrazzjoni turistika AAAAA mill-Amministrazzjoni Nazzjonali tat-Turiżmu taċ-Ċina fl-2007.[1][2]

Importanza

Il-Muntanja Wutai hija waħda mill-Erba' Muntanji Sagri skont il-Buddiżmu Ċiniż. Kull waħda minn dawn il-muntanji titqies bħala l-bodhimaṇḍa (biċ-Ċiniż: 道場; bil-Pinjin: dàocháng) ta' wieħed mill-erba' bodhisattvas il-kbar. Il-Muntanja Wǔtái jingħad li tospita l-Bodhisattva tal-Għerf, Mañjuśrī or "文殊" (Wénshū) biċ-Ċiniż. Mañjuśrī ġie assoċjat mal-Muntanja Wutai minn żmien il-qedem. Paul Williams jikteb:

Milli jidher l-assoċjazzjoni ta' Mañjuśrī mal-Muntanja Wutai (Wu-t'ai) fit-Tramuntana taċ-Ċina kienet magħrufa fiż-żminijiet klassiċi fl-Indja stess, ġiet identifikata mill-istudjużi Ċiniżi bħala l-muntanja fil-"Grigal" (meta wieħed iħares lejha mill-Indja jew mill-Asja Ċentrali) u ġiet assoċjata mar-residenza ta' Mañjuśrī fl-Avataṃsaka Sūtra. Jingħad li kien hemm pellegrinaġġi mill-Indja u minn pajjiżi Asjatiċi oħra lejn il-Muntanja Wutai diġà fis-seklu 7.[3]

Il-Muntanja Wutai kienet l-ewwel muntanja li ġiet identifikata bħala sagra u spiss jingħad li kienet "l-ewwel waħda fost l-erba' muntanji sagri". Ġiet identifikata bħala sagra abbażi ta' silta fl-Avataṃsaka Sūtra, li tiddeskrivi r-residenzi ta' bosta bodhisattvas. F'dan il-kapitlu, Mañjuśrī jingħad li jirresjedi fuq "muntanja kiesħa u ċara" fil-Grigal. Din is-silta wittiet it-triq għall-identità tal-muntanja u għall-isem l-ieħor tagħha li jfisser "Muntanja Kiesħa u Ċara" (biċ-Ċiniż: 清涼山; bil-Pinjin: Qīngliáng Shān).

Il-bodhisattva jingħad li spiss jidher fuq il-muntanja, u jieħu l-forma ta' pellegrini jew patrijiet ordinarji, jew iktar spiss bħala sħabiet mhux tas-soltu b'ħames ilwien.

Fid-dawl tar-rivalitajiet reġjonali bejn iċ-ċentri Buddisti, l-istudjuż tal-Buddiżmu Chan tas-seklu 9 Linji Yixuan ikkritika l-prominenza tal-Muntanja Wutai fiċ-Ċina matul żmien id-dinastija Tang. Skont il-Línjì yǔlù kkompilat wara mewtu, Linji Yixuan darba fost l-oħrajn qal, "Hemm għadd ta' studenti li jmorru jfittxu lil Mañjuśrī fuq il-Muntanja Wutai. B'hekk diġà jibdew fuq sieq ħażina! Ma hemm l-ebda Mañjuśrī fuq il-Muntanja Wutai". Madankollu, il-kampanja tiegħu ma rnexxietx, u saħansitra wara żmien id-dinastija Tang, il-Muntanja Wutai "baqgħet tiffjorixxi x'aktarx bħala l-iżjed sit Buddist sagru famuż fiċ-Ċina".[4]

Il-Muntanja Wutai ilha li għandha rabta sfiqa mal-Buddiżmu Tibetan.[5] Storikament kienet sagra għall-pellegrini Taoisti tul it-Toroq tal-Ħarir fis-seklu 10 ukoll.[6]

Il-Muntanja Wutai tospita wħud mill-eqdem binjiet tal-injam fiċ-Ċina ta' żmien id-dinastija Tang (618–907). Dawn jinkludu s-sala prinċipali tat-Tempju ta' Nanchan u s-Sala tal-Lvant tat-Tempju ta' Foguang, li nbnew fis-782 u fit-857, rispettivament. Ġew skoperti fl-1937 u fl-1938 minn tim ta' storiċi arkitettoniċi li kien jinkludi lill-istoriku prominenti tal-bidu tas-seklu 20 Liang Sicheng. Id-disinni arkitettoniċi ta' dawn il-binjiet ġew studjati minn sinologi u esperti ewlenin tal-arkitettura Ċiniża tradizzjonali, fosthom Nancy Steinhardt. Steinhardt ikklassifikat dawn il-binjiet skont it-tipi ta' binjiet deskritti fil-manwal dwar il-binjiet Ċiniżi Yingzao Fashi li nkiteb fis-seklu 12.

Fl-2008 kien hemm ilmenti mir-residenti lokali li bħala tħejjija biex il-Muntanja Wutai ssir Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO, huma kellhom jitilqu minn djarhom u ġew rilokati 'l bogħod mill-għajxien tagħhom.[7][8]

Tempji ewlenin

It-Tempju ta' Nanchan (biċ-Ċiniż: 南禅寺), fil-koordinati 38.9815°N 113.5738°E, huwa tempju Zen kbir fil-Muntanja Wǔtái, li nbena għall-ewwel darba matul żmien id-dinastija Yuan. It-tempju jinkludi seba' terrazzi, maqsumin fi tliet partijiet. It-tliet terrazzi l-iktar fil-baxx huma magħrufa bħala t-Tempju ta' Jile (biċ-Ċiniż: 極樂寺); it-terrazza tan-nofs tissejjaħ is-Sala ta' Shande (biċ-Ċiniż: 善德堂); filwaqt li t-tliet terrazzi ta' fuq huma magħrufa bħala t-Tempju ta' Youguo (biċ-Ċiniż: 佑國寺). Tempji ewlenin oħra jinkludu t-Tempju ta' Xiantong, it-Tempju ta' Tayuan u t-Tempju ta' Pusading.

Tempji importanti oħra fil-Muntanja Wutai jinkludu t-Tempju ta' Shouning, it-Tempju ta' Bishan, it-Tempju ta' Puhua, Dailuo Ding, it-Tempju ta' Qixian, Shifang Tang, it-Tempju ta' Shuxiang, it-Tempju ta' Guangzong, it-Tempju ta' Youguo, Guanyin Dong, it-Tempju ta' Longhua, it-Tempju ta' Luomuhou, it-Tempju ta' Jinge, it-Tempju ta' Zhanshan, Wanfo Ge, it-Tempju ta' Guanhai, it-Tempju ta' Zhulin, it-Tempju ta' Jifu, it-Tempju ta' Jihe, u t-Tempju ta' Gufo.

Tempji oħra fil-Muntanja Wutai jinkludu t-Tempju ta' Yanqing, it-Tempju ta' Nanchan, it-Tempju ta' Mimi, it-Tempju ta' Foguang, it-Tempju ta' Yanshan, it-Tempju ta' Zunsheng, u t-Tempju ta' Guangji. Statwa ġganteska ta' Maha Manjushree ġiet ippreżentata lill-Buddisti taċ-Ċina mill-Ministru għall-Affarijiet Barranin tan-Nepal Ramesh Nath Pandey fl-2005.

Sit ta' Wirt Dinji

Il-Muntanja Wutai ġiet iddeżinjata bħala Sit ta' Wirt Dinji tal-UNESCO fl-2009.[1]

Il-valur universali straordinarju tas-sit ġie rrikonoxxut abbażi ta' erba' kriterji tal-għażla tal-UNESCO: il-kriterju (ii) "Wirja ta' skambju importanti ta' valuri umani, tul perjodu ta' żmien jew fi ħdan żona kulturali fid-dinja, dwar l-iżviluppi fl-arkitettura jew it-teknoloġija, l-arti monumentali, l-ippjanar tal-bliet jew id-disinn tal-pajsaġġ"; il-kriterju (iii) "Xhieda unika jew minn tal-inqas eċċezzjonali ta' tradizzjoni kulturali jew ta' ċivilizzazzjoni li għadha ħajja jew li għebet"; il-kriterju (iv) "Eżempju straordinarju ta' tip ta' bini, ta' grupp ta' siti jew ta' pajsaġġ arkitettoniku jew teknoloġiku li joħroġ fid-dieher stadju/i sinifikanti fl-istorja tal-bniedem"; u l-kriterju (vi) "Assoċjazzjoni diretta jew tanġibbli ma' avvenimenti jew ma' tradizzjonijiet ħajjin, ma' ideat jew ma' twemmin, jew ma' xogħlijiet artistiċi jew letterarji ta' valur universali straordinarju".[1]

Trasport

L-Ajruport ta' Wutaishan fil-Kontea ta' Dingxiang fil-qrib fetaħ f'Diċembru 2015.[9]

Unuri

F'April 2020, il-Muntanja Wutai ġiet elenkata fil-"Lista tal-2020 tal-Iżjed Muntanji tad-Dinja Famużi fis-Sajf".[10]

F'Settembru 2022, wiċċ il-Muntanja Wutai ġie elenkat fil-lista tal-iżjed formazzjonijiet ġeoloġiċi sbieħ fil-Provinċja ta' Shanxi.[11]

Klima

Il-Muntanja Wutai għandha klima subartika (Dwc skont il-klassifikazzjoni klimatika ta' Köppen). It-temperatura annwali medja f'Haidian tkun ta' 2.1 °C (35.8 °F). Il-preċipitazzjoni annwali medja tkun ta' 672.6 mm (26.48 pulzier) u x-xita tinżel l-iktar f'Lulju. It-temperaturi jkunu l-ogħla bħala medja f'Lulju, ta' madwar 15.2 °C (59.4 °F), u l-iktar baxxi f'Jannar, ta' madwar −12.1 °C (10.2 °F).

Data klimatika Il-Muntanja Wutai (elevazzjoni ta' 2,208 metru (7,244 pied), temp. normali fl-1998–2020, temp. estremi fl-1981–2010)
Xahar Jan Fra Mar Apr Mej Ġun Lul Aww Set Ott Nov Diċ Sena
Temp. għolja rekord °C (°F) 6.0
(42.8) 		10.1
(50.2) 		16.1
(61.0) 		23.8
(74.8) 		24.0
(75.2) 		29.6
(85.3) 		28.6
(83.5) 		24.8
(76.6) 		24.2
(75.6) 		18.3
(64.9) 		13.5
(56.3) 		7.8
(46.0) 		29.6
(85.3)
Medja massima kuljum °C (°F) −7.5
(18.5) 		−4.7
(23.5) 		1.2
(34.2) 		8.6
(47.5) 		14.2
(57.6) 		17.6
(63.7) 		19.1
(66.4) 		17.7
(63.9) 		13.5
(56.3) 		7.7
(45.9) 		−0.1
(31.8) 		−6.6
(20.1) 		6.7
(44.1)
Medja kuljum °C (°F) −11.8
(10.8) 		−9.2
(15.4) 		−3.8
(25.2) 		3.2
(37.8) 		9.0
(48.2) 		12.8
(55.0) 		15
(59) 		13.6
(56.5) 		9.3
(48.7) 		3.2
(37.8) 		−4.3
(24.3) 		−10.8
(12.6) 		2.2
(35.9)
Medja minima kuljum °C (°F) −15.4
(4.3) 		−12.8
(9.0) 		−7.8
(18.0) 		−1.0
(30.2) 		4.8
(40.6) 		9.0
(48.2) 		11.8
(53.2) 		10.6
(51.1) 		6.2
(43.2) 		−0.2
(31.6) 		−7.7
(18.1) 		−14.2
(6.4) 		−1.4
(29.5)
Temp. baxxa rekord °C (°F) −32.3
(−26.1) 		−27.5
(−17.5) 		−26.5
(−15.7) 		−15.7
(3.7) 		−5.6
(21.9) 		−1.2
(29.8) 		4.8
(40.6) 		1.3
(34.3) 		−4.5
(23.9) 		−12.5
(9.5) 		−21.3
(−6.3) 		−31.8
(−25.2) 		−32.3
(−26.1)
Preċipitazzjoni medja cm (pulzieri) 6.6
(0.26) 		11.2
(0.44) 		19.3
(0.76) 		31.0
(1.22) 		53.6
(2.11) 		97.5
(3.84) 		168.8
(6.65) 		153.2
(6.03) 		85.6
(3.37) 		38.2
(1.50) 		16.1
(0.63) 		5.6
(0.22) 		686.7
(27.03)
Medja għall-jiem bil-preċipitazzjoni (≥ 0.1 mm) 4.1 5.5 6.6 7.1 8.6 13.5 15.7 14.2 10.9 6.9 5.3 4.3 102.7
Medja għall-jiem bil-borra 5.6 6.9 7.9 6.0 1.8 0.2 0.1 0 0.3 3.3 6.3 5.4 43.8
Medja tal-umdità relattiva (%) 50 53 48 49 51 66 78 80 72 61 55 52 60
Medja fix-xahar għas-siegħat bid-dawl tax-xemx 220.1 203.5 248.1 246.3 276.7 225.7 216.5 189.0 200.3 220.9 211.0 211.7 2,669.8
Perċentwal għall-possibilità tax-xemx 72 67 66 62 62 51 48 45 54 65 71 73 61
Sors: China Meteorological Administration[12]

Gallerija

Referenzi

  1. ^ a b ċ "Mount Wutai". whc.unesco.org. Miġbur 2024-09-05.
  2. ^ "China's sacred Buddhist Mount Wutai inscribed on UNESCO's World Heritage List. UNESCO World Heritage Centre". whc.unesco.org. Miġbur 2024-09-05.
  3. ^ Williams, Paul. Mahayana Buddhism: The Doctrinal Foundations. 2000. p. 227.
  4. ^ Keyworth, George A. (2019). "How the Mount Wutai cult stimulated the development of Chinese Chan in southern China at Qingliang monasteries". Studies in Chinese Religions. 5 (3–4): 353–376.
  5. ^ Tuttle, Gray (2006). 'Tibetan Buddhism at Ri bo rtse lnga/Wutai shan in Modern Times.' Journal of the International Association of Tibetan Studies, no. 2 (August 2006): 1-35.
  6. ^ Forêt, Philippe; Kaplony, Andreas (2011). The Journey of Maps and Images on the Silk Road. Brill. p. 2.
  7. ^ Branigan, Tania (2008-03-13). "Mountain residents bulldozed out of government's world heritage vision" (bl-Ingliż). Miġbur 2024-09-05.
  8. ^ Chung, Dan; Branigan, Tania; Branigan, Dan Chung/Tania; Guardian, Source: (2008-03-13). "Down from the mountain" (bl-Ingliż). Miġbur 2024-09-05.Manutenzjoni CS1: punteġġjatura żejda (link)
  9. ^ "山西五台山机场正式通航-新华网". www.xinhuanet.com. Miġbur 2024-09-05.
  10. ^ "2020年中外避暑名山排行榜（全榜单）-排行榜-中商情报网". top.askci.com. Miġbur 2024-09-05.
  11. ^ "山西20处最美地质遗迹公布". sx.people.com.cn. Miġbur 2024-09-05.
  12. ^ . China Meteorological Administration http://data.cma.cn/data/weatherBk.html. Parametru mhux magħruf |script-title= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |access-date= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |language= injorat (għajnuna); Parametru mhux magħruf |publisher= injorat (forsi ridt tuża |pubblikatur= minflok) (għajnuna); |title= nieqes jew vojt (għajnuna)