Zoo Negara

Arca di pintu masuk Zoo Negara.
Tarikh dibuka	14 Januari 1930; 94 tahun yang lalu (1930-01-14)[1]
Lokasi	Ulu Klang, Gombak, Selangor, Malaysia
Koordinat	3°12′35″N 101°45′28″E / 3.20972°N 101.75778°E / 3.20972; 101.75778Koordinat: 3°12′35″N 101°45′28″E / 3.20972°N 101.75778°E / 3.20972; 101.75778
Kawasan tanah	110 ekar (45 he)[2]
No. haiwan	5137[2]
No. spesies	459[2]
Pelawat tahunan	>1,000,000
Keahlian	ISO 9001:2008,[3] SEAZA [4]
Pameran utama	16 pameran utama
Pemilik	Persatuan Zoologi Malaysia[5]
Laman sesawang	www.zoonegara.org.my/index.htm

Zoo Negara Malaysia (disingkatkan sebagai Zoo Negara) ialah sebuah zoo negara yang pertama di Malaysia dan diuruskan sepenuhnya oleh Persatuan Zoologikal Malaysia iaitu sebuah pertubuhan bukan kerajaan yang memainkan peranan utama dalam hal ehwal konservasi hidupan liar, penyelidikan, pendidikan dan rekreasi. Ia mula dirasmikan pada tahun 1930 oleh Perdana Menteri Malaysia yang pertama, Al-Marhum Tunku Abdul Rahman Putra Al-Haj.^[6] Zoo Negara bermula dengan koleksi induknya yang kini telah berkembang sehingga 459 spesies hidupan liar. Zoo yang dihuni kira-kira 5000 haiwan ini telah mengalami banyak transformasi dengan konsep pameran secara terbuka untuk keselesaan haiwan dan juga para pengunjung.

Ia terletak di Ulu Klang di timur laut Kuala Lumpur. Ia ditadbir oleh sebuah badan bukan kerajaan iaitu Persatuan Zoologikal Malaysia yang ditubuhkan bagi mentadbir zoo pertama Malaysia. Zoo Negara ditubuhkan pada 14 Januari 1930 dan pada 2006 mempunyai sekitar 4,000 jenis haiwan daripada 400 spesies mamalia, burung, reptilia, amfibia dan ikan. Pada 2007, Zoo Negara menerima sijil MS ISO 9001:2000. Zoo Negara merangkumi keluasan 110 ekar tanah yang terletak hanya sekitar 5 km dari bandar Kuala Lumpur. Zoo Negara kini mempamerkan konsep zoo terbuka dengan 90% haiwan ditempatkan di kandang terbuka yang luas dengan hiasan laman yang bersesuaian dengan persekitaran asalnya.

Pada 1957, Malayan Agri-Horticultural Association (MAHA) membuka sebuah zoo mini. Selepas penciptaan zoo mini, idea zoo sebenar beransur-ansur mendapat tempatnya dan kerajaan persekutuan memilih tempat di Ulu Klang, Selangor bersebelahan dengan sempadan Kuala Lumpur. Pada 1960-an, Ulu Klang adalah kawasan hijau yang belum dibangunkan. Pada 1963, Perdana Menteri pertama Malaya (kini Malaysia) YTM Tunku Abdul Rahman membuka zoo kepada orang ramai. Zoo Negara telah dikenali sebagai "Zoo di Rimba" kerana tumbuh-tumbuhan hijau yang mengelilingi kawasan itu.

Zoo itu mengalu-alukan pengunjung kesejuta pada 14 November 1966, hanya tiga tahun selepas pembukaan, dan menjelang 1986, zoo itu mengalu-alukan lebih daripada sejuta pelawat setiap tahun.^[1] Faktor-faktor kadar pengunjungan yang tinggi tersebut termasuk kerjasama dengan pihak KFC yang membuka cawangan di zoo serta kekurangan pusat-pusat rekreasi di Kuala Lumpur pada masa itu.^[7]

Kawasan di sekitar zoo itu dipenuhi dengan tumbuh-tumbuhan sehinggalah 1970-an ketika Kuala Lumpur menjalani pertumbuhan populasi pesat kesan ledakan ekonomi. Ulu Klang gang terletak berdekatan dengan Kuala Lumpur telah dibuka untuk pembangunan berskala besar sebagai kawasan perumahan bagi menampung pertambahan populasi di bandar, menyebabkan kawasan liar di sekeliling zoo berkurang.

Pada akhir 1990-an dan awal 2000, terdapat rancangan untuk memindahkan zoo ke lokasi lain di Selangor. Walau bagaimanapun, rancangan tidak berhasil di kalangan orang ramai kerana dilihat sebagai satu usaha oleh beberapa pemaju untuk mengambil kesempatan ke atas nilai tanah besar zoo. Dengan sokongan daripada Kementerian Sumber Asli dan Alam Sekitar Malaysia dan Kerajaan Negeri Selangor, maka Zoo Negara tidak dipindahkan.

Pada 2014, pihak Zoo Negara menerima dua ekor panda gergasi, Fu Wa dan Feng Yi daripada pihak kerajaan China sebagai tanda diplomasi dengan Malaysia sempena ulang tahun ke-40 hubungan China-Malaysia yang tiba di Malaysia pada 21 Mei.^[8] Berdasarkan perjanjian daripada pihak China, panda-panda itu diterima sebagai pinjaman 10 tahun, dan anak-anaknya perlu dipulangkan ke China setelah anak berusia dua tahun.^[9] Panda-panda tersebut masing-masimg dinamakan semula sebagai Xing Xing dan Liang Liang oleh pihak Zoo Negara.^[10]

Pihak Zoo Negara dilaporkan mengalami masalah kewangan sejak 2000-an. Pihak Zoo Negara berkata bahawa secara amnya, masalah-masalah kewangan yang dihadapi mereka berpunca daripada penamatan perolehan geran persekutuan lima tahun sebanyak RM5 juta pada 2004.^[11] Hal ini menyebabkan pihak Zoo Negara mempunyai kekurangan dana untuk melaksanakan penambahbaikan prasarana zoo, dan dikatakan terpaksa bergantung kepada pemberian dana sekali-sekala oleh pihak kerajaan.^[12]

Pada 2019, pihak Kongres Kesatuan Pekerja Malaysia (MTUC) mengeluarkan laporan berkenaan dakwaan pelenyapan dana sejumlah RM1.6 juta daripada kerajaan negara terhadap Zoo Negara yang dikatakan bertujuan untuk membina petempatan bagi para pekerja Zoo Negara. Pihak MTUC mendakwa terdapat unsur korupsi yang terlibat dalam kehilangan dana tersebut dan membuat laporan terhadap dua buah kementerian negara untuk menyiasat isu tersebut.^[13] Masalah tersebut mendapat perhatian Suruhanjaya Pencegahan Rasuah Malaysia yang membuka siasatan berkenaan isu kewangan tersebut.^[12]

Ketika pandemik COVID-19 melanda negara, masalah kewangan Zoo Negara menjadi ketara akibat pelaksanaan Perintah Kawalan Pergerakan oleh pihak kerajaan yang menyebabkan Zoo Negara terpaksa ditutup lalu menghilangkan punca utama pendapatan zoo.^[14] Sepanjang pandemik, pihak Zoo Negara terpaksa bergantung kepada sokongan awam seperti pelaksanaan inisiatif haiwan angkat serta sumbangan makanan oleh golongan petani.^[5][15] Pihak Zoo Negara dikatakan memperoleh peruntukan sebanyak RM1.3 juta oleh pihak kerajaan pada April 2020, tetapi hanya dapat bertahan selama sebulan disebabkan oleh kos pengurusan zoo yang tinggi.^[15] Selain itu, pihak Kementerian Tenaga dan Sumber Asli juga menyalurkan kira-kira RM1.3 juta pada Jun 2020 sebagai bantuan menampung peruntukan penyelenggaraan lazim Zoo Negara.^[16]

Pada November 2020, isu kewangan Zoo Negara mendapat perhatian awam selepas tindakan ulama dan dermawan masyhur, Ebit Lew yang menghantar kira-kira 700 kilogram makanan sebagai bekalan terhadap haiwan-haiwan zoo.^[17] Laporan oleh Free Malaysia Today tidak lama selepas itu mendedahkan bahawa pekerja Zoo Negara ditamatkan elaun khas mereka serta diberi pulangan gaji separuh bulan, ditambah dengan masalah gaji asal rata-rata pekerja yang berjumlah kurang daripada RM2,000 sebulan.^[18] Di samping itu, dakwaan-dakwaan seperti penjualan tiket curi, kenaikan harga makanan sesuka hati dan pilih kasih dalam pelantikan jawatan-jawatan tinggi juga wujud;^[19] pihak Zoo Negara menafikan dakwaan-dakwaan ini.^[20]

Terdapat 16 pameran di Zoo Negara. Ia terdiri daripada:

Rimba Reptilia

Rimba Reptilia mempunyai pameran dalaman dan luaran, dan termasuk buaya tembaga, buaya jejulung, dan buaya kerdil. Ia juga mempamerkan kura-kura dan tuntung, termasuk kura-kura gergasi Aldabra (spesies kura-kura kedua terbesar di dunia), dan tuntung sungai tempatan. Ular dalam koleksi termasuk anakonda hijau, sawa batik, dan banyak ular berbisa mahupun tak berbisa.^[21]

Rumah Amfibia di Rimba Reptilia mempunyai pelbagai jenis katak dan kodok yang berasal dari pelbagai habitat di Malaysia. Terdapat juga beberapa jenis biawak.

Pusat Konservasi Panda Gergasi

Pusat Konservasi Panda Gergasi adalah rumah kepada pasangan panda gergasi (Liang Liang dan Xing Xing), yang berada dalam misi diplomatik 10 tahun oleh Republik China. Hasil daripada usaha semua pihak, tiga ekor anak panda telah dilahirkan di sini. Yang pertama ialah Nuan Nuan, kemudian Yi Yi dan yang ketiga lahir pada Jun 2021.^[6]

Pameran Gajah Malaysia

Zoo ini adalah rumah kepada tiga ekor gajah Asia: Siti (si betina yang lahir pada 1979 di Bukit Fraser), Sibol (si betina yang lahir pada 1978 di Temerloh) dan Teriang (si jantan yang lahir pada 1980 di Teriang). Tiga sekawan ini telah berada di zoo itu sejak masih kecil.^[21]

Pameran Burung Tasik

Pameran Burung Tasik termasuk burung botak padi, sekendi, bangau, angsa dan undan.^[21]

Taman Burung

Dengan lebih 100 spesies burung dari seluruh dunia, Taman Burung juga rumah kepada aneka jenis burung yang terbang bebas.^[21] Sudut Gambar Burung di sangkar burung membolehkan pengunjung mengambil gambar cenderamata dengan pelbagai jenis makaw dan kakaktua pada hujung minggu.^[21]

Pameran Nokturnal

Pameran tertutup ini adalah rumah kepada kelawar buah, iaitu kelawar terbesar di dunia yang turut dipanggil "keluang", beserta dengan pelanduk.^[21]

Dataran Australia

Dataran Australia adalah rumah kepada emu, walabi lincah, kanggaru merah dan pelandu merah.^[21]

Penguin Humboldt

Pameran ini adalah rumah kepada penguin Humboldt.^[21]

Dunia Kanak-Kanak

Dunia Kanak-Kanak menempatkan pelbagai haiwan yang kebanyakannya domestik termasuk kambing, arnab, itik dan ayam yang bergerak bebas, beserta nuri dan tikus belanda. Ia merangkumi hutan hujan miniatur dengan aneka tumbuhan dan serangga, serta sangkar kecil, kolam ikan, kandang kuda mini, dan taman permainan.^[21]

Kompleks Beruang

Kompleks Beruang adalah rumah kepada beberapa jenis beruang termasuk beruang hitam Asia, beruang perang dan beruang madu.

Laluan Savanah

Laluan Savanah adalah salah satu pameran konsep terbuka yang terbesar di zoo ini, dan rumah kepada zirafah, kuda belang dataran, burung unta, badak sumbu putih, antelop sabel dan oriks samsir.

Badak Air Nil

Pameran ini adalah rumah kepada badak air Nil dan badak air kerdil. Zoo ini mempunyai tiga ekor badak air Nil: Duke, Kibu dan Chombie. Chombie dilahirkan di zoo.

Dunia Mamalia

Pameran Dunia Mamalia terdiri daripada harimau bintang India, puma, kucing batu, musang lamri, kongkang kerdil, rakun, dubuk belang, binturung dan landak raya.

Akuarium Tunku Abdul Rahman

Akuarium Tunku Abdul Rahman Zoo Negara adalah akuarium air tawar berasaskan ekologi pertama yang mengetengahkan sungai dan tanah lembap di Malaysia. Akuarium ini mempunyai ikan yang biasa dilihat di sungai-sungai di Malaysia dan juga spesies yang jarang ditemui dan terancam termasuk invertebrat seperti ketam, udang, batu karang dan serangga akuatik.^[22]

Laluan Kucing

Laluan Kucing menampilkan singa Afrika, harimau bintang, citah, harimau putih dan tarikan utama iaitu harimau Malaya.

Pusat Mawas

Pusat ini merupakan rumah kepada orang utan Borneo dan Sumatera serta cimpanzi.

Zoo Serangga

Zoo Serangga merupakan tarikan terbaru di Zoo Negara dan memaparkan lebih daripada 200 spesies serangga dari seluruh dunia.

Antara serangga di zoo ini ialah spesies kupu-kupu seperti sayap burung Rajah Brooke, surat dan sayap daun India, mentadak anggerik dan daun mati, kesing berwajah manusia, tarantula, kala jengking gergasi Malaysia, dan banyak lagi.

Pusat Enggang

Dibuka pada 2010, pusat pembiakan ini menempatkan tujuh spesies enggang asli Malaysia, termasuk enggang papan, enggang belulang, enggang badak dan enggang kedut.

Haiwan lain

Haiwan lain dalam koleksi zoo termasuk lembu Ankole, memerang kecil, rusa bintik, banteng, rusa paya, anjing laut bulu Tanjung, kapibara, unta Arab, seladang, flamingo besar, beruk ekor singa, tenuk Malaya dan rusa sambar.

• Singa laut, binturung dan makaw adalah sebahagian daripada Pertunjukan Pelbagai Haiwan yang diadakan dua kali sehari.
• Menaiki Tram dan lawatan berpandu boleh didapati pada hujung minggu.
• Muzium Mini Lebah terletak di tengah-tengah Zoo Negara dan membantu mendidik pengunjung mengenai pelbagai jenis lebah di negara ini.
• Sudut Gambar Pelbagai Haiwan terletak di tepi pintu masuk utama di zoo, dan dibuka pada hujung minggu. Pelawat boleh mempunyai gambar mereka diambil dengan ular, kuda kecil dan burung.

Zoo Negara pula telah membiak lebih 200 ekor burung botak upih yang sangat terancam. Zoo ini sedang bekerjasama dengan Jabatan Hidupan Liar tempatan dalam program siaran bagi burung-burung ini. Pencapaian pembiakan lain termasuk burung enggang dan buaya jejulung. Perjanjian Memorandum Persefahaman (MoU) juga telah ditandatangani antara Dewan Bandaraya Kuala Lumpur (DBKL) dengan Persatuan Zoologi Malaysia (MZS) bagi melaksanakan Program Pemuliharaan Spesies Terancam harimau Malaya, ‘Selamatkan Si Belang'.^[23]

Pendidikan adalah salah satu objektif utama Zoo Negara. Zoo ini berusaha dalam menyediakan perkhidmatan pendidikan percuma kepada sekolah-sekolah dan lawatan kumpulan. Antara aktiviti yang percuma termasuk lawatan berpandu, ceramah, seminar dan sesi interaktif. Zoo ini juga telah menerbitkan buku cerita pertama mengenai Manja si orang utan yang meliputi kisah hidup Manja yang jinak di zoo dan pemuliharaan fakta-fakta berkenaan orang utan. Penerbitan penting lain adalah Buku Kerja Klasifikasi Haiwan yang diedarkan secara percuma kepada pelajar-pelajar sekolah rendah.

Zoo Negara Live! adalah saluran video internet 24-jam yang disiarkan secara langsung dari Zoo Negara Malaysia, dan merupakan projek bersama antara Zoo Negara dan Fakulti Seni & Rekabentuk di UiTM Shah Alam. Dua ekor harimau Malaya, Pacin dan Zanah, yang telah dipindahkan dari Zoo Melaka pada 4 April 2007 dalam program pertukaran, adalah tarikan utama program ini.^[24]

Tiga kamera terletak di kawasan persembahan dan satu pada suku malam (suku malam juga kawasan makan mereka). Waktu memberi makan adalah sekitar 4: 30-6: 30 petang (waktu tempatan, Kuala Lumpur). Harimau biasanya aktif pada waktu pagi (8: 00-10: 00 pagi) apabila mereka dibebaskan dari suku malam ke dalam kawasan persembahan mereka. Namun, saluran ini tidak lagi tersedia sejak 4 Januari 2010.

• Menggunakan Jalan Lingkaran Tengah 2 (MRR2) - dari Ampang, pusingan-U di pintu keluar Taman Melawati dan mengambil kiri yang pertama; dari Gombak, mengambil yang pertama ditinggalkan selepas pintu keluar jejambat Taman Melawati.
• Naiki bas Metrobus 16 dari Pasar Seni. Bas ini akan membawa anda ke pintu masuk zoo.
• Menggunakan Laluan LRT Kelana Jaya, turun di stesen LRT Wangsa Maju dan mengambil teksi atau bas ke zoo.

• Zoo Taiping
• Zoo Melaka

Wikimedia Commons mempunyai media berkaitan Zoo Negara

• Laman web rasmi
• Zoo Negara Live!
• Tourism Malaysia – Zoo Negara