Fosfatidilserina (disingkat Ptd-L-Ser atau PS) ialah fosfolipid dan merupakan komponen membran sel.[1] Ia memainkan peranan penting dalam isyarat kitaran sel, khususnya berkenaan apoptosis. Ia merupakan laluan utama bagi virus memasuki sel melalui peniruan apoptosis.[2] Pendedahannya pada permukaan luar membran menandakan sel untuk dimusnahkan melalui apoptosis.
Struktur
Fosfatidilserina ialah fosfolipid—atau secara lebih khusus, gliserofosfolipid—yang terdiri daripada dua asid lemak yang dilekatkan dalam kaitan ester kepada karbon pertama dan kedua gliserol dan serina yang dilekatkan melalui kaitan fosfodiester kepada karbon ketiga gliserol.[3]
Fosfatidilserina yang diperoleh daripada tumbuhan berbeza dalam komposisi asid lemak daripada yang diperoleh daripada haiwan.[4] Ia biasanya ditemui dalam lapisan dalaman (sitoplasma) membran biologi.[5] Ia hampir keseluruhannya ditemui dalam lapisan dalaman dalam membran, dengan hanya kurang daripada 10% daripadanya di lapisan luar.
Latar belakang
Fosfatidilserina (PS) ialah kelas fosfolipid berasid utama yang menyumbang 13-15% daripada fosfolipid dalam korteks serebrum manusia.[6] Dalam membran plasma, PS disetempat secara eksklusif di bahagian sitoplasma, di mana ia membentuk sebahagian daripada tapak perancahan protein yang diperlukan bagi pengaktifan beberapa laluan isyarat utama. Ini termasuk isyarat Akt, kinase protein C (PKC) dan Raf-1 yang diketahui merangsang kelagnsungan neuron, pertumbuhan neurit dan sinaptogenesis.[7][8][9][10][11][12] Pemodulan tahap PS dalam membran plasma neuron mempunyai kesan ketara terhadap proses isyarat ini.
Biosintesis
Biosintesis fosfatidilserina
Fosfatidilserina terbentuk dalam bakteria (seperti E. coli) melalui anjakan sitidina monofosfat (CMP) melalui serangan nukleofilik oleh kumpulan berfungsi hidroksil serina. CMP terbentuk daripada CDP-diasilgliserol oleh sintase PS. Fosfatidilserina akhirnya boleh menjadi fosfatidiletanolamina oleh enzim PS dekarboksilase (membentuk karbon dioksida sebagai hasil sampingan).[5] Sama seperti bakteria, yis boleh membentuk fosfatidilserina dalam laluan yang sama.
Dalam mamalia, fosfatidilserina sebaliknya diperoleh daripada fosfatidiletanolamina atau fosfatidilkolina melalui salah satu daripada dua tindak balas pertukaran kumpulan kepala bergantungan Ca2+ dalam retikulum endoplasma. Kedua-dua tindak balas memerlukan serina, tetapi menghasilkan etanolamina atau kolina masing-masing. Ini dipromosikan oleh sintase fosfatidilserina 1 (PSS1) atau 2 (PSS2).[5] Sebaliknya, fosfatidilserina juga boleh dibentuk menjadi fosfatidilselina dan fosfatidilkolina, walaupun pada haiwan, laluan penjanaan fosfatidilkolina daripada fosfatidilserina hanya ada di dalam hati.[13]
Sumber pemakanan
Purata pengambilan fosfatidilserina harian dalam diet Barat dianggarkan 130 mg.[14] Fosfatidilserina boleh didapati dalam daging dan ikan. Hanya sejumlah kecil terdapat dalam produk tenusu dan sayur-sayuran, kecuali kacang putih dan lesitin soya. Fosfatidilserina terdapat dalam lesitin soya pada kira-kira 3% daripada jumlah fosfolipid.[15]
Suplemen
Tuntutan kesihatan
Panel Pihak Berkuasa Keselamatan Makanan Eropah menyimpulkan bahawa hubungan sebab-akibat tidak dapat diwujudkan antara pengambilan fosfatidilserina dan "kefungsian ingatan dan kognitif pada orang tua", "fungsi kesihatan mental/kognitif" dan "pengurangan tekanan dan fungsi ingatan yang dipertingkatkan".[4] Kesimpulan ini dibuat kerana korteks otak lembu dan fosfatidilserina berasaskan soya ialah bahan yang berbeza, dan oleh itu, mungkin mempunyai aktiviti biologi yang berbeza. Oleh itu, hasil kajian menggunakan fosfatidilserina daripada sumber yang berbeza tidak boleh disamaratakan.[4]
Kognisi
Pada bulan Mei, 2003 Pentadbiran Makanan dan Dadah memberikan status "tuntutan kesihatan yang layak" kepada fosfatidilserina, sekali gus membenarkan label menyatakan "penggunaan fosfatidilserina boleh mengurangkan risiko demensia dan disfungsi kognitif pada orang tua" bersama-sama dengan penafian "sangat terhad, dan saintifik awal penyelidikan menunjukkan bahawa fosfatidilserina boleh mengurangkan risiko disfungsi kognitif pada orang tua."[16][17] Menurut FDA, terdapat kekurangan persetujuan saintifik dalam kalangan pakar berkelayakan bahawa adanya hubungan antara fosfatidilserina dan fungsi kognitif.[16]
Tinjauan yang lebih terkini telah mencadangkan bahawa hubungan itu mungkin lebih teguh,[18][19] walaupun mekanismenya masih tidak jelas.[20] Kajian 2020 terhadap tiga ujian klinikal mendapati bahawa fosfatidilserina berkemungkinan berkesan untuk meningkatkan fungsi kognitif pada orang tua yang mengalami gangguan kognitif ringan.[21] Sesetengah kajian telah mencadangkan bahawa sama ada fosfatidilserina berasal dari tumbuhan atau haiwan mungkin mempunyai kepentingan, dengan kenyataan FDA terpakai secara khusus untuk produk terbitan soya.[16][22][23][24][25]
Keselamatan
Pada mulanya, suplemen fosfatidilserina diperoleh daripada korteks lembu. Walau bagaimanapun, disebabkan oleh risiko potensi pemindahan penyakit berjangkit seperti ensefalopati spongiforma lembu (atau "penyakit lembu gila"), suplemen asal soya menjadi alternatif.[22] Laporan keselamatan 2002 menentukan suplemen pada orang tua pada dos 200 mg tiga kali sehari sebagai dos selamat.[26]
^Crook TH, Klatz RM, penyunting (1998). Treatment of Age-Related Cognitive Decline: Effects of Phosphatidylserine in Anti-Aging Medical Therapeutics. 2. Chicago: Health Quest Publications. m/s. 20–29.
