სხვა მნიშვნელობებისთვის იხილეთ მარკოზი.

მარკოზ მახარებელი ܡܪܩܘܣ
მარკოზ მახარებელი, პეტერ პაულ რუბენსის პორტრეტი
დაიბადა	12 ან 20 პალესტინა
გარდაიცვალა	25 აპრილი, 68 ალექსანდრია
დასაფლავებულია	წმინდა მარკოზის ბაზილიკა
ხსენების დღე	25 აპრილი[1] და Bright Week
მოღვაწეობა	პრესვიტერი
მარკოზ მახარებელი ვიკისაწყობში

მარკოზ მახარებელი (ებრ. מרקוס, ბერძ. Μάρκος; გ. დაახლოებით 63, ალექსანდრია) — ერთ-ერთი სახარების ავტორი, ქრისტეს სამოცდაათ მოციქულთაგანი ლევიტელთა ტომიდან, იერუსალიმის მკვიდრი. მისი ებრაული სახელია იოანე, ლათინური სახელი მარკოზი რომში საქადაგებლად გამგზავრების წინ დაირქვა. ის იყო პეტრე მოციქულის საყვარელი მოწაფე. მართლმადიდებელ ეკლესიაში მახარებლის ხსენების დღეა — 25 აპრილი (8 მაისი) და 4 (17) იანვარი [კრება წმიდათა 70-თა მოციქულთა], ხოლო კათოლიკურ ეკლესიაში — 25 აპრილი და 31 იანვარი [ვენეციაში წმინდა ნაწილების გადატანის დღე] და სხვა დასავლურ ეკლესიებში — 25 აპრილი.

წმინდა მოციქული და მახარებელი მარკოზი წარმოშობით ლევიტელთა ტომიდან იყო და თავდაპირველად იერუსალიმში ცხოვრობდა. ებრაულად მას იოანე ერქვა, მარკოზი მისი ლათინური სახელია. ეს სახელი, პეტრე მოციქულთან ერთად რომში წასვლის წინ მიუმატა თავის სახელს, რაც იმდროინდელი ებრაელებისათვის ჩვეულებრივი მოვლენა იყო. იქიდან გამომდინარე, რომ მარკოზ მახარებელი სამოცდაადთაგანი იყო, იმაზე უნდა მეტყველებდეს, რომ ახლოს იყო უფალ იესო ქრისტესთან. მარკოზის სახარებაში არის მონაკვეთი, სადაც წერია:

	„და ერთი ვინმე ჭაბუკი მისდევდა მას და შეემოსა არდაგი შიშულივ. ხოლო სხუათა მათ ჭაბუკთა შეიპყრეს იგი. და მან დაუტევა არდაგი და ივლტოდა მათგან შიშუელი -(მარ. 14:51-52)“

ზოგიერთი დიდი მამის განმარტებით ამ ადგილას მარკოზ მოციქული საკუთარ თავზე წერდა. ხოლო პერანგის ამარა გამოსვლა ნიშნავდა რომ მარკოზი იქვე ცხოვრობდა და ხალხის ხმაურზე უფლის დასახმარებლად გამოვარდა სახლიდან. სწორედ ამ სახლს შეაფარა თავი პეტრე მოციქულმა, როდესაც ანგელოზმა ტყვეობიდან გაათავისუფლა:

	„გულსა მოეგონა და მივიდა სახლსა მარიამისსა, დედისა მის იოვანესსა, რომელსა ერქუა მარკოს, სადა-იგი იყვნეს მრავალნი შეკრებულ და ილოცვიდეს -(საქ. მოც. 12:12)“

ასევე, არსებობს მოსაზრება, რომ იესო ქრისტემ სწორედ ამ სახლში აღასრულა პასექი.

დაახლოებით 44-45 წლებში გახშირდა იუდეველებში ქრისტიანთა დევნა და ამისათვის ანტიოქიის ქრისტიანობამ, მოციქულ ბარნაბასა და პავლეს ხელით გაგზავნა იერუსალიმში შესაწევნელი. გზავნილმა დანიშნულების ადგილამდე მიაღწია, ხოლო უკან გამობრუნებისას მოციქულებმა ბარნაბასა და პავლეს მარკოზიც დაამგზავრეს. მარკოზ მახარებელს შესაძლებლობა მიეცა მოციქულების პირველ მისიონერულ მოგზაურობაში ხლებოდა, რომელიც ანტიოქიიდან დაიწყო. ანტიოქიიდან ხმელთაშუაზღვისპირა ქალაქ სელევკიაში ჩავიდნენ, აქედან კუნძულ კვიპროსზე გადავიდნენ და მთელი კუნძული მოვლეს ღვთის სიტყვის ქადაგებით. აქედან მცირე აზიის ქალაქ პერგიაში ჩავიდნენ, სადაც მარკოზმა დატოვა მოციქულები და იერუსალიმში დაბრუნდა.

აქ ჩამოსვლისთანავე პეტრე მოციქულს შეუერთდა და დაემგზავრა მისიონერულ მოგზაურობაში. იერუსალიმიდან პირდაპირ რომში ჩავიდნენ. ჩასულებს იქაურმა მორწმუნე ქრისტიანებმა წმინდა მარკოზს სთხოვეს, მის მიერ ყოველი მონათხრობი უფლის შესახებ შეეკრიბა და წიგნის სახით გადაეცა მათთვის. მარკოზი დათანხმდა და დაწერა წიგნი, ცნობილი მარკოზის სახარების სახელით. დაწერილი ტექსტი წმინდა მარკოზმა პეტრე მოციქულს გადასცა, რომლის გადაკითხვის შემდეგ მან მისი კითხვა ეკლესიებშიც დადებითად შეაფასა. რომიდან მარკოზი პეტრე მოციქულის კურთხევით ქალაქ აკვილეაში გაემგზავრა საქადაგებლად, მას მეორე რომსაც უწოდებდნენ. შემდეგი მგზავრობა ისევ წმინდა პეტრე მოციქულის კურთხევით მოხდა და ეს იყო ეგვიპტე. როგორც ალექსანდრიის პატრიარქი ევტიხი იუწყება, ეს მოხდა იმპერატორ კლავდიუსის ზეობის მეცხრე წელს ანუ †49 წელს. ეგვიპტე იყო პალესტინის მოსაზღვრე წარმართული ქვეყანა, სადაც მრავლად სახლობდნენ იუდეველები, რომლებიც გამოირჩეოდნენ თავიანთი სიმდიდრით. ეგვიპტე სწორედ ის ადგილი იყო, სადაც ჩვ. წ. III საუკუნეში პტოლომეოს ფილადელფოსის თხოვნით იერუსალიმის პირველმღვდელთმთავარმა ალექსანდრიაში 72 სჯულის მეცნიერი გაგზავნა ძველი აღთქმის პერძნულ ენაზე გადმოსათარგმნელად. ასე შეიქმნა ბერძნულენოვანი ბიბლია - ე. წ. სეპტუაგინტა, რის შემდეგადაც საღმრთო წერილი წარმართთათვისაც იქნა ხელმისაწვდომი. ეგვიპტის ქალაქ ალექსანდრიაში ჩასულს არ გასჭირვებია სახარების ქადაგება, რადგანაც ხალხი უფლის მისაღებად მზად იყო. აქვე - ალქსანდრიაში მანვე დააარსა ეკლესია, რომლის პირველი ეპისკოპოსი თვითონვე იყო. მას შემდეგ, რაც ახლომახლო ქალაქებშიც გაავრცელა ქრისტიანობა და ხელი დაასხა რამდენიმე ქალაქში ღირსეულ ადამიანებს ეპისკოპოსად, დატოვა ეგვიპტე, მაგრამ საით გაემართა, ცნობილი არ არის. შესაძლოა, რომ ის †50 წელს სხვა მოციქულების მსგავსად მოციქულთა კრებას დაესწრო. ერთი რამ კი ცნობილია დანამდვილებით, რომ პავლე მოციქულის მეორე მისიონერული მოგზაურობისას(52-53 წ.), მარკოზი ბარნაბა მოციქულს დაემგზავრა და კუნძულ კვიპროსზე გაჰყვა.

„შემდგომად დღეთა რაოდენთამე ჰრქუა პავლე ბარნაბას: მივიქცეთ და მოვიხილნეთ ძმანი ჩუენნი ყოველთა ქალაქთა, რომელთა შინა ვქადაგეთ სიტყუაჲ იგი უფლისაჲ, ვითარ-ძი არიან. ბარნაბას უნდა, რაჲთამცა იოვანე თანა წარიყვანა, რომელსა ერქუა მარკოს. ხოლო პავლე ჰლოცვიდა, რაჲთა რომელი-იგი განეყენა მათ პანფილიაჲთ და არა შეუდგა მათ საქმესა მას, არა თანა-წარყვანებად იგი. იყო უკუე მკსინვარებაჲ მათ შორის ვიდრე განშორებადმდე მათა ურთიერთას; ბარნაბა თანა წარიყვანა მარკოზ და განვიდა ნავითა კჳპრედ. -(საქ. მოც. 15:36-40)“

აქ ბარნაბა მოციქულთან ერთად იქადაგა და კვლავ ეგვიპტეში დაბრუნდა, სადაც მალე პეტრე მოციქულიც შეუერთდა. სწორედ აქედან მისწერა პეტრე მოციქულმა მცირე აზიის ქრისტიანებს თავისი პირველი ეპისტოლე. მარკოზ მოციქული ეგვიპტეში ნერონის ზეობის მერვე წლამდე გაჩერდა და †62 წელს კვლავ შეუერთდა პავლე მოციქულს. რომში ჩასული პავლე მოციქულის დატყვევებისას 61-62 წ.)მარკოზი სხვა თანამოღვაწეებთან ერთად ზრუნავდა დატუსაღებულ პავლე მოციქულზე, რომელმაც მცირე აზიის ქალაქ კოლოსაში გაგზავნა, სადაც ფეხი მოკიდებული ჰქონდა ქრისტიანთა მაცთუნებელ ცრუ-მოძღვრებას. შემდგომი შვიდი წელი წმ. მარკოზის სამყოფელი უცნობია. ცნობილია მხოლოდ ის, რომ პავლე მოციქულის მოწამეობრივი აღსასრულის წინ იგი მცირე ხნით იმყოფებოდა ეფესოში, რომლის პირველი ეპისკოპოსი ტიმოთე იყო.

	„მარკოზ აღადგინე და მოიყვანე შენ თანა, რამეთუ საჴმარ არს იგი ჩემდა მსახურებასა. -(II ტიმ. 4:11)“

რომში ჩასული მარკოზ მოციქული წმინდა პეტრესა და წმინდა პავლეს მოწამეობრივი აღსასრულის მოწმე გახდა. ამის შემდგომ მარკოზი რომს გასცილდა და ისევ ალექსანდრიაში დაბრუნდა. ალექსანდრიის გარდა მარკოზ მახარებელი ქადაგებდა შიდა აფრიკის სხვა ქვეყნებშიც, მან მოიარა: ლიბია, მარმორიკა, კირენაიკა და პენტაპოლისი.

გადმოცემით ცნობილია, რომ ალექსანდრიის პირველმოწამე თავად მარკოზ მოციქული იყო^[2].

პენტაპოლისის ქალაქ კვირინეაში ყოფნისას, სადაც მარკოზი ქრისტეს მოძღვრებას ქადაგებდა, ღვთისგან ეუწყა, დაბრუნებულიყო ალექსანდრიაში საქადაგებლად. მეორე დღესვე ხომალდით აიღო გეზი ალექსანდრიისკენ და ორი დღის შემდეგ მიაღწია კიდეც ნაპირს, სადაც მენდიონად წოდებულ ადგილას მივიდა. აქ კარიბჭეში შესვლისას მისი ხამლი შუაზე გაიპო და იქვე მჯდარ მეჯღანეს გადასცა დასაკემსად. ფეხსაცმლის შეკეთებისას მეჯღანემ უნებლიეთ სადგისით ხელი იტკინა და სიმწრისაგან ხმამაღლა ღმერთი ახსენა. ჭრილობა ღრმა აღმოჩნდა და ხელიდან თქრიალით მოდიოდა სისხლი, მაშინ მოციქულმა დაანერწყვა ძირს და მოზილა ტალახი, წაუსვა მეჯღანეს და განუკურნა ჭრილობა სიტყვებით: სახელითა იესო ქრისტესი, საუკუნოდ ცხოველისა, განიკურნე! გაოგნებულმა მეჯღანემ თხოვნით მიმართა, თუნდაც ერთი დღით წვეოდა მის მწირ სახლს, რაზეც მოციქული დათანხმდა. ერთობლივი ლოცვის შემდეგ, რომელსაც მოციქული აღავლენდა, მეჯღანემ გამოჰკითხა, თუ საიდან ჰქონდა ასეთი დიდი ძალა. მოციქულმა უქადაგა ღვთის სიტყვა. აქედან დაიწყო თავად იქაური მოსახლეობის მიერ ქრისტიანობის ჭეშმარიტ რელიგიად ა ღიარება. ამის შემხედვარე ქალაქის თავები განრისხდნენ, რადგანაც ხალხმა კერპებისთვის ძღვენის მიტანა შეწყვიტა და გადაწყვიტეს მოეკლათ მოციქული. მაშინ მარკოზ მახარებელი ადგა და დაადგინა ეპისკოპოსად - ანანია, პრესვიტერებად - მალეონი (მალქე), საბინე და ქედრონი; შვიდი დიაკვანი და თერთმეტი სხვა მსახური -ღვთისმსახურების აღსასრულებლად. თვითონ კი დატოვა იქაურობა და კვლავ პენტა-პოლში ჩავიდა. აქ მან ორი წელი დაჰყო, რამდენიმე ადგილას ეპისკოპოსი დაადგინა და კვლავ ალექსანდრიაში დაბრუნდა. ზღვისპირას მდებარე ადგილს, რომელსაც ბუკდელს უწოდებდნენ, მორწმუნეებს უკვე აშენებული ჰქონდათ ტაძარი. ამის შემხედვარე მოციქული სიხარულით აივსო და ღმერთი განადიდა. მალე დადგა 24 აპრილი, რომლის დროსაც ქრისტეს ბრწყინვალე აღდგომის დღესასწაულმა მოუწია. ამ დღეს წარმართთა ღვთაების - სერაპისის დღესასწაულიც დაემთხვა და ქალაქის მესვეურებმა გადაწყვიტეს, შეეპყრათ უფლის მოციქული და მოეკლათ იგი. მათ წარმართულ დღესასწაულზე მოსული კერპთაყვანისმცემლები წააქეზეს და მიმართეს მარკოზის ეკლესიას, სადაც წირვა-ლოცვა მიმდინარეობდა, შეიპყრეს მარკოზ მახარებელი და ქუჩა-ქუჩა თრევით საპყრობილემდე მიიყვანეს. ღამით დასისხლიანებული მოციქული უფალმა განამტკიცა რწმენაში და ანუგეშა ; დილით ბრბომ საპყრობილიდან გამოათრია და ისევ ქუჩა-ქუჩა ათრია. სისხლისგან დაცლილი მოციქული გზად გარდაიცვალა და ღმერთს მის არა თავისი უკვდავი სული. ურწმუნოებმა გადაწყვიტეს, თავიანთი კერპებისთვის შეეწირათ მისი სხეული; დაანთეს კოცონი და ის იყო უნდა აეღოთ მოციქულის ცხედარი, რომ უეცრად მიწა იძრა, ელვამ დასჭექა და წამოვიდა კოკისპირული წვიმა. ბრბო დაიშალა, კოცონი ჩაქრა, მორწმუნეებმა კი ცხედარი მოწიწებით აიღეს და კლდეში გამოქვაბულში დაასვენეს.

ასე აღესრულა უფლის დიდი მოციქული - წმინდა მარკოზი, †68 წლის 25 აპრილს.

310 წელს ამ ადგილას ეკლესია ააგეს, რომელიც IX საუკუნემდე იდგა ალექსანდრიაში. იმავე საუკუნის მეორე ნახევარში, როდესაც არაბმთა ბატონობამ და მონოფიზიტური მწვალებლობის გავრცელებამ შეასუსტა მართლმადიდებლობა ეგვიპტეში, მოციქულის წმინდა ნაწილები ვენეციაში გადააბრძანეს, რომლის მახლობლადაც აკვილეაში მოღვაწეობდა თავად მოციქულიც. აქ მის სახელზე აგებულ ეკლესიაში ინახება მისივე ხელით ნაწერი სახარებაც. მარკოზ მოციქულის ანგელოზს ლომის სახე აქვს . მარკოზის სახარება იოანე ნათლისმცემლის ცხოვრების აღწერით იწყება, რომელიც უდაბნოს ლომთანაა შედარებული და შესაძლოა, ეს იყოს კავშირი.

829 წლის 31 იანვარს ალექსანდრიიდან ვენეციაში გადმოსვენებული იქნა მარკოზ მოციქულის წმინდა ნაწილები, რომელიც ვენეციელი ვაჭრების, ბუანოსა და რუსტიკოს მიერ იქნა განხორციელებული. როგორც ცნობილია, 828 წელს მუსლიმებმა დაიპყრეს ალექსანდრია და დაიწყეს ქრისტიანული ტაძრების დარბევა და მათ მაგივრად მეჩეთების აშენება. რადგანაც ცნობილი იყო მარკოზ მოციქულის მიერ ვენეციის ლაგუნაში ქადაგების ამბავი, გადაწყვიტეს წმინდა ნაწილები ქალაქ ვენეციაში დაესვენებინათ და მის ადგილას ტაძარი აეშენებინათ^[3]. იმისათვის რომ მოციქულის წმინდა სხეული ხომალდამდე მიეტანათ, ვაჭრებმა ეშმაკობას მიმართეს: სხეული დიდ კალათაში დაასვენეს და ზედ ღორის ხორცის ნაჭრები დაადეს (მუსლიმები ხომ ღორის ხორცს არ ეკარებიან ). სან მარკოს ( წმ.მარკოზის) ტაძრის მშენებლობა 829 წელს დაიწყო ჯუსტინიანო პარტეჩიპაციომ და მისმა ძმამ ჯოვანი პარტეჩიპაციომ 832 წელს დაასრულა. თანამედროვე ბაზილიკის აშენება დაიწყო 1063 დომენიკ კონტარინის მიერ. 1071 წელს სამუშაოები გააგრძელა დომენიკო სელვომ, რომლის დროსაც, 1071—1084 წლებში შეიმოსა მოზაიკით. ტაძარი 1094 წელს ვიტალე ფალერეს დროს იკურთხა.^[4]

მოციქულის წმინდა ნაწილები განისვენებს ეკლესიაში, რომელზეც აღმართულია ტრაპეზი. ადრე ქრისტიანები საიდუმლო ლიტურგიას ასრულებდნენ წმინდანთა საფლავებზე. შემდგომში მოწყობილ ტრაპეზში დაიწყეს თვით წმინდა ნაწილების ჩატანება, რომლითაც ეს ძველი ტრადიცია უცვლელი დარჩა.

ვიკისაწყობში არის გვერდი თემაზე:

მარკოზ მახარებელი

• მათე მახარებელი
• ლუკა მახარებელი
• იოანე მახარებელი

• „უფლისა ჩვენისა იესო ქრისტეს მოციქულთა ცხოვრება“ - რედ. ბ. ხარაიშვილი, თბილისი 2008 წ.
• ენციკლოპედია „საქართველო“

ხ • გ • რ ქრისტეს სამოცდაათი მოციქული იაკობი აგაბო აკვილა ამპლი ანანია ანდრონიკე აპელი აპოლო არისტარქოსი არისტობულე არტემი არქიფო ასინკრიტე აქაიკი ბარნაბა გაიოზი დიონისე არეოპაგელი ევოდი ეპაფრასი ეპაფროდიტე ეპენტი ერასტი ერმე ერმი ზინა თადეოზი იასონი იოსტოსი იროდიონი კარპეზი კვარტი კლეოპა კლიმენტი კოდრატე კრისკენტი კრისპე ლინუსი ლუკა მახარებელი ლუკი მარკ-იოანე მარკოზ მახარებელი მარკოზი ნარკისი ნიკანორი ოლიმპი ონისიმე ონისიფორე პარმენი პატროვი პროხორე პუდი როფე სილა სილოვანე სვიმეონ ნიგერი სვიმეონი სოსთენი სოსიპატრე სტაქო სტეფანე პირველმოწამე ტერტი ტვიქიკე ტიმოთე ტიმონი ტიტე ტროფიმე ურბანი ფილიმონი ფილიპე ფილოლოგი ფლეგონტი ფორტუნატე

ხ • გ • რ ალექსანდრიის პატრიარქები I საუკუნე მარკოზ მახარებელი ანიანი ავილი კედრონი II საუკუნე პრიმი იუსტი ეუმენი მარკიანი სელადიონი აგრიპინე იულიანე დემეტრე III საუკუნე ჰერაკლე დიონისე მაქსიმე თეონასი IV საუკუნე პეტრე I აკილა ალექსანდრე I ათანასე I გრიგორი კაპადოკიელი ათანასე I პეტრე II ლუციუსი ტიმოთი I თეოფილე I V საუკუნე კირილე I დიოსკორ I წმინდა პროტერი ტიმოთი III პეტრე III ტიმოთი III იოანე I პეტრე III ათანასე II იოანე II VI საუკუნე იოანე III დიოსკორ II ტიმოთი IV თეოდოსი I გაინასი პავლე ზოილე აპოლინარი იოანე IV ევლოგი I VII საუკუნე თეოდორე I წმინდა იოანე V გიორგი I კირი პეტრე IV თეოდორე II პეტრე V პეტრე VI თეოფილაქტე VIII საუკუნე ონოფსე კოზმა I პოლიტიანე IX საუკუნე ესტატე ქრისტეფორე I სოფრონი I მიხეილ I მიხეილ II X საუკუნე ქრისტოდულოსი ევტიხი სოფრონი II ისაკი იობი ელია I XI საუკუნე არსენი თეოფილე გიორგი II ლეონტი ალექსანდრე II იოანე VI XII საუკუნე ევლოგი საბა კირილე II თეოდოსი II სოფრონი III ელია II ელეფთერი მარკოზ III XIII საუკუნე ნიკოლოზ I გრიგორ I ნიკოლოზ II ათანასე III XIV საუკუნე გრიგორი II გრიგორი III ნიფონი მარკოზ IV ნიკოლოზ III გრიგორი IV XV საუკუნე ნიკოლოზ IV ათანასე IV მარკოზ V ფილოთე მარკოზ VI გრიგორი V იოაკიმე XVI საუკუნე სილვესტერი მელეთი I XVII საუკუნე კირილე III გერასიმე I მიტროფანე ნიკიფორე იოანიკე პაისი პართენი I გერასიმე II XVIII საუკუნე სამუელი კოზმა II სამუელი (მეორედ) კოზმა II (მეორედ) კოზმა III მათე კიპრიანე გერასიმე III პართენი II XIX საუკუნე თეოფილე III იეროთეუს I არტემი იეროთეუს II კალინიკე იაკობი ნიკანორი სოფრონი IV XX საუკუნე ფოტი მელეთი II ნიკოლოზ V ქრისტეფორე II ნიკოლოზVI პართენ III პეტრე VII XXI საუკუნე თეოდორე II