ედვარდ ეპლტონი
ინგლ. Sir Edward Victor Appleton
დაბ. თარიღი	6 სექტემბერი, 1892(1892-09-06)[1] [2] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10]
დაბ. ადგილი	ბრედფორდი[11]
გარდ. თარიღი	21 აპრილი, 1965(1965-04-21)[11] [1] [3] [4] [5] [6] [7] [8] [9] [10] (72 წლის)
გარდ. ადგილი	ედინბურგი, შოტლანდია, გაერთიანებული სამეფო[11]
დასაფლავებულია	Morningside Cemetery[12]
მოქალაქეობა	გაერთიანებული სამეფო
საქმიანობა	ფიზიკოსი, ასტრონომი, პროფესორი და მკვლევარი
მუშაობის ადგილი	ლონდონის სამეფო კოლეჯი, ლონდონის უნივერსიტეტი და კემბრიჯის უნივერსიტეტი
ალმა-მატერი	ედინბურგის უნივერსიტეტი, სენტ-ჯონის კოლეჯი და კემბრიჯის უნივერსიტეტი
განთქმული მოსწავლეები	Mary Taylor Slow[13]
მეუღლე	Helen Lennie Appleton
შვილ(ებ)ი	Rosalind Appleton-Collins[14]
ჯილდოები	სამეფო საზოგადოების წევრი, აბანოს ორდენის რაინდი-კომანდორი, ბრიტანეთის იმპერიის ორდენის დიდი ჯვრის რაინდი, სამეფო მედალი, ნობელის პრემია ფიზიკაში[15] [16] , IEEE-ის ღირსების მედალი[17] , ჰიუზის მედალი, ფარადეის მედალი, თავისუფლების ჯვარი, მორის ლიბმანის პრემია[18] , ალბერტის მედალი, ლავალის უნივერსიტეტის საპატიო დოქტორი[19] , ბეიკერის სახელობის ლექცია, ედინბურგის სამეფო საზოგადოების საპატიო წევრი, Chree Medal and Prize[20] , გატრის ლექცია[21] , ამერიკის ხელოვნებისა და მეცნიერების აკადემიის წევრი და Gunning Victoria Jubilee Prize
ედვარდ ეპლტონი ვიკისაწყობში

ედვარდ ეპლტონი (ინგლ. Edward Victor Appleton; დ. 6 სექტემბერი, 1892, ინგლისი — გ. 21 აპრილი, 1965, ედინბურგი, შოტლანდია) — ინგლისელი ფიზიკოსი^[22][23], იონოსფეროს ფიზიკის გამოჩენილი მეცნიერი, ნობელის პრემიის ლაურეატი ფიზიკის დარგში, რომელიც გადაეცა შემდეგი ნაშრომისათვის: „ატმოსფეროს ზედა ფენების ფიზიკა“ (კერძოდ „ეპლტონის ფენების აღმოჩენა“).

ედვარდ ეპლტინი დაიბადა 1892 წლის 6 სექტემბერს ინგლისში, იორკშირში, პრაუდორფში. იგი 16 წლის ასაკში შევიდა ლონდონის უნივერსიტეტში, ხოლო 18 წლის ასაკში სწავლობდა კემბრიჯში, წმინდა ჯონსუას კოლეჯში. კოლეჯი ეპლტონმა 1913 წელს დაამთავრა, ამის შემდგომ მან სწავლა განაგრძო ასპირანტად კრისტალოგრაფიაში ვილიამ ჰენრი ბრეგის ხელმძღვანელობით. ასევე იგი მუშაობდა მეკავშირედ სამეფო საინჟინრო ნაწილში (პირველი მსოფლიო ომის დროს). ომის დასრულების შემდეგ ეპლტონი ბრუნდება კემბრიჯში და მუშაობას იწყებს ქავენდიშის ლაბორატორიაში ელექტრონულ ვაკუუმურ სახელოსნოში ბალდაზავარ ვან-დერ-პოლთან.

1932 წელს გამოქვეყნებულ იქნა ეოლტონის მონოგრაფია სახელად „თერმოელექტრონული ვაკუუმური ხელსაწყოები“. 1924 წელს დაინიშნა ლონდონის უნივერსიტეტის სამეფო კოლეჯში პროფესორად. აღსანიშნავია ის ფაქტი, რომ იგი ამ პერიოდში მხოლოდ 32 წლის იყო. ამ პოსტზე ეპლტონი 12 წლის განმავლობაში მუშაობდა.

1925 წელს მან ახალი ზელანდიის ასპირანტ მილის ბარნეტთან ერთად განახორციელა გადამწყვეტი ექსპერიმენტები და გახდა პირველი ადამიანი, ვინც დაამტკიცა დედამიწის ატმოსფეროში იონიზებული კენელი-ჰევისაიდის ფენის არსებობა. ეს ფენა ამჟამად ${\displaystyle E}$ — ფენის სახელწოდებითაა ცნობილი. ამავე თემაზე ოლივერ ჰევისაიდის და კენელის მიერ გამოთქმული იყო ჰიპოთეზა, ტრანსატლანტიკური რადიოკავშირის ასახსნელად, რომელიც განხორციელდა 1901 წელს. ეს მკვლევრები აკვირდებოდნენ ინტერფერენციულ მაქსიმუმებს და მინიმუმებს პირდაპირ ელექტრომაგნიტურ ტალღასა და იმ ტალღას შორის, რომელიც აირეკლებოდა ფენიდან, როცა გადაცემის სიხშირე (რომელიც დაშორებული იყო მიმღები პუნქტიდან 140 კილომეტრზე) იცვლებოდა ცნობილ ფარგლებში. ამ შედეგებმა აჩვენა, რომ ტალღის არეკვლა ხდებოდა იონიზებული ფენიდან (იგი 100 კილომეტრზე მდებარეობდა). ეს იმდროისათვის მართლაც ერთ-ერთი თვალსაჩინო აღმოჩენა იყო.

ეპლტონის ფენების აღმოჩენა ეკუთვნის ${\displaystyle F}$ ფენის აღმოჩენას, რომლის სიმაღლე ორჯერ მეტია ${\displaystyle E}$ ფენის სიმაღლეზე და ${\displaystyle D}$ ფენის აღმოჩენას, რომელიც ${\displaystyle E}$ ფენის ქვემოთ, დედამიწიდან 60-70 კილომეტრამდე მდებარეობს.

მის გამოკვლევებს ძალიან დიდი შედეგი ჰქონდა რადიოტალღების გავრცელების თავისებურებების დადგენაში, იონოსფეროს ფიზიკის გამოკვლევაში და რადიოლოკაციის განვითარებაში. ${\displaystyle E}$ ფენის სიმაღლის განსაზღვრის დროს პირველად იქნა გამოყენებული რადიოტალღები.

1927 წელს იგი აირჩიეს კოლეჯის სამეფო სამეხნიერო საბჭოში. ამავე წელს მიიღო ნობელის პრემია. 1932 წლიდან ეპლტონი მუშაობდა აშშ-ის რადიო გამოგონებათა ინსტიტუტში ვიცე-პრეზიდენტად. 1949 წელს გახდა ედინბურგის უნივერსიტეტის ვიცე-კანცლერი (აქ იგი სიკვდილამდე მუშაობდა). 1934-1952 იგი იყო საერთაშორისო სამეცნიერო რადიოკავშირის (URSI)-ის პრეზიდენტი. ედინბურგში მის მიერ არის ჩამოყალიბებული ჟურნალი „ატმოსფერული გამოკვლევები“ (ეპლტონის ჟურნალი), რომლის რედაქტორადაც თვითონ მუშაობდა.

ედვარდ ეპლტონი გარდაიცვალა 1965 წლის 21 აპრილს შოტლანდიაში, ქალაქ ედინბურგში.

• პარკაძე ვ., ფიზიკოსების შესახებ, ტ. IV, გვ. 241-243, თბ., 1980.
• Биографический словарь деятелей естествознания и техники, т. 2, М., 1959.
• Dictionary of Scientific Biography. Volume I, New York, 1972.

ხ • გ • რ ← 1947 წლის ნობელის პრემიის ლაურეატები → ფიზიოლოგია და მედიცინა კარლ ფერდინანდ კორი (აშშ) გერტი კორი (აშშ) ბერნარდო ალბერტო უსა (არგენტინა) ფიზიკა ედუარდ ეპლტონი (დიდი ბრიტანეთი) ქიმია რობერტ რობინსონი (დიდი ბრიტანეთი) ლიტერატურა ანდრე ჟიდი (საფრანგეთი) მშვიდობა მეგობართა საბჭო საზოგადოების სამსახურში (დიდი ბრიტანეთი) ამერიკის მეგობართა კომიტეტი საზოგადოების სამსახურში (აშშ) ეკონომიკა გაიცემა 1969 წლიდან.