אורומו (שפה)

אפאן-אורומו
Afaan Oromoo
מדינות אתיופיה, קניה
אזורים מזרח אפריקה
דוברים 25,000,000
כתב אלפבית לטיני
משפחה

אפרו-אסיאתית

כושית
כושית מזרחית
אורומו
קוד שפה om עריכת הנתון בוויקינתונים
קוד ISO 639-1 om עריכת הנתון בוויקינתונים
קוד ISO 639-2 orm עריכת הנתון בוויקינתונים
קוד ISO 639-3 orm עריכת הנתון בוויקינתונים
ראו גם שפהכתברשימת שפות
לעריכה בוויקינתונים שמשמש מקור לחלק מהמידע בתבנית

אורומו, או אוֹרוֹמִיפָה (Afaan Oromoo), היא השפה המדוברת בעיקר בפיהם של בני אורומו. מספר דוברי השפה מוערך[דרוש מקור] בכ-25 מיליון. כ-99% מהדוברים מתגוררים באתיופיה - בעיקר במחוז אורומיה והשאר בקניה ובסומליה. אורומו מוערכת כשפה החמישית בתפוצת דובריה באפריקה ואחת מהשפות המדוברות ביותר באתיופיה.

ב-1991 אימצה השפה את האלפבית הלטיני, אשר הותאם לאורומו ונקרא בשם Qubee. בתקופת שלטונם של האמהרה השתמשו בעיקר בכתב הגעז המשמש גם לכתיבת אמהרית וכן תיגרינית. בתקופת שלטונו של היילה סלאסי היה אסור לכתוב אורומו בכל כתב.

אורומו היא שפה היסטורית הנקראת גם גאלה, שנחשבת על ידי האורומו כשם גנאי, היא שפה אפרו-אסיאטית השייכת לענף הכושי. היא שפת אם במדינות אורומיה באתיופיה וצפון קניה והיא מדוברת בעיקר על ידי אנשי האורומו וקבוצות אתניות שכנות באפריקה. היא משמשת כלשון פרנקה במיוחד באזור אורומיה ובצפון מזרח קניה.

עם יותר מ-41.7 מיליון דוברים המהווים 33.8% מכלל האוכלוסייה האתיופית, לאורומו יש את המספר הגדול ביותר של דוברי השפה בקרב ילידי אתיופיה, והיא מדורגת כשפה השנייה המדוברת ביותר באתיופיה במספר הדוברים הכולל ( כולל דוברי שפה שנייה) בעקבות האמהרית. צורות של אורומו מדוברות כשפה ראשונה על ידי חצי מיליון אנשים נוספים בחלקים של צפון קניה ומזרחה. מדוברת גם על ידי מספר קטן יותר של מהגרים במדינות אפריקאיות אחרות כמו דרום אפריקה, לוב, מצרים וסודאן. אורומו היא השפה הכושית המדוברת ביותר ובין חמש השפות של אפריקה עם אוכלוסיית שפת האם הגדולה ביותר.

אורומו משמשת כאחת משפות העבודה הרשמיות של אתיופיה והיא גם שפת העבודה של כמה מהמדינות בתוך המערכת הפדרלית האתיופית כולל אורומיה, מדינות אזור הררי ודיר דאווה ושל אזור אורומיה ואמהרה. זוהי שפת החינוך היסודי באורומיה, הררי, דיר דאווה, בנישאנגול-גומוז ואדיס אבבה ובאזור אורומיה באזור אמהרה. היא משמשת כשפת אינטרנט עבור אתרי אינטרנט פדרליים יחד עם טיגריניה. תחת משטרו של היילה סלאסי, אורומו נאסרה בחינוך, בשיחה ובעניינים מנהליים.

בלנץ׳ (2006) מחלק את אורומו לארבע שפות:

אורומו המערבי (מאקה), שווה (טולאמה, ארסי), מזרח אורומו (הראר), דרום אורומו (אג'וראן, בורנה, גברה, מוניו, אורמה, סאקויה, וואטה).

כ-85 אחוזים מדוברי האורומו חיים באתיופיה, בעיקר באזור אורומיה. בנוסף, בסומליה יש גם כמה מדוברי השפה. בקניה, האתנולוג מונה גם 722,000 דוברי בורנה ואורמה, שתי שפות הקשורות באופן הדוק לאורומו האתיופי. בתוך אתיופיה, אורומו היא השפה עם המספר הגדול ביותר של דוברי שפת אם.

בתוך אפריקה, אורומו היא השפה המדוברת ביותר במקום הרביעי, אחרי הערבית (אם סופרים את צורות המדוברות הבלתי מובנות הדדית של הערבית כשפה יחידה ומניחים את אותו הדבר עבור הזאורומו), סוואהילית והאוסה.


הגיית השפה וכתיבתה

פונמות באורומו
סדקי וילוני חכי בתר־
מכתשי
מכתשי שפתי
שִנִּי)
אפי ɲ n m
סותם
(מפונם)
ʔ g kʼ d tʼ b p)ʼ)
ɗ
מחוכך ʤ ʧʼ
חוכך h ʃ (z) s (v) f
מקורב
(צדי)
w j
l
רוטט r
* תוספת פונמה בהתאמה לסטנדרט

קישורים חיצוניים

Read other articles:

Artikel ini sebatang kara, artinya tidak ada artikel lain yang memiliki pranala balik ke halaman ini.Bantulah menambah pranala ke artikel ini dari artikel yang berhubungan atau coba peralatan pencari pranala.Tag ini diberikan pada November 2022. Harry FleerLahir(1916-03-26)26 Maret 1916Quincy, Illinois, Amerika SerikatMeninggal14 Oktober 1994(1994-10-14) (umur 78)Los Angeles, California, Amerika SerikatPekerjaanPemeranTahun aktif1955–1994 Harry Fleer (26 Maret 1916 –...

 

  Grand Prix Amerika 2023Detail lombaLomba ke 3 dari 20Grand Prix Sepeda Motor musim 2023Tanggal16 April 2023Nama resmiRed Bull Grand Prix of the AmericasLokasiCircuit of the AmericasAustin, Texas, Amerika SerikatSirkuitFasilitas balapan permanen5.513 km (3.426 mi)MotoGPPole positionPembalap Francesco Bagnaia DucatiCatatan waktu 2:01.892 Putaran tercepatPembalap Álex Rins HondaCatatan waktu 2:03.126 di lap 4 PodiumPertama Álex Rins HondaKedua Luca Marini DucatiKetiga Fab...

 

Dataran tinggi lintas batas Ardennes dan Eifel, dibatasi oleh sungai Meuse, Semois, Moselle, dan Rhein. Eifelgau adalah gau Franka di wilayah gamping Eifel, Jerman. Nama Eifelgau diambil dari pegunungan Eifel di antara sungai Rhein, Ahr, Rur, Our, Sauer dan Moselle.[1] Eifelgau meliputi daerah sumber sungai Erft, Urft, Kyll dan Ahr, dan dengan demikian terletak terutama di kaki bukit utara dan barat laut Eifel.[2] Daftar pustaka Hermann Aubin: Geschichtlicher Atlas der Rhinela...

Artikel ini memberikan informasi dasar tentang topik kesehatan. Informasi dalam artikel ini hanya boleh digunakan untuk penjelasan ilmiah; bukan untuk diagnosis diri dan tidak dapat menggantikan diagnosis medis. Wikipedia tidak memberikan konsultasi medis. Jika Anda perlu bantuan atau hendak berobat, berkonsultasilah dengan tenaga kesehatan profesional. Kanker Paru-paruSebuah Radiograf dada menunjukkan tumor di paru-paru (ditandai dengan panah)Informasi umumNama lainKarsinoma Paru-paruSpesial...

 

Pierre Augereau, marsekal Prancis Charles Pierre François Augereau, Duc de Castiglione ke-1 (21 Oktober 1757 – 12 Juni 1816)[1] adalah seorang prajurit dan jenderal dan Marsekal Prancis. Usai bertugas dalam Perang Revolusi Prancis, ia dengan cepat mendapatkan kenaikan pangkat saat bertarung melawan Spanyol dan kemudian mengangkat dirinya sendiri menjadi komandan divisi di bawah kepemimpinan Napoleon Bonaparte di Italia.[2] Lihat pula Daftar Marsekal Kekaisaran...

 

Синелобый амазон Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:ЧетвероногиеКлада:АмниотыКлада:ЗавропсидыКласс:Пт�...

Indian scholar and politician Ram Dayal MundaBorn(1939-08-23)23 August 1939Diuri village, Ranchi, Bihar, (now in Jharkhand), British RajDied30 September 2011(2011-09-30) (aged 72)Diuri village, Tamar, Ranchi, Jharkhand, IndiaResting placeDiuri village, Tamar, Ranchi, Jharkhand, India23.046 N, 85.680 ENationalityIndianEducationRanchi University, Ranchi, 1957–63, M.A. (Anthropology)University of Chicago, 1963–70, M.A. (Linguistics)Alma materRanchi University, University of Chicago...

 

Pictures encoded as binary data For broader coverage of this topic, see Digital imaging. A digital image is an image composed of picture elements, also known as pixels, each with finite, discrete quantities of numeric representation for its intensity or gray level that is an output from its two-dimensional functions fed as input by its spatial coordinates denoted with x, y on the x-axis and y-axis, respectively.[1] Depending on whether the image resolution is fixed, it may be of vecto...

 

Prejudice against, or hatred of, women Woman hater redirects here. For other uses, see Woman Hater (disambiguation). Swetnam the Woman-Hater, printed in 1620. The work is credited with originating the English term misogynist. Part of a series onDiscrimination Forms Institutional Structural Attributes Age Caste Class Dialect Disability Genetic Hair texture Height Language Looks Mental disorder Race / Ethnicity Skin color Scientific racism Rank Sex Sexual orientation Species Size Viewp...

Cinema of theUnited Kingdom List of British films British horror 1888–1919 1920s 1920 1921 1922 1923 19241925 1926 1927 1928 1929 1930s 1930 1931 1932 1933 19341935 1936 1937 1938 1939 1940s 1940 1941 1942 1943 19441945 1946 1947 1948 1949 1950s 1950 1951 1952 1953 19541955 1956 1957 1958 1959 1960s 1960 1961 1962 1963 19641965 1966 1967 1968 1969 1970s 1970 1971 1972 1973 19741975 1976 1977 1978 1979 1980s 1980 1981 1982 1983 19841985 1986 1987 1988 1989 1990s 1990 1991 1992 1993 19941995...

 

1566 إيكاروس    المكتشف فالتر بادي  موقع الاكتشاف مرصد بالومار  تاريخ الاكتشاف 27 يونيو 1949  سمي باسم إيكاروس  الأسماء البديلة 1949 MA  فئةالكوكب الصغير كويكبات أبولو،  وحزام الكويكبات  الأوج 1.969 وحدة فلكية[1]،  و1.969530551894392 وحدة فلكية  الحضيض 0.1866664 وح�...

 

هذه المقالة يتيمة إذ تصل إليها مقالات أخرى قليلة جدًا. فضلًا، ساعد بإضافة وصلة إليها في مقالات متعلقة بها. (نوفمبر 2020) كاتي ليونز معلومات شخصية الميلاد 18 أغسطس 1981 (43 سنة)  إنجلترا  مواطنة المملكة المتحدة  لون الشعر شعر أشقر  الحياة العملية المهنة ممثلة،  وممثلة أ�...

Pour les articles homonymes, voir Dhondup. Tulku ThondupTulku Thondup en 1960BiographieNaissance 29 décembre 1937Préfecture autonome tibétaine de GologDécès 29 décembre 2023 (à 86 ans)CambridgeActivité ÉcrivainConjoint Lydia G. Segal (d)Autres informationsMaître Dodrupchen RinpochéSite web www.tulkuthondup.comTitre honorifiqueTulkouLushul Khenpo Könchok Drönme (d)modifier - modifier le code - modifier Wikidata Tulku Thondup (tibétain : སྤྲུལ་སྐུ་�...

 

Statue of Queen Elizabeth II Statue of Elizabeth IIThe statue on the day of unveiling53°57′44″N 1°05′00″W / 53.9621246°N 1.0832111°W / 53.9621246; -1.0832111LocationYork MinsterDesignerRichard BossonsTypeMemorialMaterialFrench lepine limestoneCompletion dateAugust 2022Opening date9 November 2022Dedicated toElizabeth II A statue of Queen Elizabeth II was unveiled at York Minster on 9 November 2022 by King Charles III, two months after the Quee...

 

Artikel bertopik bandar udara ini perlu dikembangkan agar dapat memenuhi kriteria sebagai entri Wikipedia.Bantulah untuk mengembangkan artikel ini. Jika tidak dikembangkan, artikel ini akan dihapus. Artikel ini tidak memiliki referensi atau sumber tepercaya sehingga isinya tidak bisa dipastikan. Tolong bantu perbaiki artikel ini dengan menambahkan referensi yang layak. Tulisan tanpa sumber dapat dipertanyakan dan dihapus sewaktu-waktu.Cari sumber: Bandar Udara Long Ampung –&#...

2013 film written and directed by Amit Kumar Monsoon ShootoutFilm PosterDirected byAmit KumarWritten byAmit KumarProduced byGuneet MongaTrevor IngmanMartijn de Grunt Shahnaab AlamMeraj ShaikhStarringNawazuddin SiddiquiVijay VarmaTannishtha ChatterjeeNeeraj KabiGeetanjali ThapaSreejita DeCinematographyRajeev RaviEdited byAtanu MukherjeeEwa LindMusic bySongs:Rochak KohliViveick-MayurChinmay HarsheVikram-ChetanBackground score:Gingger ShankarAtif AfzalProductioncompaniesMoving PicturesYaffle Fil...

 

Amenemhat IIIPatung Amenemhat III di LouvreFiraunMasa pemerintahan1860–1814 SM (Kronologi Lama)/1682-1637 SM (Kronologi Baru) (Dinasti ke-12)PendahuluSenusret IIIPenggantiAmenemhat IVGelar kerajaan Prenomen  (Praenomen) n m3ˁt rˁ (Nimaatre)[1] Nomen Amenemhat[1] Nama Horus Wahankh[1] Nama Nebty Itjijautawy[1] Horus emas ˁ3 ba(u) (Aabaw)[1] PasanganAat, Khenemetneferhedjet IIIAnakNeferuptah, Sobekneferu, Hathorhetepet, Nubhetepet, Sithathor, Am...

 

黎巴嫩共和国الجمهوريّة اللبنانيّة‎(阿拉伯语)al-Jumhūrīyah al-LubnānīyahRépublique libanaise(法语) 国旗 国徽 国歌:《黎巴嫩国歌》(النشيد الوطني اللبناني‎)首都暨最大城市貝鲁特官方语言阿拉伯語法語官方文字阿拉伯文法文族群黎巴嫩人宗教54% 伊斯蘭教 41% 基督教 5% 德魯茲教政治體制单一制議會共和制法律體系欧陆法系领导人• 总统 空...

2022年冬季奥林匹克运动会阿尔巴尼亚代表團阿尔巴尼亚国旗IOC編碼ALBNOC阿爾巴尼亞國家奧林匹克委員會網站nocalbania.org.al(阿爾巴尼亞文)2022年冬季奥林匹克运动会(北京)2022年2月4日至2月20日運動員1參賽項目1个大项旗手开幕式:丹尼·杰帕(德语:Denni Xhepa)(高山滑雪)[1]闭幕式:北京奥组委志愿者[2]历届奥林匹克运动会参赛记录(总结)夏季奥林匹克运�...

 

Award by Wilhelm Exner Fund, founded by Austrian Industry Association The Wilhelm Exner Medal has been awarded by the Austrian Industry Association, Österreichischer Gewerbeverein [de] (ÖGV), for excellence in research and science since 1921. Wilhelm Exner Medal Wilhelm Exner The medal is dedicated to Wilhelm Exner (1840–1931), former president of the Association, who initialized the chamber of commerce in Austria, the Vienna Technical Museum and the World Exhibition in Vienn...