ח'ירבת אל-חמאם

ח'ירבת אל-חמאם
מבט על ח'ירבת אל-חמאם
מבט על ח'ירבת אל-חמאם
שמות נוספים נרבתא
מידות
שטח 40 דונם
גובה מעל פני הים 247 מטר
היסטוריה
תרבויות התרבות הכנענית
תקופות
תקופת הברזל II
התקופה ההלניסטית בארץ ישראל
התקופה הרומית בארץ ישראל
ננטש התקופה הרומית בארץ ישראל
סוג תל
מאורעות המרד הגדול
אתר ארכאולוגי
התגלה 1978
חפירות אוניברסיטת חיפה במסגרת סקר הר מנשה.
ארכאולוגים אדם זרטל
מצב הרוס
גישה לציבור לא
מיקום
קואורדינטות 32°24′26″N 35°08′01″E / 32.4073102°N 35.1335506°E / 32.4073102; 35.1335506
מפה
מפה מפורטת של האתר וסביבתו
לעריכה בוויקינתונים שמשמש מקור לחלק מהמידע בתבנית

ח'ירבת אל־חמאם[1] הוא אתר ארכאולוגי בצפון־מערב השומרון, בו נמצאו ממצאים מתקופת הברזל עד התקופה הרומית.

גאוגרפיה

האתר נמצא על תל ארכאולוגי בצפון מערב השומרון, סמוך ומדרום לוואדי ג'וז, אחד היובלים של נחל חדרה. ח'ירבת אל־חמאם מצויה במחצית הדרך בין עמק דותן לשרון, כ־3 קילומטר מערבית־דרומית להתנחלות מבוא דותן, 4 ק"מ מערבית צפונית לכפר הערבי עראבה ו־10 ק"מ מזרחית לבאקה אל־גרבייה, בגובה של 247 מ' מעל פני הים.

היסטוריה

במקום נמצאו שרידים החל מתקופת הברזל II, כנראה מהמאה ה־10 לפנה"ס. התגלו ממצאים כנעניים רבים, בהם שרידי מבנים, חרסים וכלים, בהם חפצי פולחן, בעיקר צלמיות של האלה אשרה. רוב השרידים שבתל הם מתקופה ההלניסטית, שבה נבנו הביצורים של העיר העליונה, "אולי – על דרך ההשערה – על ידי אלכסנדר ינאי"[2].

העיר פסקה להתקיים, על פי עדות המטבעות והחרסים, בסוף המאה ה־1, היא תקופת המרד הגדול בהתאמה למערכת המצור שהתגלתה. לא נמצאו עדויות לחורבן או שרפה, ונראה שהעיר ניטשה. בהיעדר עדויות היסטוריות ברורות אפשר רק לשער את נסיבות סופה של העיר. מערכת המצור המשוכללת, והעובדה שהדייק לא נסגר בדרום, רומזים על אפשרות כניעתם של תושבי העיר[2].

על פי יוסף בן מתתיהו העיר נרבתא הוחרבה בידי קסטיוס גאלוס בתחילת המרד[3].

בשנים 1980–1982 חפר במקום אדם זרטל יחד עם חברי קיבוצו, עין שמר[4]. זרטל גילה את האתר במסגרת סקר הר מנשה.

תיאור העיר

בחפירות שנערכו במקום בשנת 1982 זוהו האתרים הבאים:

  • העיר העליונה – העיר בוצרה על ידי חומה עבה עגולה בצורת "גלגל שיניים". בצד הצפוני התגלה שער שלא נחפר. אותר רחוב ומבני מגורים, בחלקם עם מקוואות, המאפיין הימצאות יהודים במקום.
  • מערכת המים – כללה ארבעה בורות חצובים תת־קרקעיים גדולים, שכל אחד מהם הכיל כ־500 מ"ק מים בממוצע. הבורות קבלו את מימיהם מ"אמת מים" שאספה את מי הגשם ממדרונות העיר ומגגות בתי העיר.
  • מערכת המצור הרומאית – מסביב לעיר התגלתה מערכת מצור רומית, כמעט שלמה, הכוללת: דייק, סוללת מצור ומחנות. אורך הדייק היה כ־2 ק"מ. נמצאו שלושה מחנות מצור, שניים קטנים ואחד בינוני. סוללת מצור ארכה היה כ־110 מ' ורחבה כ־3 מ'. הסוללה ניצבת לחומת העיר וניגשת לחלקה התחתון. גובה הסוללה כיום כמטר אחד מעל פני האוכף, וחלקה הדרומי עוצב בצורת מעין משולש, שפורש על ידי החופרים כרחבת בניה (Baulager) – המקום שבו נהג הצבא הרומי להרכיב את מכונות המצור[2].

זיהוי השרידים במקום

יש המזהים את המקום בתור "אֲרֻבּוֹת", "עיר מחוז" בימי מלכות שלמה. היה זה מקום מושבו של בן־חסד, אחד הנצבים של שלמה המלך כפי שמובא בספר מלכים א': "וְלִשְׁלֹמֹה שְׁנֵים-עָשָׂר נִצָּבִים, עַל-כָּל-יִשְׂרָאֵל, וְכִלְכְּלוּ אֶת-הַמֶּלֶךְ, וְאֶת-בֵּיתוֹ: חֹדֶשׁ בַּשָּׁנָה יִהְיֶה עַל-אחד (הָאֶחָד), לְכַלְכֵּל [...] בֶּן-חֶסֶד, בָּאֲרֻבּוֹת; לוֹ שֹׂכֹה, וְכָל-אֶרֶץ חֵפֶר." (פרק ד', ז'–י'). השם ארבות נשתמר כנראה בשמו של הכפר הסמוך ערבה[2].

הנציבות השלישית של שלמה המלך חלשה על אזור השרון ועמק חפר, כללה את העיר שוכה, המזוהה היום בין השאר עם הכפר הערבי "שְוֵיכָּה", כ־3 ק"מ צפונית מטולכרם. המחוז של ימי שלמה גבל בדרום עם המחוז השני – של הנציב בֶּן־דֶּקֶר: "בְּמָקַץ וּבְשַׁעַלְבִים, וּבֵית שָׁמֶשׁ; וְאֵילוֹן, בֵּית חָנָן", במזרח עם המחוז הראשון – של בֶּן־חוּר בְּהַר אֶפְרָיִם ובצפון עם המחוז הרביעי – של בֶּן־אֲבִינָדָב, בנפת דֹּאר

לאור שרידי הדייק והמחנות הצבא בעלי אופי רומאי מניחים כי הייתה גם העיר נרבתא המוזכרת אצל יוסף בן מתתיהו כמקום אליו נמלטו יהודי קיסריה. אולם, במקור זה אין עדות לקיומו של המצור על העיר, וזיהויה שנוי במחלוקת.

לקריאה נוספת

אדם זרטל, ארובות, חפר והנציבות השלישית של שלמה, תל אביב: הקיבוץ המאוחד, 1984

קישורים חיצוניים

ויקישיתוף מדיה וקבצים בנושא ח'ירבת אל-חמאם בוויקישיתוף

הערות שוליים

  1. ^ במפה האתר רשום בתור "ח'ירבת אל-חמם" - ללא "א"
  2. ^ 1 2 3 4 אדם זרטל, 'מערכת המצור הרומית בח'ירבת אל חמאם (נרבתא) בשומרון'. קדמוניות י"ד, 1981. עמ' 112-118
  3. ^ יוסף בן מתתיהו מלחמות היהודים פרק ב
  4. ^ ל. אדיב, חברי עין שמר חפרו בנרבתא, דבר, 20 באוקטובר 1980

Read other articles:

Artikel ini perlu diwikifikasi agar memenuhi standar kualitas Wikipedia. Anda dapat memberikan bantuan berupa penambahan pranala dalam, atau dengan merapikan tata letak dari artikel ini. Untuk keterangan lebih lanjut, klik [tampil] di bagian kanan. Mengganti markah HTML dengan markah wiki bila dimungkinkan. Tambahkan pranala wiki. Bila dirasa perlu, buatlah pautan ke artikel wiki lainnya dengan cara menambahkan [[ dan ]] pada kata yang bersangkutan (lihat WP:LINK untuk keterangan lebih lanjut...

 

العلاقات الإندونيسية المدغشقرية إندونيسيا مدغشقر   إندونيسيا   مدغشقر تعديل مصدري - تعديل   العلاقات الإندونيسية المدغشقرية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين إندونيسيا ومدغشقر.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدول�...

 

Marsekal YugoslaviaJosip Broz TitoTito saat berkunjung ke India tahun 1954. Presiden Yugoslavia ke-1Masa jabatan14 Januari 1953 – 4 Mei 1980Perdana MenteriJosip Broz Tito (1953–1963)Petar Stambolić (1963–1967)Mika Špiljak (1967–1969)Mitja Ribičič (1969–1971)Džemal Bijedić (1971–1977)Veselin Đuranović (1977–1980)Wakil PresidenAleksandar Ranković (1963–1966)Koča Popović (1966–1967) PendahuluIvan Ribar(sebagai Presiden Kepresidenan Majelis Rakyat Republi...

Telephone area code for Newfoundland and Labrador Signal Hill, Newfoundland Area code 709 is the telephone area code in the North American Numbering Plan (NANP) for the entire Canadian province of Newfoundland and Labrador. History The first telephone system was installed in Newfoundland in 1885, but domestic long-distance calls within the Dominion of Newfoundland could be placed on a limited basis only in 1921. The first long-distance call from Newfoundland to Canada was made on January 10, ...

 

Home Depot, Inc. Création 1978 Fondateurs Arthur Blank, Bernard Marcus, Pat Farrah (en), Ron Brill (en) et Kenneth Langone (en) Personnages clés Bernard Marcus Forme juridique Société anonyme Action NYSE : HD Slogan More Saving. More Doing. Siège social Atlanta, Géorgie États-Unis Direction Ted Decker (en) (depuis le 1er mars 2022)[1] Actionnaires The Vanguard Group (+7.8 pourcent (unité non prise en charge)) (6 mars 2020)[2]BlackRock (+6.7 pourcent (unité non prise en cha...

 

Matius 25Injil Matius 25:41-46 dalam Papirus 45, yang ditulis sekitar tahun 250 M.KitabInjil MatiusKategoriInjilBagian Alkitab KristenPerjanjian BaruUrutan dalamKitab Kristen1← pasal 24 pasal 26 → Matius 25 (disingkat Mat 25) adalah bagian dari Injil Matius pada Perjanjian Baru dalam Alkitab Kristen, yang diyakini disusun menurut catatan Matius, salah seorang dari Keduabelas Rasul Yesus Kristus.[1][2][3][4] Pasal 24 dan 25 merupakan satu rangkaian K...

Henrikh Mkhitaryan Mkhitaryan bersama Manchester United pada 2017Informasi pribadiNama lengkap Henrikh Mkhitaryan[1]Tanggal lahir 21 Januari 1989 (umur 35)[2]Tempat lahir Yerevan, ArmeniaTinggi 177 cm (5 ft 10 in)[3]Posisi bermain Gelandang serang, gelandang sayapInformasi klubKlub saat ini Inter MilanKarier junior1995–2006 Pyunik YerevanKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)2006–2009 Pyunik 70 (30)2009–2010 Metalurh Donetsk 37 (12)2010–2013 ...

 

Сельское поселение России (МО 2-го уровня)Новотитаровское сельское поселение Флаг[d] Герб 45°14′09″ с. ш. 38°58′16″ в. д.HGЯO Страна  Россия Субъект РФ Краснодарский край Район Динской Включает 4 населённых пункта Адм. центр Новотитаровская Глава сельского пос�...

 

Logistic arm of the British Army Royal Logistic CorpsInsignia and cap badge of the Royal Logistic CorpsActive5 April 1993 – presentCountry United KingdomBranch British ArmyRoleMilitary logisticsGarrison/HQWorthy Down Camp, WinchesterMotto(s)We SustainMarchOn ParadeLion, Sword and CrownCommandersColonel-in-ChiefThe Princess RoyalCorps ColonelColonel Patrick AllenMaster-GeneralMajor General Simon HutchingsInsigniaTactical recognition flashMilitary unit The Royal Logistic Corps provides logist...

土库曼斯坦总统土库曼斯坦国徽土库曼斯坦总统旗現任谢尔达尔·别尔德穆哈梅多夫自2022年3月19日官邸阿什哈巴德总统府(Oguzkhan Presidential Palace)機關所在地阿什哈巴德任命者直接选举任期7年,可连选连任首任萨帕尔穆拉特·尼亚佐夫设立1991年10月27日 土库曼斯坦土库曼斯坦政府与政治 国家政府 土库曼斯坦宪法 国旗 国徽 国歌 立法機關(英语:National Council of Turkmenistan) ...

 

جزء من سلسلة مقالات حولميكانيكا الكم i ℏ ∂ ∂ t | ψ ( t ) ⟩ = H ^ | ψ ( t ) ⟩ {\displaystyle i\hbar {\frac {\partial }{\partial t}}|\psi (t)\rangle ={\hat {H}}|\psi (t)\rangle } معادلة شرودنغر مقدمة معجم تاريخ خلفية ميكانيكا كلاسيكية النظرية الكمومية القديمة ترميز برا-كيت هاملتوني تداخل أساسيات مكاملة ...

 

  لمعانٍ أخرى، طالع غلوجة (توضيح). غلوجة گلوجه  - قرية -  تقسيم إداري البلد إيران[1]  الدولة  إيران المحافظة أذربيجان الشرقية المقاطعة مقاطعة بستان أباد الناحية ناحية تيكمه داش القسم الريفي قسم عباس الشرقي الريفي إحداثيات 37°42′14″N 47°09′39″E / 37....

يفتقر محتوى هذه المقالة إلى الاستشهاد بمصادر. فضلاً، ساهم في تطوير هذه المقالة من خلال إضافة مصادر موثوق بها. أي معلومات غير موثقة يمكن التشكيك بها وإزالتها. (مايو 2020) جائحة فيروس كورونا في سراوق المكان سراوق  الوفيات 3   الحالات المؤكدة 63   تعديل مصدري - تعديل   تم ت�...

 

American abolitionist and author Harriet Beecher StoweStowe c. 1870BornHarriet Elisabeth Beecher(1811-06-14)June 14, 1811Litchfield, Connecticut, U.S.DiedJuly 1, 1896(1896-07-01) (aged 85)Hartford, Connecticut, U.S.Pen nameChristopher CrowfieldNotable worksUncle Tom's CabinSpouse Calvin Ellis Stowe ​ ​(m. 1836; died 1886)​Children7RelativesBeecher familySignature Harriet Elisabeth Beecher Stowe (/stoʊ/; June 14, 1811 – July 1,...

 

1978 U.S. federal law deregulating the airline industry This article includes a list of general references, but it lacks sufficient corresponding inline citations. Please help to improve this article by introducing more precise citations. (January 2012) (Learn how and when to remove this message) Airline Deregulation ActLong titleAn Act to amend the Federal Aviation Act of 1958, to encourage, develop, and attain an air transportation system which relies on competitive market forces to determi...

2003 UEFA Under-17 ChampionshipCampeonato Europeu de Futebol Sub-17 de 2003Tournament detailsHost countryPortugalDates7–17 MayTeams8Final positionsChampions Portugal (5th title)Runners-up SpainThird place AustriaFourth place EnglandTournament statisticsMatches played16Goals scored44 (2.75 per match)Top scorer(s) David Rodríguez (6 goals)Best player(s) Miguel Veloso[1]← 2002 2004 → International football competition The 2003 UEFA European U...

 

For other places with the same name, see Bagshot (disambiguation). Human settlement in EnglandBagshotBagshotLocation within SurreyPopulation5,592 (2011 Ward)[1]OS grid referenceSU907632DistrictSurrey HeathShire countySurreyRegionSouth EastCountryEnglandSovereign stateUnited KingdomPost townBagshotPostcode districtGU19Dialling code01276PoliceSurreyFireSurreyAmbulanceSouth East Coast UK ParliamentSurrey Heath List of places UK England Surrey 51°2...

 

العلاقات العمانية الصربية سلطنة عمان صربيا   سلطنة عمان   صربيا تعديل مصدري - تعديل   العلاقات العمانية الصربية هي العلاقات الثنائية التي تجمع بين سلطنة عمان وصربيا.[1][2][3][4][5] مقارنة بين البلدين هذه مقارنة عامة ومرجعية للدولتين: وجه المقار�...

Junkers Ju 160DescrizioneTipoaereo di linea Equipaggio2 ProgettistaHermann Pohlmann Costruttore Junkers Data primo volo30 gennaio 1934 Utilizzatore principale DLH Altri utilizzatori Luftwaffe Esemplari18 Sviluppato dalJunkers Ju 60 Dimensioni e pesiLunghezza12,30 m Apertura alare14,30 m Altezza3,90 m Superficie alare35,0 m²[1] Passeggeri6 Capacità combustibile540 L PropulsioneMotoreun radiale BMW 132E Potenza660 PS (485 kW) PrestazioniVelocità max335 km/h i dati sono estratti da Di...

 

Claudio Caniggia Caniggia bermain untuk Atalanta pada 1999Informasi pribadiNama lengkap Claudio Paul CaniggiaTanggal lahir 9 Januari 1967 (umur 57)Tempat lahir Henderson, Buenos Aires, ArgentinaTinggi 175 m (574 ft 2 in)Posisi bermain Forward / WingerKarier senior*Tahun Tim Tampil (Gol)1985–1988 River Plate 53 (8)1988–1989 Hellas Verona 21 (3)1989–1992 Atalanta 85 (26)1992–1994 Roma 15 (4)1994–1995 Benfica 23 (8)1995–1998 Boca Juniors 74 (32)1999–2000 Atalan...