Wiphala

Bandeira de Bolivia
Bandeira de Bolivia
Características
Uso
Proporción1:1
Adopción5 de agosto de 2009
Cores     Amarelo     Laranxa     Vermello     Violeta     Azul     Verde      Branco

A Wiphala (pronunciación quechua: [wɪˈpʰɐlɐ]) é unha bandeira cadrada que representa algúns dos pobos indíxenas dos Andes, que viven nas actuais Bolivia, Perú, Ecuador e partes da Arxentina, Chile e Colombia,[1][2][3] mesmo entre os guaranís de Paraguai.[4] O artigo 6, sección II da constitución de Bolivia de 2009 estabeleceu a Wiphala do Collasuyu como a bandeira de Bolivia xunto coa vermella, amarela e verde.[5][6]

Existen diferentes variedades modernas, que representan á Confederación Inca (Tawantin Suyu) e cada unha das catro antigas rexións (suyus). Todas elas están compostas por un deseño cadrado 7 × 7 en sete cores, dispostos en diagonal. A configuración precisa varía en función do suyu representado polo emblema. A cor da liña diagonal máis longa (con sete cadrados) corresponde a unha das catro rexións que representa a bandeira: branco para o Collasuyu, amarelo para o Kuntisuyu, vermello para o Chinchaysuyu e verde para Antisuyu. O rebelde indíxena Túpac Katari asóciase ás veces con outras variantes.

Pobos andinos e movementos sociais

Marcha aimará en Oruro, Bolivia, coa Wiphala oficial.

A Wiphala boliviana

Falcon 900EX da Forza Aérea Boliviana.

A wiphala aimará é unha bandeira cadrada dividida en 7 × 7 (49) cadrados. As sete cores do arco da vella colócanse en cadrados diagonais. A disposición exacta e as cores varían coas diferentes versións, correspondentes aos suyus ou ao deseño de Túpac Katari. É moi salientable nas marchas dos movementos indíxenas e campesiños en Bolivia.

Esta bandeira de "cadrados do arco da vella" úsase como bandeira panindíxena dos pobos andinos en Bolivia e recentemente foi adoptada ocasionalmente por grupos amazónicos en alianza política.

O presidente boliviano Evo Morales estabeleceu na constitución a wiphala do Collasuyu como a bandeira oficial do país xunto coa bandeira vermella, amarela e verde anterior. A Wiphala foi incluído nas cores nacionais da Forza Aérea de Bolivia como o avión presidencial (un Dassault Falcon 900EX).[7] A Wiphala tamén ondea oficialmente en edificios gobernamentais como o Palacio Quemado e o parlamento xunto á tricolor dende a introdución da constitución revisada de 2009.[8]

Durante a crise política en Bolivia de 2019, xurdiron vídeos da policía boliviana quitando a wiphala dos seus uniformes. Tamén foi retirada dalgúns edificios gobernamentais e queimada polos manifestantes que corearon "Bolivia pertence a Cristo!".[9][10] Isto foi máis tarde condenado pola daquela presidenta en funcións, Jeanine Áñez como unha destrución do patrimonio indíxena.[11]

Movementos sociais en Ecuador

No Ecuador actual, a Wiphala identifícase co movemento social indíxena representado principalmente pola CONAIE (Confederación de Nacionalidades Indíxenas de Ecuador). Esta organización tivo un papel importante nas protestas masivas a finais dos anos 90 e 2000. A bandeira de CONAIE é unha wiphala cunha máscara no medio dun pobo costeiro ecuatoriano preinca coñecido como La Tolita.

A bandeira é exhibida polas marchas do movemento CONAIE e tamén é utilizada pola súa facción política, o Movemento de Unidade Plurinacional Pachakutik), que participa nas eleccións e ten unha considerable representación lexislativa. Pachakutik é unha palabra quechua relacionada coa visión e a esperanza dun futuro mellor para o pobo andino. O MUPP formouse na década dos 90 principalmente por unha alianza da CONAIE con organizacións campesiñas e movementos sociais urbanos. Tamén atopa simpatía nos círculos e activistas locais LGBT, feministas e afroecuatorianos.[12]

Confusión coa bandeira de Cuzco

Artigo principal: Bandeira dos quechuas.
Bandeira de Cuzco.

A Wiphala foi confundida coa bandeira do arco da vella de sete raias, a actual bandeira oficial da cidade peruana de Cuzco, onde se exhibe habitualmente nos edificios gobernamentais e na praza principal.[13] Esta bandeira do arco da vella aparece descrito ás veces como símbolo do Imperio Inca (Tawantinsuyu), aínda que os historiógrafos peruanos e o Congreso peruano afirmaron que o Imperio Inca nunca tivo unha bandeira.[14][15] Aínda que a wiphala é un emblema relacionado principalmente co pobo aimará, os incas están relacionados co pobo quechua.

Bandeiras dos catro suyu

Outras bandeiras

Notas

  1. "¿Qué representa la bandera Whipala?". El País. 12 de outubro de 2016. 
  2. "La Wiphala, símbolo de los pueblos originarios de la región Andina". 7 de febreiro de 2022. p. Parlamento Andino. Consultado o 5 de decembro de 2022. 
  3. "La Wiphala, el símbolo de la comunidad indígena que se repite por estos días". Colombia.com. 20 de outubro de 2022. Consultado o 5 de decembro de 2022. 
  4. Galmarini, Miguel (24 de abril de 2009). "La Policía incorpora la Bandera guaraní con los colores del arco iris". Misiones. Consultado o 23 de xaneiro de 2023. 
  5. "Bandera indígena boliviana es incluida como símbolo patrio en nueva Constitución", 21 de outubro de 2008, United Press International.
  6. Republic of Bolivia, [Text of the proposed] Nueva Constitución Política del Estado, 2007.
  7. "Photos: Dassault Falcon 900EX Aircraft Pictures". Airliners.net. 2010-10-24. Consultado o 2013-12-23. 
  8. "Por decreto, el Ejecutivo fija dos fechas fechas de fundación del país". eju.tv. 2010-01-28. Consultado o 2013-12-23. 
  9. Prashad, Vijay (13 de novembro de 2019). "A Bolivian crisis". The Hindu – vía www.thehindu.com. 
  10. "When the US Supports It, It's Not a Coup". Common Dreams. 
  11. "Jeanine Añez instruye que junto a la sagrada tricolor se mantenga la wiphala". eju.tv. 12 de novembro de 2019. 
  12. Imperio Inca#Organización
  13. "revista.serindigena.cl – Wiphala, Símbolo de la Nación Andina". Arquivado dende o orixinal o 2007-08-10. Consultado o 2007-08-17. 
  14. "Bandera Gay o Bandera del Tahuantinsuyo Terra.com". Arquivado dende o orixinal o 2012-11-27. Consultado o 2015-08-21. 
  15. "La Bandera del Tahuantisuyo" (PDF) (en castelán). Arquivado dende o orixinal (PDF) o 1 de outubro de 2012. Consultado o 12 de xuño de 2009. 

Véxase tamén

Outros artigos

Ligazóns externas