En álxebra abstracta, un semigrupo é unha estrutura alxébrica constituída por un conxunto provisto dunha lei de composición interna asociativa. Dise que é conmutativo se a súa lei é tamén conmutativa.
En relación cos axiomas de grupo fáltalle a existencia de elemento identidade e por tanto tamén o axioma de inverso.
Un monoide é unha estrutura alxébrica intermedia entre semigrupos e grupos, é un semigrupo que a maiores ten un elemento identidade, polo que obedece a todos menos un dos axiomas dun grupo: a existencia de inversos non se require nun monoide.
Definición
Un semigrupo é un magma asociativo. Noutras palabras, é unha par composto por un conxunto S e unha operación que verifica a propiedade de asociatividade: para todos a, b e c en S
Exemplos
- O conxunto de números naturais distintos de cero provistos de suma é un semigrupo. Por non teren o cero non teñen elemento identidade e por non teren os negativos non teñen inversos.
- Todo monoide é un semigrupo.
- Se é un rng (ou pseudoanel), entón é un medio grupo.
- Calquera conxunto ordenado no que calquera par de elementos teña unha límite inferior, provisto da lei que lles asocia este límite inferior, constitúe un semigrupo conmutativo.
- Para calquera semigrupo , o conxunto de partes de S é tamén un semigrupo para a operación definida por
Conceptos esenciais
Elementos neutro e cero
Un elemento identidade pola esquerda dun semigrupo S (ou máis xeralmente dun magma), é un elemento e tal que para todos os x en S, e ⋅ x = x. Do mesmo xeito, un elemento identidade pola dereita é un elemento f tal que para todas os x en S, x ⋅ f = x. Un semigrupo pode ter un ou máis elementos identidade pola esquerda mais ningún pola dereita, e viceversa.
Cando S ten un elemento neutro, dicimos que é un monoide.
Un semigrupo S pode mergullarse nun monoide que se forma agregando a S un elemento e ∉ S e definindo e ⋅ s = s ⋅ e = s para todos os s ∈ S ∪ {e}. A notación S1 denota un monoide obtido de S xunto cunha identidade se é necesario (S1 = S para un monoide).
Do mesmo xeito, cada magma ten como máximo un elemento absorbente, que na teoría de semigrupos chámase cero. De xeito análogo á construción anterior, para cada semigrupo S pódese definir S0, un semigrupo con 0 que incorpora a S.
Morfismo de semigrupos
Sexan E dous semigrupos. Unha aplicación é un morfismo de semigrupos se para tódolos . Por exemplo, a aplicación é un morfismo do semigrupo dos enteiros naturais provistos de suma ao semigrupo de potencias enteiras de 2 provistos de multiplicación.
Dous semigrupos S e T dise que son isomorfos se existe un homomorfismo de semigrupo bixectivo f : S → T. Os semigrupos isomorfos teñen a mesma estrutura.
Ideais
A operación do semigrupo induce unha operación na colección dos seus subconxuntos: dados os subconxuntos A e B dun semigrupo S, o seu produto A · B , escrito habitualmente como AB, é o conxunto { ab | a en A e b en B }. (Esta noción defínese de forma idéntica como se define para grupos.) En termos desta operación, un subconxunto de A chámase
- un subsemigrupo se AA é un subconxunto de A,
- un ideal pola dereita se AS é un subconxunto de A, e
- un ideal pola esquerda se SA é un subconxunto de A.
Se A é á vez un ideal pola esquerda e un ideal pola dereita, daquela chámase ideal (ou ideal bilateral).
Se S é un semigrupo, entón a intersección de calquera colección de subsemigrupos de S tamén é un subsemigrupo de S.
Polo tanto, os subsemigrupos de S forman unha reticula completa.
Un exemplo de semigrupo sen ideal mínimo é o conxunto de enteiros positivos baixo adición. O ideal mínimo dun semigrupo conmutativo, cando existe, é un grupo.
As relacións de Green, un conxunto de cinco relacións de equivalencia que caracterizan os elementos en función dos ideais principais que xeran, son ferramentas importantes para analizar os ideais dun semigrupo e as nocións relacionadas de estrutura.
O subconxunto coa propiedade que cada elemento conmuta con calquera outro elemento do semigrupo chámase centro do semigrupo.[3]
O centro dun semigrupo é un subsemigrupo.[4]
Cociente
As seguintes nocións[5] introduce a idea de que un semigrupo está contido noutro.
Un semigrupo T é un cociente dun semigrupo S se hai un morfismo de semigrupo surxectivo de S a T. Por exemplo, (Z/2Z, +) é un cociente de (Z/4 Z, +), utilizando o morfismo consistente en tomar o resto módulo 2 dun número enteiro.
Un semigrupo T divide un semigrupo S, denotado T ≼ S se T é un cociente dun subsemigrupo S' '. En particular, os subsemigrupos de S dividen a T, aínda que non é necesariamente o caso de que haxa un cociente de S.
Ambas as dúas relacións son transitivas.
Tipos de semigrupos
Notas
Véxase tamén
Bibliografía
- Howie, John M. (1995). Fundamentals of Semigroup Theory. Clarendon Press. ISBN 978-0-19-851194-6. Zbl 0835.20077.
- Clifford, Alfred Hoblitzelle; Preston, Gordon Bamford (1961). The Algebraic Theory of Semigroups 1. American Mathematical Society. ISBN 978-0-8218-0271-7. Zbl 0111.03403.
- Clifford, Alfred Hoblitzelle; Preston, Gordon Bamford (2010) [1967]. The algebraic theory of semigroups 2. American Mathematical Society. ISBN 978-0-8218-0272-4.
- Grillet, Pierre Antoine (1995). Semigroups: An Introduction to the Structure Theory. Marcel Dekker. ISBN 978-0-8247-9662-4. Zbl 0830.20079.
- Grillet, Pierre Antoine (2001). Commutative Semigroups. Springer Verlag. ISBN 978-0-7923-7067-3. Zbl 1040.20048.
- Hollings, Christopher (2009). The Early Development of the Algebraic Theory of Semigroups. Archive for History of Exact Sciences 63. pp. 497–536. doi:10.1007/s00407-009-0044-3.
- Hollings, Christopher (2014). Mathematics across the Iron Curtain: A History of the Algebraic Theory of Semigroups. American Mathematical Society. ISBN 978-1-4704-1493-1. Zbl 1317.20001.
- Petrich, Mario (1973). Introduction to Semigroups. Charles E. Merrill. ISBN 978-0-675-09062-9. Zbl 0321.20037.
Outros artigos
Ligazóns externas