Unha pandemia é unha epidemia que afecta a toda a Terra ou a unha ampla rexión desta.
Segundo a Organización Mundial da Saúde, para que poida aparecer unha pandemia precísase que apareza un virus novo, o que implica que a poboación non é inmune a el. Ademais, o virus ten que ser capaz de infectar a humanos causando enfermidades graves e que o virus teña a capacidade de transmitirse de persoa a persoa de forma eficaz.
Causas comúns
No mes de maio de 2009 a OMS cambiou a definición de pandemia. Antes do cambio definíase como "infección por un axente infeccioso, simultánea en diferentes países, cunha mortalidade significativa en relación á proporción de poboación infectada". Na nova definición eliminouse a característica de "mortalidade".
Pandemias históricas
Vítimas da peste bubónica de 1720-1721 en Martigues, Francia
Houbo un número importante de pandemias ao longo da historia do ser humano, xeralmente zoonoses que se produciron pola domesticación dos animais, como a gripe e a tuberculose. Cómpre ser mencionadas unha serie de epidemias que supuxeron a destrución de cidades:
Peste de Atenas, en 430 a.C. Posiblemente a febre tifoidea matou un cuarto das tropas de Atenas e un cuarto da poboación en catro anos.[1]
Peste antonina, 165–180. Posiblemente a varíola foi levada á Península Itálica polos soldados que volveron do próximo oriente. Matou uns cinco millóns de persoas en total.[2]
Peste de Xustiniano, de 541 a 750, foi o primeiro rexistro de peste bubónica. Comezou en Exipto e chegou a Constantinopla a primavera seguinte, matando segundo Procopio) 10 000 persoas cada día no punto álxido e quizais o 40% dos habitantes da cidade[3][4] Causou un descenso do 50 % na poboación europea entre 550 e 700.[5]
Peste Negra, de 1347 a 1453. O número total de mortos estímase en 75 millóns.[6]
A terceira praga pandémica comezou na China en 1855 e estendeuse pola India, onde morreron dez millóns de persoas.[7]
A partir do século XIX estendeuse o cólera, que matou decenas de millóns de persoas.[8] Entre 1918 e 1919 estendeuse a gripe española, que infectou un terzo da poboación mundial e puido matar 50 millóns de persoas en dezaoito meses.[9]
Pandemias actuais
O VIH orixinouse en África e estendeuse polo Estados Unidos a través de Haití entre 1966 e 1972.[10] A sida é actualmente unha pandemia, cunha porcentaxe de infectados que chega ao 25 % no sur e o leste de África. En 2006, a prevalencia do VIH entre as mulleres embarazadas en Suráfrica era do 29.1 %.[11] A educación efectiva sobre saúde sexual e a prevención nas infeccións do sangue axudaron a que a porcentaxe diminuíse lentamente en varios países africanos grazas a programas educativos. As taxas de infección están a incrementarse novamente en Asia e América. A mortalidade a causa da sida en África pode acadar os 90-100 millóns en 2025.[12]
En decembro do 2019 identifícase o primeiro caso de doenza do coronavirus 2019 (COVID-19) causada polo coronavirus 2 da síndrome respiratoria aguda severa (SARS-CoV-2). No 2020 a Organización Mundial da Saúde declara a Pandemia de COVID-19.
Condicións para unha posible pandemia vírica
A OMS indica que para que poida aparecer unha pandemia precísase:
Que apareza un virus novo, que non circulase previamente e polo tanto non exista poboación inmune a el.
Que o virus sexa capaz de producir casos graves de enfermidade.
Que o virus teña a capacidade de transmitirse de persoa a persoa de xeito eficaz.
Clasificación proposta pola Organización Mundial da Saúde
Fases de alerta de pandemia segundo a OMS (2009)[13]
Fase
Descrición
Fase 1
Non hai entre os animais virus circulantes que causaran infeccións humanas.
Fase 2
Circulación entre os animais domésticos ou salvaxes dun virus gripal animal que causou infeccións humanas, polo que se considera unha posible ameaza de pandemia.
Fase 3
Existencia dun virus gripal animal ou un virus reagrupado humano-animal que causou casos esporádicos ou pequenos conglomerados de casos humanos, pero non ocasionou unha transmisión de persoa a persoa suficiente para manter gromos a nivel comunitario.
Fase 4
Transmisión comprobada de persoa a persoa dun virus animal ou dun virus reagrupado humano-animal capaz de causar "brotes a nivel comunitario".
Fase 5
Propagación do virus de persoa a persoa polo menos en dous países dunha rexión da OMS.
Fase 6
Ademais dos criterios que definen a fase 5, hai acompañamento da aparición de gromos comunitarios en polo menos un terceiro país dunha rexión distinta.
Período posterior ao de máxima actividade
A intensidade da pandemia na maioría dos países cunha vixilancia axeitada disminuirá por baixo da observada no momento álxido.
Período pospandémico
Os casos de difteria volverán ser comparables aos habituais da gripe estacional. É importante manter a vixilancia e actualizar en consecuencia a preparación para unha pandemia e os plans de resposta.
