Nomo

Este artigo trata das divisións administrativas do Antigo Exipto. Para os seres fantásticos véxase gnomo.


Un nomo (νομοι, "distrito" en grego) era unha división administrativa no Antigo Exipto. Estas comunidades organizadas e independentes apareceron no período Predinástico (arredor do século XXXII a.C.), agrupados en dous reinos (o do Norte e o do Sur), e por volta de 3200 a.C. foron unificados nun só reino polo faraón Menes. Os nomos tiñan unha capital, un emblema propio, un número, e estaban gobernadas por un nomarca, que actuaba en nome do faraón. No período greco-latino (a partir do século IV) convertéronse en rexións administrativas. O termo demótico era sepat pero, como en case todo o referente ao Antigo Exipto, é a expresión grega a que se transmitiu a Occidente.

O número de nomos e a súa numeración variou moi pouco, entre 38 e 42, durante os tres milenios que durou esta civilización. Algúns, como Xois, no delta do Nilo, ou Khent, no Alto Exipto, xa aparecen na Pedra de Palermo, que data da V dinastía. Outros menciónanse máis tarde, como Bubastis, no Imperio Novo. A numeración iníciase de sur a norte, xa que para os antigos exipcios todo comezaba no sur. Os 22 nomos do Alto Exipto fixáronxe na V dinastía (están gravados no quiosque de Senwosret I en Karnak). O número definitivo de vinte nomos do Baixo Exipto non foi fixado até o Período grecorromano. El Fayum e os oasis non formaban parte do esquema.

O número total de 42 nomos tiña un valor simbólico, xa que este era no número dos xuíces dos mortos. Un escritor cristián do século II, Clemente de Alexandría aseguraba que os exipcios tiñan 42 libros sagrados.

O nomarca

Durante a primeira parte do Imperio Antigo a administración provincial estaba a cargo de diferentes funcionarios do goberno central, que en ocasións eran enterrados no cemiterio real e participaban na construción das pirámides. Durante as dinastías V e VI apareceron no Alto Exipto os nomarcas, que compaxinaban a súa función de gobernadores coa de "gran sacerdote". O seu posto foi en ocasións hereditario e noutras foi designado polo faraón. Se o goberno central era forte, os nomarcas actuaban como gobernadores do rei e se era feble convertíanse case en reinos nos que os nomarcas instauraban casas dinásticas e que se enfrentaban entre si até que un deles se establecía como faraón de todo o Exipto.

En realidade, os exipcios nunca usaron o título "nomarca", que é unha denominación grega. Desde o Imperio Medio a dignidade coñecíase como combinación de "gran sacerdote" e "gobernador da cidade". Só en Beni Hasan non contaban coa compoñente relixiosa.

Evolución

Os nomos sobreviviron o período greco-latino. En época romana, chegaron a acuñar moeda e mantiveron o seu papel de unidades administrativas até os tempos de Diocleciano e Constantino. A partir de 307 foron substituídos por unidades de menor tamaño chamadas pagi, nos que o control pasou ás mans dos pagarcas. Estes tiñan como función principal ao principio a recadación de impostos, mais logo asumiron tamén un papel militar.

Lista de nomos

O Baixo Exipto, que se estende polo delta do Nilo desde Menfis, a capital do Imperio Antigo desde o Imperio Antigo, até o mar Mediterráneo, contaba con 20 nomos. O primeiro era, precisamente o que incluía Menfis, Saqqara e Gizeh, na rexión actual do Cairo, e logo continuaban numerados polo oeste e finalmente polo leste. Así, Alexandría era o terceiro nomo e Bubastis o número dezaoito.

O Alto Exipto, que vai desde a Primeira Catarata cara ao norte polo val do Nilo, dividíase en 22 nomos. O primeiro era o de Elefantina, fronteira tradicional coa Nubia no que hoxe en día é Asuán. Waset (a Tebas antiga e Luxor contemporáneo) estaba no cuarto nomo, Amarna no número catorce e Meidum no vixésimo-primeiro.

Baixo Exipto

Número Nome exipcio Capital Capital actual Tradución do nome
1 Aneb-Hetch Menfis Mit Rahim Muro branco
2 Khensu Letópole Ausim Coxa de vaca
3 Ament Apis Kom el-Hisn Oeste
4 Sapi-Res Ptkheka Tanta Escudo do Sur
5 Sap-Meh Sais Sa el-Hagar Escudo do Norte
6 Khaset Xois Sakha Touro da montaña
7 A-ment Metelis Damanhur Arpón do Oeste
8 A-bt Herónpole Tell al-Maskhuta Arpón do Leste
9 Ati Busiris Abu Sir Bara Andjeti
10 Ka-khem Athribis Tell Atrib Touro negro
11 Ka-heseb Leontópole Tell al-Urydam Touro de Heseb
12 Theb-ka Sebennytos Samanud Becerra e vaca
13 Heq-At Heliópole Materiya (suburbio do Cairo) Cetro prósperos
14 Khent-abt Tanis (Sile) San el-Hagar Oriental
15 Tehut Hermópole parva Baqliya Ibis
16 Kha Mendes Tell al-Rubˁ Peixe
17 Semabehdet Dióspole parva Tell Balamun O trono
18 Am-Khent Bubastis Tell Bastah (near Zagazig) Príncipe do Sur
19 Am-Pehu Leontópole (Tanis) Nebesha or San Príncipe do Norte
20 Sopdu Arabia Saft al-Henna Falcón con plumas

Alto Exipto

Número Nome exipcio Capital Capital actual Tradución do nome
1 Ta-Seti Elefantina Asuán Terra do arco
2 Thes-Hor Apolonópole magna Edfu Trono de Horus
3 Ten Nekhen al-Kab Santuario
4 Waset Tebas Karnak Cetro
5 Herui Coptos Qift Os dous falcóns
6 Aa-ta Tentira Dendera O crocodilo
7 Seshesh Dióspole parva Hu Sistro
8 Abdju Abidos al-Birba Terra grande
9 Min Panópole Akhmim Min
10 Wadkhet Afroditópole Ifteh Cobra
11 Set Hypselis Shutb A criatura asociada co deus Set
12 Tu-ph Antaeópole Qaw al-Kebir Víbora da montaña
13 Atef-Khent Licópole Asyut Sicomoro do Baixo e Víbora
14 Atef-Pehu Cusae al-Qusiya Sicomoro do Alto e Víbora
15 Un Hermópole magna al-Ashmunayn Lebre
16 Meh-Mahetch Teodosiópole Beni Hassan Orix
17 Anpu Cinópole al-Kais Anubis
18 Sep Alabastronópole Kom al-Ahmar Set
19 Uab Oxyrhynchus al-Bahnasa Dous cetros
20 Atef-Khent Heracleópole Magna Ihnasiyyah al-Madinah Sicamoro do Sur
21 Atef-Pehu Crocodilópole/Arsinoe Madinat al-Fayyum Sicamoro do Norte
22 Maten Afroditópole Atfih Coitelo