En 1469, Fernando de Aragón e Isabel de Castela contraeron matrimonio, unindo dinasticamente os dous reinos máis poderosos. Esta unión de forzas permitiu expulsar aos musulmáns de Granada e conquistar Navarra, para incorporar estes territorios á Coroa.
Xoana I de Castela, filla dos Reis Católicos, herdou a coroa de Castela ao morrer a súa nai, a raíña Isabel. O matrimonio de Xoana con Filipe o Fermoso fixo perigar a política que levaran os Reis Católicos, pero Filipe I morreu prematuramente, e o rei Fernando II de Aragón, pai de Xoana, inhabilitouna definitivamente e ocupouse da rexencia castelá ata a súa morte. Entón, Xoana herdou tamén o reino de Aragón, pero dada a súa incapacidade, o seu fillo Carlos autoproclamouse rei xunto coa súa nai nesta conxuntura, o cal foi aceptado polos reinos de España; e desta forma Carlos I consolidou a unión persoal de ambas as Coroas, sendo chamado rei Católico das Españas (Hispaniarum Rex Catholicus) polo papa León X na bula do 1 de abril de 1516.[2]
A Monarquía española perde a súa condición monarquía absoluta, e adquire o seu carácter de monarquía parlamentaria coa transformación de España nun estado liberal.
Desde o ano 1833, co pretexto da cuestión dinástica, sucedéronse tres guerras civís en España que balizaron intermitentemente unha parte do século XIX, onde os constitucionalistas («cristinos», «alfonsinos») opuñan o seu ideario do «estado liberal» contra o «absolutismo» e «foralismo» dos carlistas. A cuestión dinástica iniciouse cando Fernando VII promulgou a Pragmática Sanción de 1830, que era á súa vez a publicación da Pragmática Sanción de 1789, co que se anularon as disposicións, que impedían o acceso ao trono das mulleres ata non esgotarse toda a descendencia masculina, de Filipe V.[6] Deste xeito, o irmán do rei Fernando VII, Carlos María Isidro foi relegado en favor da súa sobriña Isabel, filla do rei; e así, se Carlos María Isidro non tivo inconveniente en renunciar aos seus dereitos en 1830,[7] en 1833[8] os seus argumentos cambiaran, e cos seus partidarios («carlistas») iniciou a Primeira Guerra Carlista.
Isabel II finalmente foi proclamada raíña, pero a súa nai a rexente María Cristina de Borbón-Dúas Sicilias que se aliñou cos liberais, con todo pretende o estatuto Real de 1834 o que deu lugar ao motín de La Granja (1836) e a volta ao período constitucional. Así o artigo 180 da Constitución de 1812 establecería o reinado lexítimo de Isabel II, e o artigo 50 da Constitución de 1837 e o artigo 49 de Constitución de 1845 indican que Isabel II era a lexítima raíña das Españas. Desde entón a lexitimidade da monarquía española foi vinculada coa Constitución de quenda (aínda que fose a posteriori).
O sentido patrimonial da unión baixo unha coroa de distintos reinos peninsulares desaparece tamén co período constitucional. O cambio non foi brusco, a denominación de Reino en singular data desde a Constitución de 1812 (non así o Estatuto de Baiona de 1808), pero o territorio denomínase en plural, Españas, na Constitución de 1812, de 1837 e 1845, coa excepción que xa aparece en singular nas dúas últimas. Pero na Constitución de 1869, coa afirmación da Nación española, o territorio pasou a denominarse en singular España, e así seguiu desde entón.
A actual Constitución española de 1978 adopta como forma política do Estado español a monarquía parlamentaria, segundo aparece expresado no seu artigo 1.
No título II da mesma constitución figura o réxime regulador da Coroa, baixo este rótulo.
A sucesión hereditaria dos membros da Familia Real na Xefatura do Estado, co título de Reis de España.
A xefatura do Estado corresponde ao Rei, o cal ten funcións cerimoniais e simbólicas, e non dirixe nin o poder lexislativo nin o executivo.
O poder executivo, o goberno, goza da confianza do Congreso dos Deputados (poder lexislativo).
Poderes do Rei na Constitución
Deben distinguirse dentro das súas funcións ou poderes:
De carácter simbólico e representativo
As de carácter simbólico e representativo, recaen no Rei como personificación da Coroa e son:
Xefe do Estado.
Símbolo da súa unidade e permanencia.
Árbitro e moderador do funcionamento regular das institucións.
Representación a nivel internacional.
Facultades efectivas
De carácter xeral
Mando supremo das Forzas armadas, atribúese directamente ao Rei, aínda que non pode exercerse sen referendo, parece que pode corresponder ao Rei, certa iniciativa
Exercer o dereito de graza con arranxo á lei, non podendo autorizar indultos xerais.
Patronazgo das Reais Academias.
O rei e o poder executivo
Propor o candidato a Presidente do Goberno, e no seu caso, nomealo, esta é a facultade constitucional que ten maior transcendencia política.
Nomear e separar aos membros do Goberno, a proposta do seu presidente.
Expedir os decretos acordados no Consello de Ministros e conferir os empregos civís e militares e conceder honras e distincións con arranxo ás leis.
Ser informado dos asuntos do Estado e presidir cando estime oportuno as sesións do Consello de Ministros sempre a petición do Presidente do Goberno.
En relación co poder lexislativo
Sancionar e promulgar as leis. Esta potestade do rei, constitúe un reflexo do poder lexislativo que noutros momentos encarnaba o rei. O rei non se pode negar, que dispón para iso de quince días.
Convocar e disolver as Cortes e convocar eleccións, segundo os termos previstos na Constitución. Esta prerrogativa precisa o referendo do Presidente do Congreso e noutro caso precisa a proposta do Presidente do Goberno.
Convocar referendo nos casos previstos na Constitución, mediante proposta do Presidente do Goberno.
Política internacional
Acreditar os embaixadores e outros representantes diplomáticos
Ao rei correspóndelle manifestar o consentimento do Estado para obrigarse internacionalmente por medios de tratados, de conformidade coa Constitución e as leis, é distinto o órgano ao que corresponde prestar o consentimento e o Rei, ao que corresponde manifestalo.
Ao rei correspóndelle previa autorización das Cortes Xerais declarar a guerra e facer a paz.
Algúns datos
Contando con datos desde Carlos I incluído:
A media de vida dos reis está ao redor dos 52/53 anos de idade.
A media de reinado aproxímase aos 29/30 anos, cifra que xa pasa Xoán Carlos I.
Os reinados máis longos corresponden a Filipe V (45 anos) e Filipe IV (44 anos).
Os reinados máis curtos corresponden a Lois I (menos dun ano) e Afonso XII (case 11).
Notas
↑Esta denominación aplicábase para diferencialo do Sacro Imperio.[1]
↑Na Embaixada de España ante a Santa Sé aínda se puxo en febreiro de 1977 unha lápida conmemorativa referíndose a Ioannes Carolus I como Hispaniae Cath. Rex [adaptación do trato histórico que os papas deran aos reis desde Carlos I: Hispaniarum Rex Catholicus]. As de data posterior suprimen o cualificativo de católico, de acordo coa constitución de 1978. [1][Ligazón morta]
↑Hai que recalcar que os reis empregan o ordinal castelán ou aragonés máis elevado, así o pretendente carlista Xaime de Borbón e Borbón-Parma era Xaime III, non habendo ningún Xaime como rei de Castela.
