Francisco Letamendia Belzunce, tamén coñecido baixo o sobrenome de Ortzi, nado en Donostia o 5 de febreiro de 1944, é un avogado laboralista, profesor universitario, escritor e político vasco de ideoloxía nacionalista vasca.
Traxectoria
Francisco Letamendia naceu en Donostia no seo dunha familia ben situada economicamente e de tradición monárquica. Estudou Dereito na Universidade de Barcelona.
Actividade política
A súa implicación en política comezou durante a ditadura franquista cando comezou a destacarse como avogado defensor de presos vascos que loitaban contra a ditadura, especialmente tras o Proceso de Burgos, no que participou como defensor de Itziar Aizpurua e sobre o cal escribiu un libro. Durante os primeiros anos 1970 exíliase no País Vasco francés onde establece contacto e convive con exiliados de diferentes faccións de ETA. Letamendia estivo na órbita de ETA VI Asemblea.[1]
Regresou do exilio en abril de 1975 estabelecéndose de forma definitiva en territorio español en agosto de 1976. Militante do partido político Euskal Iraultzarako Alderdia (EIA), marxista e independentista, Letamendia convértese na cabeza de lista por Guipúscoa para as primeiras eleccións lexislativas tras a morte de Franco da coalición electoral Euskadiko Ezkerra (EE), na que se integra o seu partido xunto con EMK.
Deputado do Congreso
Nas eleccións do 15 de xuño de 1977 é elixido deputado e convértese no único representante de EE no Congreso. Durante a Lexislatura Constituínte de España (1977-1979) foi un deputado moi activo e converteuse nunha das voces máis críticas e polémicas do Congreso.
Desde o Grupo Mixto, as súas intervencións chegaron a causar sensación e publicou un libro contando as súas experiencias parlamentarias. Foi un dos parlamentarios vascos que reclamou a amnistía total dos presos de ETA situándose en contra a Lei de Amnistía de 1977, aínda que finalmente abstivésese na súa votación.[2][3] Tamén foi un dos poucos congresistas que votaron en contra da Constitución española o 21 de xullo de 1978, xa que esta non contemplaba o dereito de autodeterminación,[4] sendo un dos deputados que máis emendas presentou na Comisión Constitucional.[1]
O seu desacordo coa participación de EE no Consello Xeral Vasco fíxolle distanciarse do seu partido, aínda que non renunciou ao seu escano. No verán de 1978 abandonou EIA[5] e manifestou publicamente o seu apoio á recentemente creada coalición Herri Batasuna. Tras ser desautorizado por EIA nos seus ataques ao PNV,[6] abandonou o Grupo Vasco-Catalán no mes de outubro e dimitiu publicamente do seu cargo o 8 de novembro durante unha sesión, catro meses antes de que finalizase a Lexislatura.[7] Foi substituído por Patxi Iturrioz, de EMK.[8] Ao dimitir publicou unha Carta aberta aos vascos que me votaron na que acusaba á UCD de tentar acalarlle no Parlamento e aos partidos EMK e EIA, que sustentaban a coalición Euskadiko Ezkerra, de telo forzado a dimitir.
Nas eleccións xerais de 1979, celebradas no mes de marzo, encabeza a lista electoral da coalición nacionalista Herri Batasuna na provincia de Biscaia, sendo elixido de novo deputado para a I Lexislatura de España (1979-82).[9] A diferenza da lexislatura anterior, Letamendia non participou en ningunha sesión do Congreso nin tomou posesión da súa acta de deputado, por consígnaa da súa coalición de non tomar parte nas institucións políticas españolas. No mes de decembro foi xulgado xunto con Telesforo Monzón por apoloxía do terrorismo. En marzo de 1980 foi elixido tamén parlamentario vasco nas primeiras eleccións autonómicas do País Vasco na candidatura de Herri Batasuna,[10] pero tampouco participaría nas institucións autonómicas vascas pola política de boicot ás institucións desta formación.
Afastamento da política
En 1982 marchou a vivir a París para evitar varios procesos xudiciais abertos e un suplicatorio en marcha polo que se lle pretendía xulgar polos incidentes da Casa de Xuntas de Gernika —malia non estar aquel día presente— no que cargos electos de Herri Batasuna cantaron o «Eusko gudariak» na visita do rei Xoán Carlos I.[11] En Francia prodúcese o seu distanciamento político con HB ó considerar que era necesario que diminuíse a influencia de ETA (m) en Herri Batasuna. En 1983 abandona finalmente a coalición.
Durante a súa estancia de tres anos en París imparte clases de historia vasca na Universidade de París VIII e prepara a súa tese sobre nacionalismo e violencia coa cal se doutora en historia social por devandita universidade. En 1985 regresa ó País Vasco dedicándose a partir de entón á docencia como profesor de Ciencias Políticas na Universidade do País Vasco e a publicación de libros de carácter histórico e político, centrados principalmente no nacionalismo vasco. Dende 1985 permaneceu afastado da actividade política.
Polémica con Edurne Uriarte
Francisco Letamendia volveu aparecer nos medios de comunicación españois en febreiro de 2002, cando estes se fixeron eco do contencioso que mantiña coa tamén profesora de Ciencias Políticas na Universidade do País Vasco (UPV) Edurne Uriarte, con motivo da cátedra á que ambos opositaron en 2001.
Letamendia non superou, por dous votos fronte a tres, a primeira votación en favor de Uriarte, que obtivo en primeira instancia a cátedra, polo que presentou un recurso ante a Comisión de Reclamacións da UPV. Cando a Comisión estimou a demanda o contencioso saltou aos medios de comunicación,[12] presentando a polémica como «un choque entre os espíritos de Ermua e de Lizarra», mentres que Letamendia achacou a concesión da praza a Uriarte como un «complot do españolismo».[12] Finalmente os xulgados deron a razón a Uriarte.[13]
Obras
- El proceso de Euskadi en Burgos. Varios autores. Ruedo Ibérico (1971).
- Historia de Euskadi: el nacionalismo vasco y ETA. Ruedo Ibérico (1975).
- Los vascos: ayer, hoy y mañana. Edit. Mugalde (1976).
- Denuncia en el parlamento. Edit. Txertoa (1978).
- Los vascos: síntesis de su historia. Lur (1978).
- El no vasco a la reforma. Edit. Txertoa (1979).
- Breve historia de Euskadi: de la prehistoria a nuestros días. Ruedo Ibérico (1980).
- El chivo expiatorio. Elkar (1980).
- Euskadi, pueblo y nación. Edit. Kriselu (1990).
- Derechos humanos y revolución francesa. Amb M. A. García Herrera. Universidad del País Vasco (1991).
- Nazionalismoa eta beste ideologia garaikide. Gaiak Arg. (1992).
- Cooperación Transfronteriza Euskadi-Aquitania. Aspectos políticos, económicos y de Relaciones Internacionales. Con Antón Borja e José Luis de Castro. Universidade do País Vasco (1994).
- Historia del nacionalismo vasco y de ETA: Introducción a la historia del País Vasco. ETA en el franquismo. (1951-1976). R&B Ediciones (1994).
- Historia del nacionalismo vasco y de ETA: ETA en la transición (1976-1982). R&B Ediciones (1994).
- Historia del nacionalismo vasco y de ETA: ETA y el gobierno del PSOE (1982-1992). R&B Ediciones (1994).
- Juego de espejos: conflictos nacionales centro-periferia. Edit. Trotta (1997).
- Nacionalismo no mundo. Edit. Laiovento (1997).
- La construcción del espacio vasco-aquitano: un estudio multidisciplinar. Con Antón Borja e Kepa Sudupe. Universidade do País Vasco (1998).
- Nacionalidades y regiones en la Unión Europea. Edit. Fundamentos (1999).
- Propuestas para un nuevo escenario, democracia, cultura y cohesión social. Con Mikel Gómez Uranga, Iñaki Lasagabaster e Ramón Zallo. Manu Robles Arangiz Institutua (1999).
- Game of mirrors: centre-periphery national conflicts. Ashgate (2000).
- Cocinas del mundo: la política en la mesa. Amb Christian Coulon. Edit. Fundamentos (2000).
- Ciencia política alternativa: su aplicación al País Vasco e Irlanda del Norte. Edit. Fundamentos (2002).
- Redes políticas en la CAPV y en Iparralde. Erein (2002).
- ELA 1976-2003: sindicalismo de contrapoder. Fund. Manu Robles-Aranguiz (2004).
- Redes transfronterizas intervascas. Con Igor Ahedo e Noemí Etxebarria. Universidade do País Vasco (2004).
- Euskal Herriko sukaldaritza. Amb J. Angel Iturbe. Ibaizabal Edelvives (2004).
- Acción colectiva Hegoalde-Iparralde. Edit. Fundamentos (2006).
- Democracia, Ciudadanía y Territorialidad. Con Igor Ahedo e Maite Zelaia. IVAP (2008).
- Estructura política del mundo del trabajo: fordismo y posfordismo. Editorial Tecnos (2009).
- La mujer en la cueva. Txertoa (2012).
- El hilo invisible: identidades políticas e ideologías. Universidade do País Vasco (2013).
Notas
- ↑ 1,0 1,1 Ander Landaburu, «Perfil de Francisco Letamendia», El País, 3 de setembro de 2012.
- ↑ «Todos apoyaron la amnistía», en El País, 15 de outubro de 1977.
- ↑ Congreso dos Deputados: «Sesión Plenaria núm. 11, celebrada el 14 de octubre de 1977».
- ↑ «"La Constitución debe establecer el derecho de autodeterminación"», en El País, 9 de maio de 1978.
- ↑ Patxo Unzueta, «Letamendia ya no milita en EIA, El País, 28 de xullo de 1978.
- ↑ Ainhoa Arozamenta Ayala, «Euskal Iraultzarako Alderdia», Enciclopedia Vasca Auñamendi.
- ↑ «Letamendia dimite como diputado de Euskadiko Ezkerra», en El País, 9 de novembro de 1978.
- ↑ «Patxi Iturrioz, sustituirá a Letamendia», en El País, 9 de novembro de 1978.
- ↑ «Los tres diputados de Herri Batasuna acudieron ayer al palacio de las Cortes», en El País, 6 de maio de 1979.
- ↑ «Ultimadas las listas al Parlamento vasco», en El País, 29 de xaneiro de 1980.
- ↑ Etxarri, Tonia (22 de novembro de 1983). "El núcleo dirigente, en el banquillo". El País.
- ↑ 12,0 12,1 Alfaro, Emilio. «Lizarra frente a Ermua en la UPV», El País, 15 de febreiro de 2002.
- ↑ Galarraga, Naiara.«Una juez devuelve a Edurne Uriarte la cátedra que le retiró la Universidad del País Vasco», El País, 27 de xullo de 2002.
Véxase tamén
Ligazóns externas
.svg){kind=small}
