Bruma
Albergue de peregrinos, antigo hospital de Bruma.
Concello	Mesía[1]
Provincia	A Coruña
Coordenadas	43°09′01″N 8°21′49″O / 43.150386111111, -8.363525
Área	1,11 km²
Poboación	43 hab. (2023)
Densidade	38,74 hab./km²
Entidades de poboación	1[1]
[ editar datos en Wikidata ]

San Lourenzo de Bruma^[1] é unha parroquia exclave do concello de Mesía, que linda con Ardemil (Ordes), Beira (Carral) e Vizoño, (Abegondo). A súa única aldea é o Hospital, que se lle chama así xa que nel se atopaba unha pousada e hospital de peregrinos. A Bruma chega o camiño inglés de Santiago, xusto cando as súas dúas variantes da Coruña e Ferrol e Neda se unen. O antigo hospital é agora un albergue do camiño. Bruma, segundo o padrón municipal de 2023, tiña 43 habitantes (17 homes e 26 mulleres) distribuídos en 1 entidade de poboación, o que supón unha diminución en relación ao ano 1999 cando tiña 54 habitantes.

Bruma é un exclave de Mesía, que non ten conexión directa co resto do concello, que ten unha superficie de 1,11 km². Está situado a uns 1,8 km da parroquia máis próxima de Mesía, que é Visantoña. Limita ao norte, oeste e sur con Ardemil, Ordes e ao leste con Beira, Carral e Vizoño, Abegondo. Bruma só conta cun núcleo rural, o lugar do Hospital de Bruma.

Está a unha altitude de entre 400–450 m no seu oeste e de entre 350-400 no seu leste. Por el pasa o rego dos Santeiros e o rego dos Outeiros, que son afluentes un do outro e ambos do río Samo.

Bruma en 2017 tiña unha poboación de 41 persoas. Iso supón un descenso na poboación desde o 2000, cando había 51 residentes. A súa poboación supón o 0,9 2% do concello de Mesía.

Atópase nunha rexións dos xistos de Ordes, que son do precámbrico-cámbrico, e preto dunha sección do sur con arxilas brancas con gibbsita na no línde co Seixo, Ardemil. Os regos teñen unha base indiferenciada de areas e grava, entre outras, propias dunha ribeira do holoceno. Hai un reducido afloramento de rochas filonianas.^[2]

No Coto, entre Ardemil e Bruma, atópase restos de mámoas que poden ser do neolítico ou do comezo da idade de bronce.^[3][4]

Inda que non existe unha proba directa, a Vía XX romana que describiu Antonino pasou ou ben por preto ou pola parroquia.^[5]

O Hospital foi cando menos desde o século XII un lugar de viaxeiros que peregrinaban a Compostela.^[6] Xa o rei Afonso VII declarou cales eran os lindes do convento e do hospital no 1140. Ese hospital funcionaría como tal xa que puido ser unha leprosería. O hospital está cerca do monte da Malata, en Vizoño; e ese topónimo refírese a lepra; co que parece apoiar que o hospital tivese esa función.^[7] O abade do condado de Némitos ou Nendos, Pedro Crescóniz, foi o fundador dese hospital, que se emprazou nun lugar chamado Rania Longa, hoxe en día lugar de Raña Longa. Ese hospital estaba entre as "terras de Montaos" e o condado de Nemitos^[8]. Neses anos Pedro Martis e a súa muller Urraca cedéronlle ao Hospital de Santiago nun documento do 25 de maio de 1175 unha parte do terreo do lugar de "Rama-Longa" en "Gruma", referíndose a Bruma:^[5][9]

de omni portione nostra ipsius hospitales de gruma

Pedro Martis, 1175

A parroquia do "San Lourenzo do Hospital", a que se lle ten chamado así, pertenceu ata o século XV, xunto con San Xiao de Poulo e o coto de Buscás, aos señores de Mesía, afincados nese lugar e torre.^[5] O rei Carlos I fixo unha parada da súa viaxe para almorzar en Bruma no século XVI. Pedro Villuga e o Padre Sarmiento fixeron mención ao Hospital como ruta de paso da Coruña ata as Travesas.^[5]

O 25 de abril de 1836 publícase a resolución do goberno pola que se crea o concello de Mesía e nel se inclúen, entre outras, Bruma e Ardemil como parroquias do concello.^[10] Porén, no verán dese mesmo ano de 1836, unha nova orde do estado move a parroquia de Ardemil para o concello de Ordes, co cal Bruma convértese nun exclave de Mesía.^[11][12] Poucos anos despois, en 1842, valorouse a integración dos concellos de Mesía, Frades e Oroso nun só, que se chamaría Vitre; e en escindir Bruma de Mesía e incluíla en Ordes. Malia a todo, esa proposta non se levou a cabo e Bruma continuou sendo parte do concello de Mesía ata a actualidade.^[13]

A orixe do topónimo é incerta. En galego, bruma significa 'néboa pouco densa' e tamén é un dos nomes da folla do piñeiro. Non parece que a segunda acepción teña a ver co nome da parroquia á vista de que o completo estudo sobre fitotoponimia de Gonzalo Navaza non inclúe Bruma entre as formas recollidas^[14]. Tampouco existen evidencias de que deba o seu nome ao antedito fenómeno atmosférico. Higino Martins sitúa a súa orixe no latín brūma, “o día máis breve do ano; solsticio de inverno”, que deriva de breuima, brevissima [dies]^[15], mais é difícil intuír como un concepto temporal puido xerar o topónimo^[16].

A construción dun hospital para peregrinos na parroquia fixo que a parroquia de Bruma pasase a ser coñecida como "Hospital de Bruma" ou mencionada como "San Lourenzo do Hospital", e que o lugar onde se atopa tamén reciba o nome de Hospital.^[3][17]

No lugar do Coto do Regueiro, entre Bruma e Ardemil atópase o xacemento dunha mámoa que data do neolítico ou idade de bronce.^[3][18][19]

No lugar do Hospital está o albergue de peregrinos do camiño inglés de Santiago.^[6] Ese edificio, de estilo do gótico tardío, construíuse no século XVI á beira do rego de Outeiros. Está feito de cachotaría, ten unha cociña cunha boa cheminea e conta con linteis con inscricións relixiosas. A planta do edificio é rectangular e ten un pórtico.^[20]

Coa súa reforma do século XX o edifio ampliouse, sen respectar o estilo inicial do hospital.^[20]

• 
  O albergue, separado polo rego dos Outeiros do parque infantil.
• 
  Sinalización do camiño ás portas do albergue.
• 
  Parte traseira do albergue.
• 
  Rego dos Outeiros ao pé do albergue.
• 
  Rego dos Outeiros ao pé do albergue.

Os hórreos catalogados da parroquia son de tipo Mahía e de dous ou tres vans.^[3][21]

A igrexa parroquial de San Lourenzo de Bruma e capela está no lugar do Hospital, no rueiro do Hospital e polo que pasa o Camiño inglés de Santiago. É unha igrexa de estilo gótico tardío que posiblemente se construíu no século XVI e que tivo arranxos desde o século XVIII ata o XX. Está feita con fábrica de canteira e cachotería e posúe un arco triunfal, que arestora está cegado e agochado detrás dun falso teito. A espadana está feita como os muros e a planta da igrexa é rectangular. Está sen cuberta e os seus muros están en parte en ruínas.^[3][18]

A igrexa citouse na viaxe do rei Filipe II.^[3][17]

As dúas variantes do Camiño inglés xuntáronse historicamente na entrada á parroquia de Bruma, entre San Bertolameu, Montouto e o comezo do lugar das Travesas, Carral^[6] Esas dúas variantes do camiño inglés proceden do "Porto do Faro" na Coruña e a de Ferrol e Neda.^[22] ou na capela de San Roque das Travesas.^[23] Boa parte deste itinerario que conflúe preto do Hospital cadra cos "camiños reais" que comunicaron as cidades do norte de Galicia con Compostela. O camiño inglés definido en 1997 xuntaba as dúas variantes no mesmo centro do Hospital. Revisións posteriores volveron a definir a xuntanza das dúas vías polo camiño histórico, nas Travesas á súa entrada na parroquia de Bruma.^[6]

Espazos recreativos e culturais

Á beira do Hospital hai unha área recreativa con espazo de lecer para a xuventude e unha fonte. Bruma conta cun local social.

• San Lourenzo os días 10 e 11 de agosto.^[24]

• Lugares de Mesía

• Bruma na web do concello de Mesía