Am Monadh Rèidh

Am Monadh Rèidh
Suidheachadh
Dùthaich	Alba
Comhairle	Dùn Phris is Gall-Ghaidhealaibh
Siorrachd	Siorrachd Bhaile na h-Ùige
Parraist	Am Magh Crom[1]
Co-chomharran	54° 37′ 05″ Tuath 04° 49′ 71″ Iar
Feartan fiosaigeach
Àireamh fòn	01988
Còd-puist	DG8[2]

‘S e baile beag dùthchasail agus port faisg air [Whithorn]], air an àirde an iar-dheas na h-Alba a th' anns A' Mhonadh Rèidh (Beurla/Beurla Ghallta: Monreith). Tha e suidhichte aig 25m os cionn ìre na mara,^[3] ann an ceann a deas Leth-eilean na Machrach, eadar Cill na Tràghad agus Port Rosnait, air an àirde an iar Dhùin Phris is Gall-Ghaidhealaibh (Siorrachd Bhaile na h-Ùige ro 1975. Tha e 308km air falbh bho Obar Dheathain, 127km bho Ghlaschu, 71km bho Dhùn Phrìs agus 160km bho Dhùn Èideann, prìomh-bhaile na dùthcha. 'S e Beurla agus Beurla Ghallta a th' aig a’ mhòr-chuid dhiubh anns A' Mhonadh Rèidh. Tha eaconomaidh a' bhaile gu math crochte air àiteachas, turasachd agus iasgach. Taobh fhoghlaim, chan eil sgoil ann agus le sin feumar a dhol dhan bhun-sgoil ann am Port Uilleim^[4] dhan àrd-sgoil ann am Baile Ùr nan Stiùbhartach.^[5]

A rèir eòlaichean fhreumh-fhaclachd, tha e coltach gur ann à monadh agus rèidh anns a' Gàidhlig a tha an t-ainm.^[6] Nochd a' Ghàidhlig ann an ceann a deas na h-Alba anns an 7mh Linn agus bha an cànan fhathast làidir ann an Siorrachd Bhaile na h-Ùige fhèin anns an 18mh Linn.^[7] A dh’aindeoin sin, tha cuid eile dhen bheachd gur ann à ‘’Moine’’ agus ‘’riabhach’’ a tha an t-ainm.^[8] Tha cruth na tìre a’ toirt cuideam dhan teòiridh seo cuideachd.

Chaidh Am Monadh Rèidh a’ chlàradh airson a’ chiad turais anns na meadhan aoisean mar Murith agus Menrethe.^[9]

'S ann gu Comhairle Choimhearsnachd Chille na Tràghad a bhuineas Am Monadh Rèidh, a ghabhas a-steach Barrachan, Cill na Tràghad, An Eilreig agus Am Magh Crom cuideachd. Tha 885 duine a' fuireach san sgìre air fad.^[10] Tha 18 comhairlichean coimhearsnachd a' riochdachadh na sgìre agus thathar a' cumail coinneamhan na Comhairle gach mìos ann an Talla MhicShuail ann an Cill na Tràghad. Tha e a' buntainn dhan uàrd-taghaidh 02 (Wigtown an Iar) airson Comhairle na Roinne.^[11]

Chan eil seirbheis rèile ann. A dh'aindeoin sin, tha dà sheirbheis bhus a' frithealadh a' bhaile:

• 415 Baile Ùr nan Stiùbhartach - Machair.
• 416 Baile Ùr nan Stiùbhartach - Whithorn - An t-Sròn Reamhar.^[12]

1. ↑ Arcgis
2. ↑ Post Code Maps
3. ↑ Elevation Map
4. ↑ A' Chomhairle
5. ↑ “Douglas Ewart High School”. Douglas Ewart High School. Air a thogail 17mh dhen t-Sultain 2023.
6. ↑ Mac an Tàilleir, Iain: “Gaelic Placenames”. Pàrlamaid na h-Alba. Air a thogail 17mh dhen t-Sultain 2023 (pdf).
7. ↑ Transactions and Journal of Proceedings of the Dumfriesshire and Galloway Natural History and Antiquarian Society. Third Series. Volume XI: 147
8. ↑ Studies in the Topography of Galloway, Sir Herbert Eustice Maxwell of Monreith, Constable, Dùn Èideann, 1887
9. ↑ The Placenames of Scotland, James B. Johnston, Dùn Èideann 1892
10. ↑ A' Chomhairle
11. ↑ “Dumfries and Galloway Wards 2007”. Local Government Boundary Commission for Scotland. Air a thogail 29mh dhen Ghiblean 2017.
12. ↑ Còmhdhail na Comhairle

Bailtean ann an Siorrachd Bhaile na h-Ùige

Achadh na Meilge  • Àrd Bhaile  • Baile Gheàrr Lios  • Baile na h-Ùige  • Baile Ùr Ghlinn Lus  • Baile Ùr nan Stiùbhartach  • Barrachan  • Blaidneach  • Càrn Rìoghain  • Cille Chainneir  • Cill Choluim  • Cill Chomhghain  • Cill na Tràghad  • Clachan Ghlinn Lus  • Damnaglaur  • An Druim Mòr  • Dùn Reichit  • Eaglais Steafain  • An Eilreig  • Ervie  • A' Ghlac  • Na Lochain  • Lios Uillt  • Am Magh Crom  • Am Monadh Rèidh  • Port Neasaig  • Port Phàdraig  • Port Rosnait  • Poll an Iùbhair  • Sandhead  • Soirbidh  • An t-Sròn Reamhar  • Whauphill  • Whithorn