Urtsua (jauregia)

Urtsua (jauregia)
Kultura ondasuna
Kokapena
Herrialdea Euskal Herria
Probintzia Nafarroa Garaia
UdalerriaBaztan eta Arizkun
Koordenatuak43°10′56″N 1°28′42″W / 43.1821°N 1.4784°W / 43.1821; -1.4784
Map
Ondarea
BICRI-51-0012354

Urtsua[1] dorretxe gotikoa da, Arizkungo Ordoki auzoan dagoena, Nafarroa Garaian. Lamiarrieta jauregitik eta Bozate auzotik hurbil dago.

Eraikina

Erdi Aroko dorrea da, prisma formakoa, harlandu handi eta erregularrez erakia XIV-XV. mendeetako eredu gotikoei jarraiki. Beheko aldean, zirkuluerdi formako ate txiki bat dauka, ziriharriz hornitua. XVI. mende hasieran dorrea handitu zuten, harlanduxka irregularrak erabiliz; fatxadaren zati horretan leiho biki gotiko bat du. Hegoaldeko hormari atxikia, gorputz modernoago bat dauka, zurezko bilbadura eta terraza bat dituena.[2]

Historia

Urtsua Nafarroako nobleziaren sortetxerik zaharrenetako bat da.[3] Urtsuatar franko aritu ziren Nafarroako errege-erreginen zerbitzuan, XIV. mendearen hasieratik bederen, eta sariztatuak izan ziren horregatik. 1339an, esate baterako, Luzaideko dorreko gazteluzaina zen Iñigo Iñigez Urtsua.[4] Urtsuako lurretan kokatu ziren Erdi Aroan agotak, Bozaten zehazki. Urtsuako jaun feudalak agoten «defendatzaile» eta «esplotatzaile» izan zen, agotak bertan egotea defendatzen zuten arren, denek beraientzat lan egin behar zutelako.[5]

Urtsuatarrak beaumontarrak ziren, Vianako printzearen aldekoak 1451-1464 bitarteko Nafarroako Gerra Zibilean. Era berean, Fernando II.a Aragoikoaren laguntzaile izan ziren Nafarroako konkistan, eta horren ordaina jaso zuten XVI. mende hasieran. Hala ere, leinuko kide batzuek Antonio Borboikoari eman zioten laguntza.[6]

Pedro Urtsua (1520-1561) da sendiko kiderik ezagunena. Ameriketan barrena ibili zen, Granadako Erresuma Berrian hiriak sortzen, indioak kalitzen eta urre bila, Ines Atienza andregaiaren eta Oñatiko Lope Agirreren konpainian. Lope Agirreren aginduz eraila izan zen. Werner Herzog alemaniar zinemagileak Aguirre, der Zorn Gottes film erraldoian irudikatu zituen biak, herioari burlaz, Marañón ibaia jaisten.[7]

Urtsua balada

Artikulu nagusia: «Urtsua (balada)»

Era honetan jaso zuen Resurreccion Maria Azkuek Euskalerriaren Yakintza lanean Urtsuak zazpi leio ... balada:[8]


Urtsuak zazpi leio,
zazpiak lerro lerro,
Lantainako alaba
Urtsuan defuntu dago.

Urtsuan defuntua
Santa Anan kausitua,
adios erran gabe
etxetik partitua.

-Zazpi errota berri,
zortzi jauregi xuri,
orien guzien gatik
nik ez Urtsura nahi.


-Goiti zazu burua,
ene arreba Juana.
-Eztezaket goratu,
anai Batista yauna.

-Izorra omen zara,
ene arreba Juana.
-Zertan ezautzen nauzu,
nere anaia yauna?

-Zaldi zelarekin
zuretzat yarria da.
- Nik iten dudan aurra
zure besokoa izain da.

Bertsoen aurretik, gertaeraren berri eman zuen:[8]

"Nafarroan, Baztango ibarrean, Arizkungo lurrean, Urtsu edo Urtsua deritzaion jauregi zahar bat zen. Orain ere bere harresiak zutik daude. Izen handikoa zen aldi batez Nafarroan. Hango jaun bat Nafarroako erregeren inguruko izan zen. Bertze bat Frantziako emazteki batekin ezkondu zen. Anaia apeza zuen emazteki honek eta, Nafarroara handiki batekin ezkontzera zetorrela eta, agur egitera agertu zitzaion. Apezak, arreba haur egiteko zela igarrita, gurasoen jauregian eduki nahi zuen. Arrebak anaia apezari, isileraztearren, ezpata bat agindu zion. Ezkontzerakoan emaztegaiak ehunka ekarri zituen zikiroak, urrezko uztaiez horniturik. Urtsura iritsi zenean, etxekoandre zaharra, ohitura zenez, atarira jaitsi zen eta erraingaia besarkatu zuen. Ezkondu ziren, eta berehala ezagutu zuen senarrak emaztea nola zegoen, eta etxeko mutil bati erran zion zaldia ermitaren ondoan gerta zezala, ferrak aintzinekoa gibelera zituela. Lotarako zeudela, senarrak emazteari erran zion:

- Eztun ikusi behar etxeko ermita, zerbait errezatzeko ere?

- Nahi baduk, goazen ermitara.

Jaitsi ziren, eta xixtako batez senarrak emaztea hil zuen eta, berehala zaldigaineraturik, lauringoan Frantziara ihes egin zuen".

Erreferentziak

  1. ↑ Urtsua. Toponimia Oficial de Navarra, toponimianavarra.tracasa.es (Noiz kontsultatua: 2020-1-14).[Betiko hautsitako esteka]
  2. ↑ Baztan. Atlas del Patrimonio Histórico-Cultural, lebrelblanco.com (Noiz kontsultatua: 2020-1-17).
  3. ↑ Arizkun. baztan.eus (Noiz kontsultatua: 2020-2-14).
  4. ↑ Yanguas y Miranda, José. Ursúa. Adiciones al Diccionario de Antigüedades del Reino de Navarra, diccionariodenavarra.blogspot.com (Noiz kontsultatua: 2020-2-14).
  5. ↑ Larretxea Agirre, Ainhoa. Bazter utzitakoen historia, argitara. Berria egunkaria, 2018ko abenduak 5, CC BY-SA 4.0, berria.eus (Noiz kontsultatua: 2020-2-14).
  6. ↑ Caro Baroja, Julio. La casa en Navarra. Caja de Ahorros de Navarra, 1982, fundacioncajanavarra.es (Noiz kontsultatua: 2020-2-14).
  7. ↑ Borda, Itxaro. Lantainako ahuenak. Argia astekaria, CC BY-SA 3.0, 2016ko apirilak 17, argia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-1-14).
  8. ↑ a b Zavala, Antonio. Euskal Erromantzeak. 163-179 orrialdeak, Auspoa Liburutegia, Sendoa Argitaldaria, euskaltzaindia.eus (Noiz kontsultatua: 2020-1-15).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Read other articles:

Sengkang (kota)

Pusat Kota Sengkang Salo Lompo (Sungai Lompo) di Sengkang Kota Sengkang adalah ibu kota Kabupaten Wajo merupakan salah satu kota kecil yang terletak di Provinsi Sulawesi Selatan dan berada di antara 3039’ – 4016’ Lintang Selatan dan 119053’ – 120027’ Bujur Timur. Luas wilayah kota Sengkang secara keseluruhan adalah 38,27 km2 yang meliputi satu kecamatan yaitu Kecamatan Tempe atau terdiri dari 16 kelurahan. Iklim Kota Sengkang memiliki iklim hutan hujan tropis (Af) dengan curah huj...

 

IMI Radio

IMI Radio (PM2FGD)PT Radio Swara Rhadana DuniaKotaJakartaWilayah siarJabodetabek dan sekitarnyaFrekuensi96.7 FMMulai mengudara1993 (sebagai Radio A)2014 (sebagai Hitz FM)2022 (sebagai IMI Radio)FormatCHRBahasaIndonesianOtoritas perizinanKementerian Komunikasi dan Informatika Republik IndonesiaKelasAMakna tanda panggilIkatan Motor Indonesia RadioNama sebelumnyaRadio AHitz FMFrekuensi sebelumnya91.45 FMPemilikIndika Group (2014-2018)Indika Multimedia (2018-2022)Ikatan Motor Indonesia (2022-seka...

 

Tom Murphy (Georgia politician)

American politician Tom Murphy69th Speaker of the Georgia House of RepresentativesIn officeDecember 19, 1973 – January 13, 2003Governor See list Jimmy CarterGeorge BusbeeJoe Frank HarrisZell MillerRoy Barnes Preceded byGeorge L. SmithSucceeded byTerry ColemanMember of the Georgia House of RepresentativesIn officeJanuary 9, 1961 – January 13, 2003Preceded byHarold Lloyd MurphySucceeded byBill HeathConstituencyHaralson County (1961–1966)26th district (1966–1969)19th di...

Ramsay MacDonald

The Right HonourableRamsay MacDonaldFRS Perdana Menteri Britania RayaMasa jabatan5 Juni 1929 – 7 Juni 1935Penguasa monarkiGeorge V PendahuluStanley BaldwinPenggantiStanley BaldwinMasa jabatan22 Januari 1924 – 4 November 1924Penguasa monarkiGeorge V PendahuluStanley BaldwinPenggantiStanley BaldwinPemimpin Oposisi Britania RayaMasa jabatan4 November 1924 – 5 Juni 1929Penguasa monarkiGeorge V PendahuluStanley BaldwinPenggantiStanley BaldwinMasa jabatan21 November...

 

Strada statale 171 di Santeramo

Strada statale 171di SanteramoDenominazioni successiveStrada Provinciale 235 di Santeramo (S.P. 235) LocalizzazioneStato Italia Regioni Puglia DatiClassificazioneStrada statale InizioAltamura (BA) FineGioia del Colle (BA) Lunghezza32,973[1] km Provvedimento di istituzioneD.P.R. 27 maggio 1953, n. 782[2] GestoreProvincia di Bari Manuale La ex strada statale 171 di Santeramo (SS 171), ora strada provinciale 235 di Santeramo (SP 235)[3], è una strada provincial...

 

Beixin culture

Archaeological culture in China Beixin cultureGeographical rangeShandongPeriodNeolithic ChinaDatesc. 5300 – c. 4100 BCPreceded byHouli cultureFollowed byDawenkou cultureChinese nameChinese北辛文化TranscriptionsStandard MandarinHanyu PinyinBěixīn wénhuà The Beixin culture (5300–4100 BC[1]) was a Neolithic culture in Shandong, China. It was the successor of the Houli culture (6500–5500 BC) and precursor of the Dawenkou culture (4100–2600 BC).[2] The Beixin cultur...

Electronegativity

Tendency of an atom to attract a shared pair of electrons Electronegative redirects here. For the Nightfall EP, see Electronegative (EP). Electrostatic potential map of a water molecule, where the oxygen atom has a more negative charge (red) than the positive (blue) hydrogen atoms Electronegativity, symbolized as χ, is the tendency for an atom of a given chemical element to attract shared electrons (or electron density) when forming a chemical bond.[1] An atom's electronegativity is ...

 

Lućmierz-Las

Village in Łódź Voivodeship, PolandLućmierz-LasVillageMemorial to World War II victimsLućmierz-LasCoordinates: 51°53′37″N 19°22′6″E / 51.89361°N 19.36833°E / 51.89361; 19.36833Country PolandVoivodeshipŁódźCountyZgierzGminaZgierzPopulation20 Lućmierz-Las (pronounced [ˈlut͡ɕmjɛʂ ˈlas], Lućmierz Forest) is a village in the administrative district of Gmina Zgierz, within Zgierz County, Łódź Voivodeship, in central Poland. It lies...

 

Sub-regions of Finland

Administrative subdivisions formed in 2009 You can help expand this article with text translated from the corresponding article in Finnish. (June 2023) Click [show] for important translation instructions. Machine translation, like DeepL or Google Translate, is a useful starting point for translations, but translators must revise errors as necessary and confirm that the translation is accurate, rather than simply copy-pasting machine-translated text into the English Wikipedia. Do not tran...

Battaglia del torrente Baccia

Questa voce o sezione sull'argomento Storia è ritenuta da controllare. Motivo: Italiano pedestre: Stile e tono dell'espressione italiana da rivedere e migliorare. Ad oggi voce assemblata con decine di frasi minime scollegate fra loro Partecipa alla discussione e/o correggi la voce. Segui i suggerimenti del progetto di riferimento. La neutralità di questa voce o sezione sull'argomento seconda guerra mondiale è stata messa in dubbio. Motivo: La voce continua a essere basata su un ...

 

Стеллерова корова

† Стеллерова корова Муляж стеллеровой коровы в Лондонском музее естествознания Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:Челюстно�...

 

2016年美國總統選舉

2016年美國總統選舉 ← 2012 2016年11月8日 2020 → 538個選舉人團席位獲勝需270票民意調查投票率55.7%[1][2] ▲ 0.8 %   获提名人 唐納·川普 希拉莉·克林頓 政党 共和黨 民主党 家鄉州 紐約州 紐約州 竞选搭档 迈克·彭斯 蒂姆·凱恩 选举人票 304[3][4][註 1] 227[5] 胜出州/省 30 + 緬-2 20 + DC 民選得票 62,984,828[6] 65,853,514[6]...

美国众议院

此條目需要补充更多来源。 (2021年7月4日)请协助補充多方面可靠来源以改善这篇条目，无法查证的内容可能會因為异议提出而被移除。致使用者：请搜索一下条目的标题（来源搜索：美国众议院 — 网页、新闻、书籍、学术、图像），以检查网络上是否存在该主题的更多可靠来源（判定指引）。 美國眾議院 United States House of Representatives第118届美国国会众议院徽章 众议院旗...

 

Jalur Siberia

Peta Jalur Siberia pada abad ke-18 (hijau) dan awal abad ke-19 (merah). Jalur Siberia (bahasa Rusia: Sibirsky trakt, Сибирский тракт) adalah jalur bersejarah yang menghubungkan Rusia Eropa dengan Siberia dan Cina. Sebelumnya, transportasi Siberia sebagian besar menggunakan jalur sungai. Pembangunan jalur ini diperintah oleh Tsar dua bulan setelah berakhirnya Perjanjian Nerchinsk, pada 22 November 1689, tetapi pada kenyataannya dimulai 1730 dan selesai pada pertengahan abad k...

 

Uskup Myriel

Uskup MyrielTokoh Les MiserablesUskup Myriel seperti yang digambarkan oleh Gustave Brion di dalam edisi pertama novel Les MiserablesPenciptaVictor HugoInformasiJulukanMonseigneur BienvenuJenis kelaminLaki-lakiGelarUskupPekerjaanUskupKeluargaAyah tanpa nama (meninggal) Jenderal tanpa nama (saudara) Pejabat tanpa nama (saudara) Baptistine Myriel (saudara)PasanganIstri tanpa nama (meninggal)AgamaKatolikKewarganegaraanPrancisLahir1739Kematian1821 (umur 82) Uskup Charles-François-Bienvenu Myriel,...

Complement (set theory)

Set of the elements not in a given subset If A is the area colored red in this image…… then the complement of A is everything else. In set theory, the complement of a set A, often denoted by A ∁ {\displaystyle A^{\complement }} (or A′),[1] is the set of elements not in A.[2] When all elements in the universe, i.e. all elements under consideration, are considered to be members of a given set U, the absolute complement of A is the set of elements in U that are not i...

 

Raigmore Hospital

Hospital in Highland, ScotlandRaigmore HospitalNHS HighlandThe tower at Raigmore HospitalShown in InvernessGeographyLocationInverness, Highland, ScotlandCoordinates57°28′25″N 4°11′35″W / 57.4736°N 4.1930°W / 57.4736; -4.1930OrganisationCare systemNHS ScotlandFundingScottish GovernmentTypeAcute GeneralAffiliated universityUniversity of AberdeenUniversity of StirlingServicesEmergency departmentYesBeds452HelipadYesHistoryOpened1941 (original site) 1970 (curre...

 

2023 Diamond League

International athletics championship event2023 Diamond LeagueEdition14thDates5 May – 17 SeptemberEvents32Meetings15Records set8← 2022 2024 → The 2023 Diamond League is the 14th season of the annual series of outdoor track and field meetings, organised by World Athletics. The number of Diamond Discipline events is 32, and the series ended with a single final at the Prefontaine Classic, the first time the Diamond League finals were hosted in the United States. Each meeting hosted ...

Chongpyong station

Railway station in North Korea This article relies largely or entirely on a single source. Relevant discussion may be found on the talk page. Please help improve this article by introducing citations to additional sources.Find sources: Chongpyong station – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (April 2016) For the station in South Korea, see Jeongpyeong station. Chŏngp'yŏng정평Korean nameHangul정평역Hanja定平驛Revised RomanizationJeongp...

 

2017 год

Годы 2013 · 2014 · 2015 · 2016 — 2017 — 2018 · 2019 · 2020 · 2021 Десятилетия 1990-е · 2000-е — 2010-е — 2020-е · 2030-е Века XX век — XXI век — XXII век 3-е тысячелетие XIX век XX век XXI век XXII век XXIII век 1990-е 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000-е 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010-е 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 ...