Artikulu hau Iruñerria eskualdean kokatutako geltokiari buruzkoa da; Sakana eskualdean kokatutako geltokia gaitzat duena beste hau da: «Uharte Arakilgo geltokia»
Iruña eta Zangoza lotuko zituen trenbide baten ideiak bere aurrekariak 1868an ezagutuak zituen, zuraren ustiapena handitzearekin batera, eta berriz ere indartsu ekin zitzaion XX. mendearen hasieran, 1900eanDomingo Elizondo Cajen enpresariak bultzatutako "Electra de Aoiz" konpainia sortuz. Zenbait gorabeheraren ondoren, eta behin edo behin proiektuarekin talka egiteko zorian egon ondoren, azkenik eta Nafarroako Foru Aldundiaren laguntzarekin, 1906an proiektuaren espedientea Gerra Ministerioan aurkeztu zen, onar zezan, eremu polemikoen gaiari dagokionez.[1]
1909 eta 1911 artean, laute-lanak egin ziren, trenbideak eta katenariak jarri ziren, geltokiak, etab. Azkenik, 1911koapirilaren 23an, inaugurazio-bidaia eta ospakizun bat egin ziren Iruñeko Sarasate geltokian, garaiko irudietan jasoa.[2]
1955ekoapirilean, "El Irati S.A." sozietateak gutun bat bidali zien ibilbideko udal guztiei, laguntza ekonomikoa eskatzeko, eta urteko galerak milioi bat pezeta ingurukoak direla jakinarazi zien. Hilabete horretan bertan, enpresak trenbidea kentzeko eskatu zion Trenbideen Zuzendaritza Nagusiari, defizit handia zuelako. Orduan, burdinbidearen modernizazioak 24 milioi pezetako kostua izango zuela uste zen, enpresak zuen urteko defizit garrantzitsuari gehituta, jada diruz lagunduta baitzegoen, baina ez galerak arintzeko adinakoa.
Abenduan, iragarki hau jarri zen geltoki eta geltoki guztietan:
«
El Irati, S. A., sozietateak honako hau jakinarazten dio jendeari: azken urriaren 3ko dekretuaren eta Trenbideen eta Tranbien Zuzendaritza Nagusiaren xedapen osagarrien arabera, Iruña-Agoitz-Zangoza Trenbide Elektrikoa, sozietate honen emakidaduna denak, bere ibilbide osoan behin betiko funtzionatzeari utziko diola 1956ko urtarrilaren 1etik aurrera. Ondorioz, data horretatik aurrera ez du onartuko inolako abiadura handiko edo txikiko bidaiaririk edo salgairik, ez tokiko zerbitzuan, ez zerbitzu konbinatuan.
Iruña, 1955eko abenduaren 15a.
»
Egoera ekonomikoa onbideratzerik lortu ez zenez, 1955ekoabenduaren 15ean, sozietate emakidadunak iragarri zuen abenduaren 31n izango zela Iratiren azken bidaia, eta berehala, 1956kourtarrilaren 2tik, burdinbidea desegiteko lanak hasi ziren, trena berreskuratzeko itxaropen guztiak itotzen zituztenak, eta tentsio handiak eragin zituztenak kaltetutako antzinako erabiltzaile eta herriekin. Horren froga da geroago onartu zela Nafarroako prentsan zentsura-maila handia ezarri zela ekitaldi horiei dagokienez, giroa gehiago ez tentsionatzeko. 1956kourriaren 12an trenbidea erabat deseginda geratu zen.[3]
Egoera
Geltokia Iruña—Zangoza burdinbidearen 7,0 kilometro-puntuan zegoen, 442 metroko altueran, Atarrabia eta Egues geltokien artean. Tartea bide bakarra eta elektrifikatuta izan zen.[4]
