Proba osagarriak gaixotasun edo patologia baten diagnostikora iristeko erabiltzen ditugun probak dira, anamnesiaz eta miaketa fisikoaz harago. Hiru multzotan banatzen dira: proba analitikoak, proba erradiologikoak eta endoskopiak.

Analisi klinikoak odoletik, gernutik edo ehunetik, besteak beste, etor daitezkeen gorputzeko lagin biologikoekin hartutako osagaiak aztertzean datza. Emaitza oso erabilgarriak lortzen dira, eta, ondoren, mediku batek interpretatzen ditu diagnostiko bat baieztatzeko edo baztertzeko. Hainbat mota daude:

• Hematologikoak: odolaren morfologia eta hura sortzen duten ehunak aztertzen ditu. Diagnostikoak sortzeko aukera ematen du, eta odolaren eta haren zelula-osagaien gaixotasunak tratatzen ditu. Adibidez: Leuzemia, Mielomak, Trombosiak, Anemia…
• Biokimikoak: odoleko eta gernuko hainbat substantziaren mailak neurtzen dituen odol-analisia (adibidez, elektrolitoak). Analisi biokimikoak zure medikuari jakinarazten dio zure osasun-egoera orokorra, eta zenbait arazo bilatzen eta arazo jakin baterako tratamendu bat funtzionatzen ari den ala ez jakiten laguntzen du.
• Koagulazioa: organismoak odol-koaguluak osatzeko eta odolusteak gelditzeko duen gaitasuna ebaluatzen duen azterketa-multzoa. Proba horietan koagulazioan parte hartzen duten koagulazio-faktoreak, plaketak eta odoleko beste osagai batzuk ebaluatzen dira.
• Mikrobiologikoak: Analisi mikrobiologikoa material batean mikroorganismoak detektatzeko, identifikatzeko edo zerrendatzeko metodo biologikoak, biokimikoak, molekularrak edo kimikoak erabiltzea da. Askotan, gaixotasunez eta elikagaien narriaduraz arduratzen diren mikroorganismoei aplikatzen zaie.
• Inmunologikoak: Analisi immunologikoak proba espezifikoak dira odoleko zenbait immunoglobulina edo antigorputzen maila neurtzeko. Antigorputz horiek immunitate-sistemak antigenoen (bakterioak, birusak eta alergenoak) erasoaren aurrean erantzuteko sortzen dituen proteinak dira.
• Endokrinologiko: Odol endokrinoen azterketak funtsezko tresnak dira detekzio goiztiarrean eta nahaste hormonalen diagnostiko zehatzean. Artikulu honetan, analisi horiek sistema endokrinoaren osasunaren monitorizazioan duten garrantzia aztertuko dugu, bai eta desoreka hormonal posibleak identifikatzen nola laguntzen duten ere.
• Toxikologiko: Azterketa toxikologiko bat pertsona batek odolean, gernuan edo gorputzeko beste fluido batean zenbat droga dagoen neurtzean hartu dituen legezko eta legez kanpoko drogen mota eta gutxi gorabeherako kopurua zehazten duten probei buruzkoa da.

• Erradiografia: X izpiek ehunekin duten elkarreraginaren bidez lortzen diren irudiak dira. X izpiek ehunak zeharkatzen dituzte, eta pazientearen beste aldera heltzen direnean, zeharkatu dituzten egiturei buruzko informazioa ematen duten irudiak ematen ditu.
• Erradioskopia: Kanpoko erradiazio ionizatzailearen kapturaren bidez garatutako irudi bat denbora errealean, pantaila fluoreszente batean bistaratzen dena.
• Tomografia konporizatua: Baita TAC deitu ahal diogu, kanpoko erradiazio ionizatzailearen kapturaren bidez garatutako irudien bistaratze digitala.

• Ekografia: Egitura anatomikoen edo fluidoen irudiak denbora errealean. Zer egiten du: Ehun bigunak aztertzeko erabiltzen da, transduktore batek sortutako ultrasoinuek, organismoaren egiturak zeharkatzen dituzte, zabalera desberdineko ondak itzultzen dituzte, irudiak ultrasoinuek zeharkatzen duten eta materiarekin duten interakzioagatik lortzen dira.

• Erresonantzia Magnetikoa: Eremu magnetiko batean erradiofrekuentziako seinaleak harrapatuz sortutako irudien bistaratze digitala.
• Gammagrafia: Erradionuklidoen (nukleo atomiko ezegonkorrak) erabileran oinarritutako medikuntza nuklearraren prozedura diagnostikoa, ehunen eta organoen funtzionamendu molekularrari buruzko informazioa ematen duten irudiak lortzeko.

  

• Positroien emisio bidezko irudi tomografikoa: Gammagrafiaren antzekoa da. Jarduera metaboliko handiena duten zelulek erradionuklido gehiago harrapatuko dituzte eta, horrela, positroi gehiago askatuko dituzte.

Elektrokardiograma bihotzaren jarduera elektrikoa ebaluatzeko egiten den azterketa bat da, taupaden erritmoa, kantitatea eta abiadura behatuz. Azterketa hori paperean bihotzaren informazioari buruzko grafiko bat erakusten duen aparatu batekin egiten da. Baliteke azterketa hau egitea bihotzarekin arazoak badituzu, zorabioak badituzu, bularreko mina baduzu edo bihotz-maiztasun anormala baduzu. Litekeena da, halaber, elektrokardiograma bat egitea errutinaren azterketa gisa ebakuntza bat egin aurretik edo kontrol mediko baten parte gisa.

Funtzioa: Elektrokardiogramak bihotzaren jarduera ebaluatzen du, eta, horretarako, minutuko bihotz-taupaden maiztasuna baloratzen du. Beraz, hauek dira haren indikazio nagusiak:

• Bihotz-arritmiak: bihotz-taupada azeleratuen, geldoen edo garaiz kanpokoen bidez ager daitezkeenak, taupadak, zorabioak edo konortea galtzea bezalako sintomak eraginez;
• Miokardio-infartu akutua: gertatzen da bihotzeko odol-faltak bihotz-ehunean lesioak eragiten dituenean;
• Bihotzeko pareten hantura: perikarditis edo miocarditisak eragindakoa, bularrean mina, aire falta, sukarra eta ondoeza dagoenean susma daitezkeenak;
• Bihotz-ufada: bihotzeko balbulen alterazioen ondorioz, normalean zorabioak eta aire-falta eragiten dituztenak;
• Bihotz-gelditzea: kasu honetan, bihotzak bere jarduera elektrikoa galtzen du, eta azkar lehengoratzen ez bada, garun-heriotza eragin dezake.

Kardiologoak ere eskatzen du azterketa hori, gaixotasunen jarraipena egiteko eta arritmien edo taupada-markagailuen kasuan sendagaien eraginkortasuna ebaluatzeko.

Motak:

1. Elektrokardiograma estandarra edo pausagunean: Etzanda egiten da eta minutu gutxi hartzen ditu. Neurtu bihotzaren jarduera elektrikoa baldintza normaletan.

2. Esfortzu elektrokardiograma, esfortzu proba edo ergometria: Ariketa fisikoa egiten den bitartean egiten da. Bihotzak estresari ematen dion erantzuna neurtzen du eta balizko arazo koronarioak detektatzen ditu.

3. 24 orduko elektrokardiograma, Holter monitorizazioa edo ECG anbulatorioa: Bihotz-erritmoa egun batez erregistratzen duen gailu eramangarri batekin egiten da. Neurtu bihotz-erritmoaren asaldurak edo arritmiak.

Elektroentzefalograma buruko larruazalaren eremu espezifikoetan kokatutako gainazaleko elektrodoen bidez erregistratutako garunaren jarduera elektrikoa ebaluatzen duen proba da. Garuneko neuronak bulkada elektrikoen bidez komunikatzen dira elkarren artean, eta aktibo egoten dira denbora guztian, baita lo gaudela ere. Elektroentzefalogramak garuneko jarduera hori jasotzen du, eta uhin elektriko moduan erregistratzen du.

Funtzioa: Elektroentzefalogramak garuneko jardueran aldaketak detekta ditzake, eta horrek garuneko gaitzak diagnostikatzen lagun dezake, bereziki epilepsia edo bestelako gaixotasun konbultsiboak. Elektroentzefalograma hau diagnostikatzeko edo tratatzeko ere baliagarria izan daiteke:

• Garuneko tumoreak

• Buruko lesio batek garunean eragindako kalteak
• Entzefalopatiak edo garuneko gaixotasunak, hainbat arrazoirengatik izan daitezkeenak
• Garunaren hantura, entzefalitis herpetikoa bezala
• Istripu zerebrobaskularra
• Loaren afekzioak
• Creutzfeldt-Jakob gaixotasuna

Elektroentzefalogramak ere balio dezake koman dagoen norbaiten heriotza zerebrala baieztatzeko. Elektroentzefalograma jarraitua medikamentuek eragindako koma batean dagoen pertsona batentzako anestesia-maila egokia zehazteko erabiltzen da.

Motak:

• Entzefalograma motak honela sailka daitezke egiten diren moduaren arabera:

1. Entzefalograma esna dagoen pazientearekin.
2. Entzefalograma, suemoa kenduta; pazientea lo egin gabe edukitzen da gau batean, eta entzefalogramaren ondoren egiten da; normalena pazienteak lo hartzea da, eta orduan jarduera entzefalikoa erregistratzea.

• Erregistratzeko moduaren arabera:

1. Analogikoa: Bertan, 8 elektrodoren bidez erregistratzen da jarduera elektrikoa, erregistro analogiko batekin.
2. Entzefalograma digitala: Bertan, 20 elektrodoren bidez, ordenagailuaren barruan geratzen den erregistro bat egiten du. Ondoren, erregistro berriekin aztertu eta alderatu ahal izango da.

Elektromiografia (EMG) diagnostiko-prozedura bat da, eta muskuluen eta horiek kontrolatzen dituzten nerbio-zelulen (neurona motorrak) osasuna ebaluatzeko erabiltzen da.

Funtzioa: Medikuak elektromiografia eska dezake nerbio- edo muskulu-nahasmendua adieraz dezaketen zantzuak edo sintomak badituzu. Sintoma horiek honako hauek izan ditzakete:

• Inurridura
• Hoztea
• Muskuluen ahultasuna
• Giharretako mina edo kalanbrea
• Gorputz-adarretako min mota batzuk

Sarritan, elektromiografiaren emaitzak beharrezkoak dira zenbait gaixotasun diagnostikatzen edo baztertzen laguntzeko, hala nola:

1. Muskulu-nahasmenduak, hala nola distrofia muskularra edo polimiositisa.

2. Nerbioaren eta muskuluaren arteko konexioari eragiten dioten gaixotasunak, hala nola miastenia gravisa.

3. Bizkarrezur-muinetik kanpo dauden nerbioen trastornoak (nerbio periferikoak), hala nola karpoko tunelaren sindromea edo neuropatia periferikoak.

4. Garuneko edo bizkarrezur-muineko neurona eragileei eragiten dieten trastornoak, hala nola alboko esklerosi amiotrofikoa edo poliomielitisa.

5. Nerbioaren sustraiari eragiten dioten trastornoak, hala nola diskoko hernia bat bizkarrezurrean.

Gainazaleko elektromiografia: muskulu-funtzioa ebaluatzen du, eta jarduera muskularra azaletik erregistratzen du larruazaleko muskuluaren gainean

Motak: Bi elektromiografia mota daude:

1. Gainazaleko elektromiografia: muskulu-funtzioa ebaluatzen du, eta jarduera muskularra azaletik erregistratzen du larruazaleko muskuluaren gainean

2. Muskulu barneko elektromiografia: Nerbio-gidatzeari (elektroneurografia) eta orratz bidezko elektromiografiari (EMG) buruzko azterlanak barne hartzen ditu. Erregistro-elektrodo mota desberdinak erabiliz egin daiteke. Fokuratze sinpleena orratz monopolarrezko elektrodo bat da.

Endoskopiari esker, medikuek gorputzaren barrualdea behatu dezakete endoskopioa izeneko tresna erabiliz. Gailu hau hodi mehe eta malgua da, eta kamera bat eta argi bat ditu muturrean. Endoskopia motaren arabera, urdailean, hesteetan, hestegorrian edo biriketan arazoak diagnostikatzeko edo tratatzeko erabiltzen da.

Adibidez:

• Endoskopia digestibo altua: begiratu hestegorria, urdaila eta heste meharraren zati bat.

• Kolonoskopia: heste lodia aztertzen du.

Oso inbaditzailea da eta, kasu askotan, ez du kirurgiarik behar.

Nola egiten da ? Endoskopia egiteko, ganberadun hodi mehe bat (endoskopioa) sartzen da ahotik edo uzkitik. Medikuak irudiak ikusten ditu denbora errealean, barne-arazoak diagnostikatzeko edo tratatzeko. Anestesia lokala edo sedazioa erabil daiteke eragozpenak saihesteko. Prozedurak 15-30 minutu inguru irauten du, eta segurua da:

Ikerketa zitologikoa (edo zitologia) zelulen azterketa mikroskopikoa da, normalean gaixotasunak detektatzeko edo osasun-egoera ebaluatzeko erabiltzen den metodo diagnostikoa. Zitologia klinikoan erabiltzen diren teknikek zelula bakarren edo zelula-talde txikien ezaugarriak aztertzen dituzte. Metodo hau oso baliagarria da hainbat testuingurutan, hala nola minbiziaren diagnostiko goiztiarra egiteko.

Esfoliatiboak: Zelulak modu naturalean edo eskuila baten laguntzaz ateratzen dira (adibidez, Pap testean).

Ez-esfoliatiboak:  gorputzeko barruko ehun edo organo jakin batetik zuzenean zelulak ateratzeko prozesua da, normalean tresna zehatzak erabiliz. Ez da azaletik ateratzen, baizik eta ziztadak edo bestelako teknikak erabiltzen dira laginak eskuratzeko.

Ehunen eta organoen azterketa mikroskopikoa da, normalean gaixotasunen diagnostikoa egiteko edo prozesu patologikoen ezaugarriak identifikatzeko erabiltzen den metodoa. Azterketa honek ehunen eta zelulen aldaketa estrukturalak eta morfologikoak ikertzen ditu, organismoaren gaixotasunen arrazoiak eta efektuak ulertzeko.

Azterketa motak:

-Biopsia kirurgikoa: Pazienteari ehun txiki bat ateratzen zaio kirurgikoki, gaixotasun posibleak diagnostikatzeko.

-Ziztada bidezko biopsia: Orkatila edo orratz baten bidez ehun lagina ateratzen da (adibidez, bularrean edo gibelean).

-Autopsia: Hildako baten gorputza aztertzen da heriotzaren arrazoiak eta gaixotasunak argitzeko.

Analisi Klinikoa - https://medlineplus.gov/spanish/

Bulkada Elektrikoen Neurketa - https://www.neurosalud.co/ / https://www.mayoclinic.org/es / https://www.saludsavia.com/contenidos-salud/otros-contenidos/encefalograma / https://arribasalud.com/electromiografia/

Irudi Bidezko Teknikak - https://midiagnostico.es/las-5-pruebas-de-diagnostico-por-imagen-mas-comunes-y-sus-usos/

Bestelako Ikerketak - https://medlineplus.gov/spanish/