Makako

Makako
Sailkapen zientifikoa
KlaseaMammalia
OrdenaPrimates
FamiliaCercopithecidae
SubfamiliaCercopithecinae
Generoa Macaca
Espezieak
Ikus testua
Banaketa mapa
Datu orokorrak
Ernaldia165 egun
Elikadura iturri nagusiaomnivorism (en) Itzuli
Kumaldiaren tamaina1
Edoskitzea1 urte
Eguneko zikloaeguneko

Makakoak, Macaca generoko primateak dira. Catarrhini tximinoen Cercopithecidae familiako genero bat. Gizakiez gain tropikoetatik kanpo bizitzera ohitu diren primate bakarrak dira. Afrika, Gibraltar, Txina edo Japonian bizi dira. 22 espezie ezagutzen dira, euren artean Rhesus makakoa eta Berberia makakoa (Gibraltarreko Tximinoa). Espezieetako batzuk ez dute isatsik, eta beste batzuk badute, nahiz eta garapena ezberdina izan daitekeen.

Espezieetako batzuk esperimentutan erabili dira. 1990eko hamarkadan herpes-Baren garraiatzaile izan zitezkeela aurkitu zen eta, beraz, gizakiak kutsatu ahal dituztela, beste primate batzuen artean.

https://web.archive.org/web/20220923140113/https://macaques.nc3rs.org.uk/macaques/

Etimologia

Makako hitza, tximino esan nahi duen portugeseko 'macaco' hitzetik eratorria da. Portugaldarrek XVI. eta XVII. mendeetan barneratu zuten hitz hau, Afrikako kolonizazioaren ondorioz bantu hizkuntzetatik eskuratu zutena eta 'lau hankakoa edo 'piztia basatia' adierazten duena.[1][2]

Habitata

Gizakiez (Homo generoa) gain, makakoek munduan zabalduen dagoen primate generoa osatzen dute;[3][4] Japonetik, Indiako azpikontinentera (Asia kontinenteko hegoaldean zehar) eta Ipar Afrikatik Europar hegoaldera aurkitu daitezkeelarik.[5][6]

Especies

Macaca generoak 22 espezie ditu:[7]

# Espeziea Irudia Egoera
style='text-align:right' Macaca anderssoni daturik gabe
style='text-align:right' Macaca arctoides
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca assamensis
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca brunnescens daturik gabe
style='text-align:right' Macaca carpolegus
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca cyclopis
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca fascicularis
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca florentina
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca fuscata
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca fuscicularis daturik gabe
style='text-align:right' Macaca hecki
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca jiangchuanensis daturik gabe
style='text-align:right' Macaca leonina
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca leucogenys
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca libyca daturik gabe
style='text-align:right' Macaca majori
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca maura
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca mulatta
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca munzala
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca nigra
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca nigrescens
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca ochreata
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca pagensis
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca radiata
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca rhesus daturik gabe
style='text-align:right' Macaca selai daturik gabe
style='text-align:right' Macaca siberu daturik gabe
style='text-align:right' Macaca silenus
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca sinica
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca sp. daturik gabe
style='text-align:right' Macaca sylvanus
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca thibetana
daturik gabe
style='text-align:right' Macaca tonkeana
daturik gabe


Erreferentziak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Makako Aldatu lotura Wikidatan
  1. ↑ «MACAQUE : Etymologie de MACAQUE» archive.wikiwix.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  2. ↑ archive.wikiwix.com (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  3. ↑ (Ingelesez) Meurant, Gerard. (2013-10-22). Primate Adaptation and Evolution. Academic Press ISBN 978-1-4832-8850-5. (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  4. ↑ (Ingelesez) Nowak, Ronald M.; Walker, Ernest Pillsbury. (1999-10-28). Walker's Primates of the World. JHU Press ISBN 978-0-8018-6251-9. (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  5. ↑ (Ingelesez) «Monkeys on the Edge | Biological anthropology and primatology» Cambridge University Press (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  6. ↑ Evolution and ecology of macaque societies. Cambridge University Press 2005 ISBN 0-521-02171-5. PMC 62780874. (Noiz kontsultatua: 2022-09-23).
  7. ↑ Don E. Wilson & DeeAnn M. Reeder (editors). 2005. Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (3rd ed), Johns Hopkins University Press, 2,142 pp.