Lola Arias (Buenos Aires, Argentina, 1976ko abenduaren 3a) argentinar idazle, aktore, performer eta antzerki zuzendaria da.[1][2][3][4]
Bizitza
Lola Arias Buenos Airesen jaio zen 1976an. Lola Ariasen ustez, artea «arte askoren bidegurutze» gisa ikusten dute (Arias, 2017); beraz, idazle, aktore, Performer, antzerki eta zinema zuzendari gisa definitzen dute.
Lola Ariasentzat literatura oso garrantzitsua izan zen txikitatik, bere ama Literatura irakaslea izan zen eta Lolak Argentinako literatura asko irakurtzen zuen, horregatik Roberto Arlt bezalako idazleek bere nerabezaroa markatu zuten. Londresen egin zuen prestakuntza eta antzerki dokumentu alemaniarraren eragina dira bere egungo lanaren oinarriak.
Ibilbidea
Letrak ikasi zituen Buenos Airesko Unibertsitatean, dramaturgia Arte Dramatikoko Eskolan eta antzerkia Ricardo Bartísekin eta Pompeio Audivertekin.[5] Dramaturgia ere ikasi zuen Londresen (Royal Court Theatre) eta Madrilen (Casa de América). Compañía Postnuclear sortu zuen, artisten diziplinarteko kolektiboa, zeinarekin antzerki, literatura, musika eta arte bisualen hainbat proiektu garatzen dituen. Ulises Contirekin musika konposatu zuen bere lanetarako.[6][7]
Bere lana zabala eta askotarikoa da, literatura, antzerkia, poesia, musika, performanceak, zinema eta kontakizunak aldizkari eta egunkari argentinarretan barne. Hainbat diziplinatako artistekin kolaboratzen du arte, musika eta zinema proiektuetan. Bere proiektuek fikzioaren eta errealaren arteko muga igarotzen dute. Stefan Kaegi suitzar artistarekin lankidetzan, antzerki dokumentaleko proiektuak garatu zituen, hala nola Chácara Paraíso eta Airport kids.[1]
Bere testuak zazpi hizkuntza baino gehiagotara itzuliak izan dira eta mundu osoko jaialdietan aurkeztu dira, hala nola: Steirischer Herbst, Graz; Festival d’Avignon; Theater Spektakel, Zurich; We are here, Dublin; Spielart Festival, Munich; Alkantara Festival, Lisbon; Radunder Barcelona. Eta honako arte gune hauetan: Red Cat LA, Walker Art Centre Minneapolis, Museum of Contemporary Art Chicago.[8]
Antzerkia dokumentu
Gaur egun, antzerkia nolabait hainbat paradigmatan sailka daitekeen garai batean gaude, Lola Arias kokatuko dugun paradigma diskurtsiboa izanik eta gehiago zehaztuz, artista hau eszena garaikidearen dokumentu-antzerkiaren erreferentetzat defini daiteke. «Ikusleen eta publikoen arteko topaketa bizia eta aktoreek egindako keinuetatik haratago eszenan erreala erabiltzea» (Arias, 2011) ezin hobeto laburbiltzen du Ariasen lana.
Dokumentu-antzerkia informazio-antzerkia da, eta gaiaren dokumentazioaz baino ez da arduratzen (Weiss, 1976). Horretarako, errealitate zatien presentziak protagonismoa hartzen du.
Bere lanaren ezaugarriak
Antzerkian, aktoreak ez ezik, poliziak, eskaleak, dantzariak, prostitutak, musikariak, haurrak eta animaliak ere sartzen ditu lanean. Biografiak istorio gisa erabiltzea eta aktore ez diren aktoreak erabiltzea zigilu pertsonal bihurtu da. Striptease (2007) lanean, protagonista urtebeteko haurtxo bat da; El amor es un francotirador (2008) lanean, rock banda batek zuzenean jotzen du aktoreek maitasun istorioak kontatzen dituzten bitartean; Mi vida después (2009) lanean, sei gaztek, kartak, argazkiak, arropa erabilia, kaseteak eta abar oinarri hartuta, gurasoen gaztaroa berreraikitzen dute.[9][10][11][12]
Berarentzat, antzerkia zuzenean gertatzen den zerbait da, norbait begira eta norbait errepresentatzen ari den tokian, eta, beraz, erreala denaren eta ez denaren arteko mugako leku bihurtzen da. Eta errealitate horrek eragiten du inpaktua, eta ikuslea eta aktorea kolokan jartzen ditu.
Ikus-entzunezkoaren eta antzerkiaren arteko nahasketa ere oso bereizgarria da bere antzerkian. Benetako bideo-instalazioen sorkuntzan ikus daiteke gertatzen dena proiektatzen dela ikusleak ikus dezan.
Biografia atalean esan zen bezala, Lola Ariasek antzerkia gerrari egindako benetako omenaldi gisa tratatzen du, non «txikitan ikusten nuena eta ulertzen ez nuena» azaltzeko (Arias, 2018).
Ondoren, egilearen proiektu eszeniko handienetako hiru ikusiko dira, une horretakotik hasita trilogien arabera multzokatuta.
Gerrako antzerkia
Proiektu hau 2018an estreinatutako film luze batek osatzen du, 68th Forum Berlinale Film Festivalek hautatu zuen Campo Minado antzezlanaren protagonista berak dira.
Argentinako hiru beteranok eta Ingalaterrako hiru beteranok Malvinetako gerran izandako esperientzia kontatuko digute. Lola Ariasen helburua aktore bihurtzea izan zen, eta castingean musika tresna bat jotzea izan zen baldintza bakarra.
Eszenaratzea filmatzeko set batek osatzen du, eta bertan beteranoen benetako dokumentuak, filmaren zatiak, gerrako albisteak eta eszenako beste leku batzuetan gertatzen dena proiektatzen dira, streaming bidez grabatzen duten kamerei esker. Musika beteranoek eurek jotzen dute zuzenean.
Nire bizitza ondoren eta beste testu batzuk
2009an estreinatu zen Mi vida después lanean, hirurogeita hamarreko hamarkadan eta laurogeiko hamarkadaren hasieran jaiotako aktoreen bidez gurasoen gaztaroa kontatzen da, argazkiak, gutunak, grabazio- eta bideo-zintak, erabilitako arropa eta kontakizunak oinarri hartuta. Lan honekin galdera honi erantzun nahi zaio: nortzuk ziren nire gurasoak ni jaio nintzenean? eta aktoreek gurasoen arropak erabiltzen dituzte haien larruan jartzeko.
2013an El año en que nací antzezlanak kontatzen du diktadura garaian jaiotako hamaika gazte txiletarrek berdin berreraikitzen dutela gurasoen bizitza. Lan hau Mi vida después lanean oinarrituta dago, eta oso antzeko dinamika jarraitzen du.
Melancolía y Manifestaciones lanarekin ixten da trilogia hau, non gurasoen historia eraikitzen dutenak seme-alabak diren. Kasu honetan, Lola Ariasek bere amaren gaixotasun maniako-depresiboaren historia kontatzen du. Antzezlan honetan, eszenaratzea marko gisa balio duen kutxa erraldoi bat da, eta bertan, zaharren abesbatza batek eta antzerki-irakasle batek Lola Ariasek berak proszenioan (eszenatokian) kontatzen dituen pasarte guztiak taularatzen dituzte, tableaux vivants gisa. Kutxa horretan, Lola Ariasen bizitzaren ikus-entzunezko dokumentu errealak proiektatzen dira, eta, estalita dagoenean, kutxaren barruan gertatzen dena. Gainera, atal bakoitzaren izenburuak, liburu narratibo gisa (hitzaurre eta epilogoarekin), goialdean proiektatzen dira. Gitarra elektriko bat jotzen du zuzenean Ulises Contik berak. Lana amaitzeko, Dureroren Grabado de la Melancolía ikusten da.
Maitasunaren trilogia
Trilogia honetan, pertsonaia beraren iragana, etorkizuna eta ametsa kontatzen dira, distantziatik eta maitasunetik.
El amor es un francotirador: suizida maiteminduen erruleta errusiar bat da. Jokoa hamaika urteko neskato batek antolatzen du eta 6 jokalarik parte hartzen dute: Lotsatia, Edertasuna, Boxeolaria, Kanpalekuko neska, Don Juan eta Stripper. Armak 6 bala ditu, eta funtzio bakoitzean pertsonaia ezberdin bat hiltzen da.
Sueño con un revólver nuklear ondoko Buenos Airesen dago girotuta, non gau arraro batean nerabe bat eta gizon bat ilunpean dauden. Eszenaratzeak argiztapen falta du bereziki, sorbaldatik sorbaldara eszena zeharkatzen duen zerrenda horizontal batek soilik ahalbidetzen digu gertatzen dena partzialki ikustea.
Azkenik, Striptease, haur bat maitasunaren fruitua bada eta maitasuna hiltzen bada haurtxoak bere buruaz beste egin dezake? galderari erantzuten saiatzen den obra da. Eszena ring bat da, non aitaren eta amaren arteko borroka telefoniko bat gertatzen den. Haurtxo bat da aktore nagusia, eta eszenan gertatzen den guztia haren behar aurreikusezinen mende dago.
Lanak
- Nire dokumentuak (Mis documentos) (Hitzaldi performatikoen zikloa, 2012, 2013, 2014)
- El arte de hacer dinero (Antzerkia. Bertolt Brechten La ópera de los tres centavos 2013 (Hiru zentaboen opera 2013) lanean oinarrituta.
- Jaio nintzen urtean (El año en que nací) (Antzerkia, 2012).
- Malenkonia eta Manifestazioak (Melancolía y Manifestaciones) (Antzerkia, 2012).
- Lo egiten ez dutenak (Los que no duermen) (Musika diskoa Ulises Contirekin batera, 2011).
- Los posnucleares (Ipuin liburua, Ed. Emecé, 2011).
- That enemy with in (Antzerkia, 2010).
- Nire izena, ni jada existitzen ez naizenean (Mi nombre cuando yo ya no exista) (Teatro, Ed. Pez, Txile, 2009).
- Familienbande (Antzerkia, 2009).
- El amor es un francotirador (Musika diskoa Ulises Contirekin batera, 2007)
- Trilogía Striptease, Sueño con revólver eta El amor es un francotirador (Antzerkia, Ed. Entropia, 2004).
- Poses para dormir (Antzerkia, 2004).
- Estudios de la memoria amorosa (Antzerkia. Centro Experimentala del Colón, 2003).
- La escuálida familia (Antzerkia. Teatro Rojasen antzeztu zuten 2001ean).
- Las impúdica en el paraíso (Poemarioa, 2000).
Filmografia
- Zuzendaria
- Gerra antzerkia (Teatro de guerra) (2018)[13][14]
- Gidoigilea
- Arrazoi pertsonalengatik (Por razones personales) (1999)
- Interpretea
- Arrazoi pertsonalengatik ( Por razones personales) (1999)
- Historia ezohikoak (Historias extraordinarias) (2008) ...Alizia
- La prisionera (2006) ...Elisabet
- Ahala (Potestad) (2003) ...Adrianaren ama
- Cien pesos (2003) (film laburra)
Sariak eta aintzatespenak
- 2014an, Connect-Merituaren Diploma Saria jaso zuen, "Antzerkia: 2009-2013 bosturtekoa" diziplinako Argentinako Letren bost figura garrantzitsuenen artean.[1][15]
- 2024an, Connect-Merituaren Diploma Saria jaso zuen, "Antzerkia: 2014-2018 bosturtekoa" diziplinako Argentinar Letretako sei figura garrantzitsuenen artean.
Erreferentziak
Kanpo estekak
