Jacinta Landa Vaz

Jacinta Landa Vaz
Jacinta Landa Vaz senarrarekin eta haur nagusiarekin, 1919an
Bizitza
JaiotzaBadajoz, 1894ko azaroaren 3a
Herrialdea Espainia
 Mexiko
HeriotzaMexiko, 1993ko uztailaren 13a (98 urte)
Familia
Ezkontidea(k)Johán Vicente Viqueira  (1917 -  1924)
Seme-alabak
Haurrideak
Hezkuntza
Hizkuntzakgaliziera
gaztelania
portugesa
Jarduerak
Jarduerakmaisu/maistra eta musikologoa

Jacinta Landa Vaz (Badajoz, Extremadura, 1894ko azaroaren 3a – Mexiko, 1993ko ekainaren 13a) badajoztar maistra eta musikologoa izan zen, bertako abesti tradizionalak berreskuratzen eta erregistratzen espezializatua. Lyceum Club Femeninoaren sorreran parte hartu zuen, baita Nazioarteko Eskolaren eta Eskola Eleaniztunaren sorreran ere, Irakaskuntza Erakunde Askearen printzipioetan inspiratuta.[1][2][3][4]

Bizitza

Jacinta Landa Badajozen jaio zen 1884an familia aberats eta librepentsalari baten baitan, hezkuntza eta kultura sustatzen zituena. Ruben Landa Coronado abokatu krausistaren eta Jacinta Vaz Toscanoren alaba, 1886an Porcelen (Portugal) arlo zibilean ezkondu zirenak. Ezkontza zibila ezohikoa zen sasoi hartan, baita Jacinta bataiatua ez izatea ere.

Neba bat izan zuen, Ruben, eta bi ahizpa, Aida eta Matilde Landa Vaz, langile mugimenduko eta Espainiako Alderdi Komunistako (PCE) militante nabarmena izan zena.

Txikitatik hartu zuen bere eskualdeko kantu herrikoiak buruz ikasteko ohitura, gero grabatzeko. Irakasle ikasketak 1913an amaitu zituen, eta itsutasuna eta gorreria zuten haurren irakaskuntzan espezializatu zen.[5]

1917an Xoán Vicente Viqueirarekin ezkondu zen. Ordutik 1924ra arte, Galiziako kulturan murgiltzeko bidaia bati ekin zion. Senar-emazteak San Vitorioko Kintan (Vixoi, Bergondo) bizi izan ziren eta bi alaba eta seme bat izan zituzten: Luisa, Carmen eta Jacinto.

Ibilbidea

1924an senarra hil ostean, Madrilera joan zen Jacinta, eta berehala jarri zen harremanetan eskubide sozialen aldeko borrokan oso aktiboak ziren beste emakume batzuekin. Lyceum Club Femeninoaren sorreran parte hartu zuen, Espainiako Bigarren Errepublikako bizitza soziokulturaleko emakume nabarmenetako batzuek osatua, berdintasuna eta emakumeen interesak defendatzeko eta, aldi berean, haien hezkuntza, kultura eta lanbide garapena sustatzeko. Maria de Maeztu pedagogoa buru zuela, eta Clara Campoamor, Victoria Kent, Isabel Oyarzábal, Zenobia Camprubí edo Elena Fortun bezalako bazkide garrantzitsuekin, besteak beste, Lyceum funtsezkoa izan zen berdintasunaren eta emakumeen sufragioaren aldeko borrokan eta emakumea lan-munduan sartzeko ahaleginean, justizia sozialean egindako beste aurrerapen batzuen artean.[6]

Eskola gidari

XX. mendeko hogeiko hamarkadaren amaieran, Madrilen sortu eta Nazioarteko Eskola (1928) zuzendu zuen Jacintak, eta, gero, Eskola Eleanitza (1933), Jose Castillejo legelari eta pedagogoarekin eta neba Ruben Landa Vaz pedagogoarekin batera. Biak Irakaskuntzaren Erakunde Askearen (ILE) printzipioetan oinarrituta zeuden. Europan parekorik ez zuen hezkuntza-esperientzia izan zen, eta "Espainiako bizitza kulturalaren berrikuntzan izan zuen eragina sasoi oso bateko ezaugarria izan zen". 1933 eta 1934 urteen artean, Madrileko Miraflores de la Sierrako ILEko eskola-koloniekin kolaboratu zuen, eta zentro horietako zuzendaria ere izan zen, Alicia Ortizekin, Luisa Viqueira Landarekin (alaba) eta Xosé Otero Espasandínekin batera.[5]

Kooperatiba itxurako eskola

Nazioarteko Eskola Jacinta Landaren proiektu pertsonala izan zen, kooperatiba moduko bat, non ikasleen familiak ikastetxearen jabe ziren eta inplikazio handia mantentzen zuten. Han ikasi zuten "los hijos de la intelektualidad madrileña (Madrildar intelektualen seme-alabek)", Pedro Salinas edo Andres Segovia, esaterako.[7]

1936ko udan, Gerra Zibila bete-betean zela, berak eta Eskola Eleanitzeko irakasleek eraikina utzi zuten, Chamartín auzoan aterpetxea jartzeko. Komite baten eta milizien laguntzari esker, diru-sarrerarik ez zuten familien seme-alabak artatu ahal izan zituen. Crónica egunkariak argitaratu zuen albistea, Elena Fortunek sinatutako erreportaje grafiko batekin.[8]

Erbesteratzea

Gerra Zibila bukatu zenean, Jacintak Errepublikarekin zuen konpromisoarengatik Mexikora erbesteratu behar izan zuen. Herrialde horretan, bertako musika errepertorio baten a capela grabazioak egin zituen, eta, horretarako, Badajozen, Cabezarrubiasen familiaren etxaldean, bere haurtzaroko piezak batu zituen, Portugalgo eta Galiziako abestiak, ILEko eta San Vicente de la Barquera koloniako abestiak, beste hainbat konposizio eta haurrentzako ipuinen artean.[6]

Legatua

2017an, Jose Luis Pico Orjais ikertzaile eta musikariak El legado sonoro de Jacinta Landa Vaz aurkeztu zuen Lisboan, Lisboako Unibertsitateko Domingos Moraisekin eta Extremadurako Unibertsitateko Pilar Barrios Manzanorekin batera idatzia. Lan horretan maistra eta musikologoak Mexikon erbesteratuta egon zenean erregistratu zuen musika errepertorioan barrena ibilbidea batu zen. Grabazio horiek Jacintaren haurtzaroko doinuak bildu zituzten bere jaioterriko Badajozen, pieza portugaldar (amaren lurraldea) eta galiziarrekin batera; azken horiek San Fiz de Vixoi herrian Xoán Vicente Viqueirarekin batera bizi izandakoaren oroitzapenak dira.[7]

Landak 64 urte zituenean, berak kantatutako kantu sorta bat grabatzen hasi zen. Lan horren arabera, grabazio estudioa Cinelandia zinemaren eranskin batean zegoen, Letrango San Juan kaleko 6. zenbakian (Mexiko Hiria). Pico Orjaisen hitzetan:

Jacinta Landa "erbesteratu errepublikanoa" zen, "frankisten harrapariak ere konfiskatu ezin izan zuen altxorra zuena: bere memoria".[6]

Grabazioak izan ziren bere ondorengoei utzi zien ondarea, eta horiei esker egin eta kaleratu zen aipatutako ikerketa, eta historiak isildutako emakume hori ezagutarazten lagundu zuen. Jacinta Palerm Viqueira antropologo mexikarrak, Jacinta Landa Vazen bilobak, markatu zuen monografiaren atalasea, hari gidari berarekin obra lau zatitan banatuta: kantatzen duen eta arretaz entzutea merezi duen ahotsa:[6]

  1. Itinerarios vitales: Canciones para un viaje (Bizi-ibilbideak: Bidaia baterako abestiak)
  2. Profundización en las diferentes grabaciones sonoras utilizadas (Erabilitako soinu-grabazioetan sakontzea)
  3. Estudio detallado del repertorio gallego, portugués y extremeño (Galiziako, Portugalgo eta Extremadurako errepertorioaren azterketa zehatza)
  4. Conjunto de partituras que reflejan lo que se puede escuchar en el CD que acompaña al libro (Liburuarekin batera doan CDan entzun daitekeena islatzen duen partitura multzoa). Horien artean, Xoán Vicente Viqueirak konposatutako hiru pieza nabarmentzen dira (Rosalía de Castroren poemetan oinarritutako konposizioetako bi, eta beste bat, Canción do Berce, letra eta musika propioarekin). [6]

Aintzatespenak

  • Galiziako Bergondo kontzejuko gazteriaren etxeak Jacinta Landa Vaz izena du.[9]

Erreferentziak

  1. ↑ «Jacinta Landa Vaz | Real Academia de la Historia» dbe.rah.es (Noiz kontsultatua: 2024-12-23).
  2. ↑ «Jacinta Landa Vaz» Bing (Noiz kontsultatua: 2024-12-23).
  3. ↑ (Gaztelaniaz) «Homenaje en Vimianzo a Jacinta Landa Vaz» La Voz de Galicia 2018-04-17 (Noiz kontsultatua: 2024-12-23).
  4. ↑ «Jacinta Landa Vaz - Mi testimonio. Xan Palerm» sites.google.com (Noiz kontsultatua: 2024-12-23).
  5. ↑ a b «Unhas notas de lembranza sobre Jacinta Landa Vaz» Consello da Cultura Galega.
  6. ↑ a b c d e Amigo, Uxía Bolaño. (2017). O legado sonoro de Jacinta Landa Vaz. Galiza, Portugal e Estremadura:. 21, 284–286 or.  doi:10.17979/srgphe.2017.21.0.4902. ISSN 2659-9589..
  7. ↑ a b Diario, Nós. (2017-11-17). «O legado de Jacinta Landa Vaz: lazos musicais entre Galiza, Portugal e Estremadura» Nós Diario.
  8. ↑ «Crónica (Madrid. 1929). 16/8/1936» Hemeroteca Digital. Biblioteca Nacional de España.
  9. ↑ Concello de Bergondo. (2021-05-07). Bergondo en feminino: Jacinta Landa Vaz (1894 - 1993). (Noiz kontsultatua: 2024-12-23).

Kanpo estekak