Erromatarrak Hondarribiko portua erabiltzen lehenak izan ziren, zehatzago esanda, Asturiagako ainguratoki bukolikoa erabiltzen zuten, gaur egun fraideen hondartza esaten diotena. Higer lurmuturraren eta Amuitz uhartetxoaren babesean dago. Asturiagatik itsasoratzen ziren erromatarren ontziak, OiartzungoArditurriko meatzetatik ateratako mineralak (burdina, blenda eta galena) garraiatzeko.
Bidasoa ibaiaren bokalean bertan sortu dira Hendaiako eta Hondarribiko portu naturalak. Bokaleak bi estatu bereiztenditu, herri bat (Euskal Herria) banandu gabe, Bidasoaren bi ertzak baititu bizileku. 1914an erabaki zuten egungo babes‑portua
egitea, San Telmo gazteluaren oinetan.
Gaztelako errege‑erreginek portuari abantailak eta pribilegioak eman zizkioten: arraina erostera joaten ziren merkatariei
babesa ematen zieten, belaontzi handiei hornidurak lapurtzea debekatzen zuten, hiriko ontziei kargatzeko eta deskargatzeko
lehentasuna ematen zieten eta zenbait zerga ez zituzten ordaindu behar (ainguratze‑eskubidea, almirantegoa, itsasotik ateratakoaren hamarrena eta abar). Bide batez aipatu behar dugu itsasotik ateratakoaren hamarrenek lagundu zutela Hondarribiko babes‑harresiak eraikitzen.
Mendeetako arrantzale‑bizimoduari merkataritza‑itsasketaren garapena gehitu zitzaionean, itsasturien San Pedro Kofradia sortu zuten 1361ean. Erakunde hori sendotu egin zen Aitasantu Klemente VIII.ak1595ekomaiatzaren 12an emandako buldarekin.
Kofradiako estatutuek gizarte‑aurrerapen handia eragin zuten; izan ere, marinelen lehorreko hainbat jarduera arautzen zituzten, eta elbarrituei eta jubilatuei laguntzeko kutxa zeukaten. Jakin badakigu hondarribiarrek baleak harrapatzen zituztela, udal‑armarriaren behealdean ageri den baleak ere hala adierazten digu, baita harresiz kanpoko arrantzale‑etxerik zaharrenean ageri denak ere. Etxe hori XVI. mendekoa da eta Zeria (balekumea) izena du.
