Freeware

Freeware-a, edo doako programak, software-a dira, normalean jabedunak, erabiltzailearentzat diru-kosturik gabe banatzen direnak. Ez dago adostasunik –eskubide, lizentzia edo EULA (end user license agreement, erabiltzaile finalaren lizentzia-akordioa) multzoari buruz, freewarea anbiguotasunik gabe definitzen duena; editore bakoitzak bere arauak definitzen ditu eskaintzen duen freewarearentzat. Adibidez, aldaketa, hirugarrenen bidezko birbanaketa eta alderantzizko ingeniaritza editore batzuek baimentzen dute, baina beste batzuek ez.[1][2][3] Software librea ez bezala (horiek ere doan banatzen dira askotan), freewareen iturburu-kodea normalean ez dago eskuragarri.[1][3][4][5] Freewarea bere jabeari mesede egiteko pentsatuta egon daiteke, adibidez, bertsio kapazago baten salmentak sustatuz, freemium eta shareware negozio ereduetan bezala.[6][7][8]

Freeware motako software adibide batzuk honako hauek dira: Discord, Google Chrome, Microsoft Edge, Opera, Skype, Steam, edota TikTok.

Historia

Freeware terminoa 1982an[9] sortu zuen Andrew Fluegelmanek, PC-Talk, berak sortutako komunikazio-aplikazioa, banaketa-kanal komertzialetatik kanpo saldu nahi baitzuen[10]. Fluegelmanek sharewarearen prozesu beraren bidez banatu zuen programa[11]. Software motak alda daitezkeenez, freewarea shareware bilakatu daiteke.[12]

Laurogeiko eta laurogeita hamarreko hamarkadetan, freeware hitza iturburu-koderik gabe kaleratutako softwareari aplikatu zitzaion maiz.[3][13]

Definizioak

Software lizentzia

Artikulu nagusia: «Software lizentzia»

Freewarea doainik erabil daiteke, eta, oro har, funtzionalitate mugatua du, komertzialki edo shareware gisa banatzen den gaitasun handiagoa duen bertsio batekiko. Oro har, erabat funtzionala da denbora-tarte mugagabe batean.[14]

Software Librearen Fundazioak software librea deitzen duenarekin kontrastean, freeware-aren egileak normalean mugatu egiten ditu erabiltzaileak softwarea erabiltzeko, kopiatzeko, banatzeko, aldatzeko, lan eratorriak egiteko edo alderantzizko ingeniaritzarako dituen eskubideak.[1][2][15][16] Software-lizentziak erabilera-murrizketa gehigarriak ezar ditzake[17]; adibidez, lizentzia "doakoa izan daiteke erabilera pribatu, ez komertzialerako" soilik, [erreferentzia behar] edo sare batean, zerbitzari batean edota beste software-pakete batzuekin batera erabiltzea ere debeka dezake.[15][16] Murrizketak lizentziagatik ezar ditzake edo softwareak berak aplika ditzake; adibidez, baliteke paketeak sare batean ez funtzionatzea.[erreferentzia behar]

Beste software lizentzia batzuekiko erlazioa

Venn-en diagrama honek software librearen eta kode irekiko softwarearen arteko erlazio tipikoa deskribatzen du: 2010ean Wolfire Games-eko David Rosen-en arabera, kode irekiko softwarea (laranjaz) gehienetan doakoa da, baina ez beti. Freewarek (berdez) gutxitan eskuragarri jartzen dute bere iturburu-kodea.[5]

Ameriketako Estatu Batuetako Defentsa Sailak "kode irekiko softwarea" (hau da, software librea edo software librea eta kode irekikoa) "freeware" edo "sharewarea" ez bezala definitzen du; azken horietan "Gobernuak ez du jatorrizko iturburu-koderako sarbiderik".[4] Ingelesez, "free" hitzak "doako" edo "libre" adieraz dezake. Izan ere, "freeware"-aren kasuan, doakotasunari deritzo, eta "free software"-arenean, aldiz, askatasunari (software librea esaten zaio euskeraz, alegia). Azken hauek erabiltzaileari softwarea edozertarako exekutatzeko, eraldatzeko, eta birbanatzeko eskubideak aitortzen dizkiote, eta, freewarea ez bezala, prezio batengatik sal daitezke.

Software Librearen Fundazioaren (FSF) arabera, "freeware" kategoria gutxi definituta dago, eta ez du definizio argirik, nahiz eta FSF-ak software libreari freeware deitu behar ez zaiola azpimarratzen duen.[3] Oxfordeko Ingeles Hiztegiak, aldiz, freewarea "dohain eskuragarri" izatea besterik ez du zehazten (batzuetan erabiltzaileek hornitzaileari dohaintza egin beharko lioketela iradokiz).[18]

Freeware produktu batzuk ordaindutako bertsioekin batera banatzen dira, ezaugarri gehiago edo murriztapen gutxiagoko lizentzia-baldintzak dituztenak. Estrategia horri freemium ("doainik" + "premium") esaten zaio, doako bertsioa premium bertsiorako sustapen gisa pentsatua baitago.[19] Kode oinarri bat partekatzen dute biek maiz, zer ekoizten den zehazteko konpilatzaile bandera bat erabiliz. Adibidez, BBEdit-ek ezaugarri gutxiago dituen BBEdit Lite edizioa du. XnView doan dago erabilera pertsonalerako, baina erabilera komertzialerako lizentzia erosi behar da. Doako bertsioa publizitateak sostengatu dezake, DivX-ekin gertatu zen bezala.

Publizitateak sostengatutako software-ek eta registerware-ek ere badute antzekotasunik freewarearekin. Publizitatedun softwareek ez dute eskatzen lizentzia bat ordaintzea; ordez, publizitatea erakusten dute garapen kostuak estaltzeko edo diru sarrera bitarteko gisa. Produktua erabili ahal izateko, editorearekin harpidetzera behartzen dute erabiltzailea registerware-ek. Produktu komertzialek erregistroa behar izan dezakete baimendutako erabilera bermatzeko; registerwareek ez.[20][21][22][23]

Shareware-ek birbanatzea ahalbidetzen dute, baina lizentziak erabilera mugatua soilik baimentzen du lizentzia-tasa ordaindu aurretik.[24] Ezaugarri batzuk ezgaituak izan daitezke ordaindu aurretik; kasu horretan, batzuetan, crippleware izenez ezagutzen dira.

Bai freewareek bai sharewareek batzuetan ebaluazio epe mugatua dute; ondoren, softwarea automatikoki desaktibatzen da edo erregistro kuota bat ordaintzeko eskaera bat erakusten hasten da. Azken kasu honetan nagware bezala ezagutzen dira.

Creative Commons lizentziak

Creative Commons-ek lizentziak eskaintzen ditu, egile-eskubideek gobernatutako lan guztiei aplikatzekoak, softwarea barne. Lizentzia horiei esker, garatzaileek "freewarea" definitu ahal dute legezko eremu seguru eta nazioarteko batean.[25][26][27][28] Hainbat erabilera-adibide daude; adibidez, The White Chamber, Mari0 edota Assault Cube bideojokoak, guztiak freewarea dira CC BY-NC-SA lizentziapean argitaratuak egoteagatik; partekatze ez-komertziala soilik baimenduta egonik.[29]

Murrizketak

2015eko Maiatzean Google AdWords-en freewarea iragartzea debekatu zuten, "iturri autoritarioentzat" izan ezik.[30] Beraz, webguneak eta blogak dira malwarea ez den freeware eskuragarri eta erabilgarriei buruzko informazioa lortzeko baliabide nagusia. Hala ere, ordenagailuei buruzko aldizkari edo egunkari askok freewareei kalifikazioak ematen dizkiete eta disko trinkoak edo freewarea duten beste biltegiratze baliabide batzuk dakartzate. Freewarea maiz sartzen da beste produktu batzuekin, hala nola kamera digitalekin edo eskanerrekin.

Freewarea kritikatua izan da "jasangaitza" dela esanez, erakunde bakar batek izan behar duelako produktua eguneratzeko eta hobetzeko ardura, eta, ondoren, produktua kargurik gabe ematen delako.[19] Beste freeware proiektu batzuk behin-behineko programa gisa argitaratzen dira, besterik gabe, promesik eta ondorengo garapen-itxaropenik gabe. Horiek iturburu-kodea ekar dezakete, software libreak bezala, erabiltzaileek behar dituzten edo nahi dituzten aldaketak egin ahal izateko, baina kode hori exekutagarri konpilatuaren lizentziaren mende dago oraindik, eta ez da software librea.

"Doako" proba

"Doako" proba bezeroek produktu bat doan eta denbora mugatu batez erabiltzeko aukera ematen duen beste kontzeptu bat da.[31]

Software monopolio batek sare efektu indartsua duenean, errentagarriagoa izan daiteke berarentzat "doako" proba bat eskaintzea.[32] Gainera, "doako" proba baten bidez lortutakobezeroen bizi-balioa ohiko bezeroena baino askoz baxuagoa da, baina marketin-komunikazioei ere gehiago erantzuten diete.[33]

"Doako" probak erabiltzera bultza dezaketen faktore batzuk hauek dira:[34]

  • antzemandako baliagarritasuna
  • antzemandako erabilerraztasuna
  • antzemandako arriskua
  • eragin soziala
  • generoa

Erreferentziak

  1. ↑ a b c «Freeware Definition» The Linux Information Project 2006-10-22.
  2. ↑ a b (Ingelesez) Graham, Lawrence D. (1999). Legal battles that shaped the computer industry. Greenwood Publishing Group, 175 or. ISBN 978-1-56720-178-9.
    Aipua: «Freeware, however, is generally only free in terms of price; the author typically retains all other rights, including the rights to copy, distribute, and make derivative works from the software.»    .
  3. ↑ a b c d Categories of free and nonfree software. .
  4. ↑ a b Frequently Asked Questions regarding Open Source Software (OSS) and the Department of Defense (DoD). .
  5. ↑ a b Rosen, David. (May 16, 2010). Open-source software is not always freeware. wolfire.com.
  6. ↑ (Ingelesez) Lyons, Kelly; Messinger, Paul R.; Niu, Run H.; Stroulia, Eleni. (2012). «A tale of two pricing systems for services» Information Systems and E-Business Management 10 (1): 19–42.  doi:10.1007/s10257-010-0151-3. ISSN 1617-9846..
  7. ↑ «Software libre, freeware y shareware - Multimedia - Gipuzkoako Foru Aldundia» ORAIN Gipuzkoa (Noiz kontsultatua: 2024-12-17).
  8. ↑ Jabier, Asurmendi Sainz. (2007-02-01). «Ona, ederra, merkea... eta askea» Zientzia.eus (Noiz kontsultatua: 2024-12-17).
  9. ↑ Camille, Damon. (1987-01). «Shareware:» Medical Reference Services Quarterly 6 (3): 75–81.  doi:10.1300/j115v06n03_08. ISSN 0276-3869. (Noiz kontsultatua: 2024-11-19).
  10. ↑ (Ingelesez) Strehlo, Kevin. (1985-07-30). Andrew Fluegleman: In Memoriam. jatorrizkotik artxibatua (artxibatze data: 2006-06-14).
  11. ↑ (Ingelesez) Smith, Tom. The Price of Quality Software. .
  12. ↑ Corbly, James Edward. (2014-09-25). «The Free Software Alternative: Freeware, Open Source Software, and Libraries» Information Technology and Libraries 33 (3): 65.  doi:10.6017/ital.v33i3.5105. ISSN 2163-5226..
  13. ↑ Stallman, Richard M.. «Words to Avoid (or Use with Care) Because They Are Loaded or Confusing» GNU.org (Free Software Foundation).
  14. ↑ Dixon, Rod. (2004). Open source software law. Artech House ISBN 978-1-58053-719-3. (Noiz kontsultatua: 2024-11-19)
    Aipua: «On the other hand, freeware does not require any payment from the licensee or end-user, but it is not precisely free software, despite the fact that to an end-user the software is acquired in what appears to be an identical manner.»    .
  15. ↑ a b ADOBE Personal Computer Software License Agreement. Adobe.
  16. ↑ a b ADOBE READER AND RUNTIME SOFTWARE – DISTRIBUTION LICENSE AGREEMENT FOR USE ON PERSONAL COMPUTERS. Adobe.
  17. ↑ IrfanView Software License Agreement.. .
  18. ↑ (Ingelesez) «freeware - Quick search results | Oxford English Dictionary» www.oed.com (Noiz kontsultatua: 2024-12-16).
  19. ↑ a b Wainewright, Phil. (July 6, 2009). «Free is not a business model» ZDNet (CBS Interactive).
  20. ↑ Foster, Ed. (11 Jan 1999). «An exercise in frustration? Registerware forces users to jump through hoops» InfoWorld (InfoWorld Media Group) 21 (2) ISSN 0199-6649..
  21. ↑ «Is registerware an anti-piracy necessity?» InfoWorld (InfoWorld Media Group) 21 (5) 1 Feb 1999 ISSN 0199-6649..
  22. ↑ Foster, Ed. (14 Oct 2002). «Since you asked...» InfoWorld (InfoWorld Media Group) 24 (41) ISSN 0199-6649..
  23. ↑ Foster, Ed. (18 Nov 2002). «A vote for fair play» InfoWorld (InfoWorld Media Group) 24 (46) ISSN 0199-6649..
  24. ↑ Categories of free and nonfree software. .
  25. ↑ Creative Commons Legal Code. Creative Commons January 9, 2008.
  26. ↑ Peters, Diane. (November 25, 2013). «CC's Next Generation Licenses — Welcome Version 4.0!» Creative Commons.
  27. ↑ «What's new in 4.0?» Creative Commons.
  28. ↑ CC 4.0, an end to porting Creative Commons licences?. TechnoLlama September 25, 2011.
  29. ↑ «AssaultCube - License» assault.cubers.net.
  30. ↑ (Ingelesez) «Legal requirements - Advertising Policies Help» support.google.com (Noiz kontsultatua: 2024-12-16).
  31. ↑ «FREE TRIAL | definition in the Cambridge English Dictionary» Cambridge Dictionary.
  32. ↑ Cheng, Hsing Kenneth; Tang, Qian Candy. (September 2010). «Free trial or no free trial: Optimal software product design with network effects» European Journal of Operational Research 205 (2): 437–447.  doi:10.1016/j.ejor.2010.01.014. ISSN 0377-2217..
  33. ↑ (Ingelesez) Datta, Hannes; Foubert, Bram; Van Heerde, Harald J.. (April 2015). «The Challenge of Retaining Customers Acquired with Free Trials» Journal of Marketing Research 52 (2): 217–234.  doi:10.1509/jmr.12.0160. ISSN 0022-2437..
  34. ↑ Zhu, Dong Hong; Chang, Ya Ping. (January 2014). «Investigating consumer attitude and intention toward free trials of technology-based services» Computers in Human Behavior 30: 328–334.  doi:10.1016/j.chb.2013.09.008. ISSN 0747-5632..

Ikus, gainera

Kanpo estekak