Dispepsia
Deskribapena
Mota	functional gastric disease (en) , zantzu klinikoa digestive sign (en)
Espezialitatea	digestio aparatuaren medikuntza
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikak	sodio bikarbonato, Kaltzio karbonato, Magnesio hidroxido, famotidine (en) , magnesium trisilicate (en) , calcium gluceptate (en) , cimetidine (en) , nizatidine (en) , cisapride (en) , Magaldrato, dihydroxyaluminum sodium carbonate (en) , aluminium carbonate (en) , magnesium carbonate (en) , carbonate ion (en) , lansoprazole (en) , pantoprazole (en) , Omeprazol, esomeprazole (en) , dexlansoprazole (en) , erranitidina, metoclopramide (en) , eseridine (en) , bromopride (en) eta levosulpiride (en)
Identifikatzaileak
GNS-10-MK	K30 eta R10.13
GNS-9	536.8
DiseasesDB	30831
MedlinePlus	003260
eMedicine	003260
MeSH	D004415

Oharra: Wikipediak ez du mediku aholkurik ematen. Tratamendua behar duzula uste baduzu, jo ezazu sendagilearengana.

Dispepsia^[1], indigestio^[2] edo enpatxu^[3] izenez ere ezagutua, sindrome gastrointestinal oso ohikoa da. Honek epigastrioan kokaturikoa min edo ondoeza, hantura, distensioa, betekada-sentsazioa, flatulentzia eta botagurea eragiten ditu. Dispepsia organikoa (proba batzuen ondoren, horren jatorria antzematen denean) nahiz funtzionala (beharrezko frogak, endoskopia barne, burutzean, arrazoi organiko jakinik aurkitzen ez denean) izan daiteke.^[4]

2018. urtean, metaanalisi bidezko berrikuspen sistematiko baten bidez, dispepsia funtzionalean, heste eta duodenoaren mikrohantura bat ikus zitekeela antzeman zen.^[5] Honek esan nahi du funtzional hitzak ez dakarrela patologia organikoaren eza. Egunerokotasunean ez dira mikroinflamazio hauek neurtzeko ikerketa histologikorik egiten, horregatik ez da detektatuko, eta tratamendu farmakologikoa sintomen arintzean besterik ez da zentratuko.^[6]

Pertsona batzuen kasuan mikroinflamazio hau flora intestinalaren alterazioen ondorioz sortzen da, elikagaien proteinenegatik eta infekzioengatik.^[6]

3 motatan sailkatzen da:^[7]

Bere kausa posiblea oraindik ikertu ez denean.

Gaixotasuna azaltzen duten lesio estruktural eta gaixotasun sistemikoak aurkitzen direnean.

Sindromea ez da lesio edo gaixotasun detektableekin asoziatuko.

Munduan 5 pertsonetatik batek dispepsia izango du (%21). Hauen artean %40ak osasun zerbitzuen lehen mailako arretan laguntza bilatzen du.^[6]

Estatuen arabera portzentai hauek aldatu egiten dira. Mexikon ez ikerturiko dispepsiak %7-68 tartean daude. Asiako ikerketen arabera, berriz, dispepsiak %11-%23 tarteko prebalentzia izango du. Indian zehazki %30ak. Orokorrean munduko biztanleriaren %20-%30ak dispepsia sintomak izan ditu azken sei hilabetetan.^[7]

Gaixotasun honek prebalentzia altuagoa izango du, gazte, erretzaile, Helicobacter plyori-ren infekzioaren ondorioz, antiinflamatorio ez esteroideoak hartzen dituzten paziente eta morbilitate psikiatrikoa duten pazienteengan.^[8]

Dispepsiak hainbat gaixotasunen agerpena adierazi dezake, edota, besterik gabe, etiologia ezezagunekoa izan. Dispepsia kasu guztien %50-70tan ezinezkoa izaten da jatorria zehaztea.

Dispepsiaren jatorri organiko ohikoenak honako hauek izaten dira:

• Helicobacter Pylori bakterioak eragindako infekzioa.

• Ultzera peptikoa.
• Urdail-hesteetako minbizia.
• Bide biliarreko kalkuluak.
• Gaixotasun pankreatikoak; adibidez, minbizi pankreatikoa.

Dispepsia funtzionalean epigastrioaren betetze-sentsazioa, mina edo bihotzerrea nagusitzen dira, sintoma horien agerpena azaldu dezakeen bestelako gaixotasun organiko, metaboliko edo sistematikorik agertzen ez delarik. Mekanismo fisiopatologikoak anitzak izaten dira:

• Higikortasun arazoak.
• Erraietako hipersentsibilitatea.
• Elikatze-faktoreak.
• Faktore genetikoak.
• Faktore-alergikoak.
• Infekzio osteko faktoreak.
• Hantura-faktoreak.
• Faktore psikosozialak.

Ohikoena nahaste digestio-funtzionalen barnean sailkatzea da.  

Aipatzekoa da Gastroenteritis mota askok dispepsia kronikoa garatzeko arriskua areagotzen dutela.  Aditu batzuen ustez, honen atzean egon daitezkeen arrazoiak heste narritakorraren sindrome post-infekziosoaren antzekoak dira eta fisiopatologia bereko hainbat ezaugarri eman daitezke.

Bestalde, gantzak edota garia dietan hartzeak dispepsia funtzionalaren sintomak sortu edo areagotu dezakete. Beraz, dietan elikagai horien kopurua murrizteak edo guztiz kentzeak sintomak arindu ditzakete.

Ez dago guztiz argi zeintzuk diren dispepsiaren kausak, hala ere, frogatuta dago hainbat infekzio eta elikagai mota patologia honekin erlazionatuta daudela.

Gehienetan dispepsia funtzionala dutenetan inflamazio duodenal mikroskopikoa ageri da, honek irregulartasun motore zein sentsitiboak sortu ahal ditu.

Heste-florako arazoak eta elikagai ezberdinen kontrako erreakzioek ere sor dezakete dispepsia. Substantzia kaltegarriak batez ere  glutena duten elikagaiak eta behi-esnearen proteinak dira. Dietarekin erlazionatutako beste hainbat faktorek dute eragina dispepsia garatzeko unean: elikagai koipetsuen ingesta, gehiegi jatea, alkohola zein tabakoaren kontsumoa, kafeina edo fibra ugaridun produktuak.^[9]

Hainbat farmakok, hala nola aspirina eta antiinflamatorioek, efektu kaltegarriak dituzte.

 Arazo psikologikoak, estresa, depresioa, ansietatea, lo falta…

Gaixotasun digestibo funtzionalek normalean jatorria garun eta hesteen arteko komunikazioan ematen diren arazoetan dute. Honek hainbat anomalia sortzen ditu organismoan:

• Higikortasun anormala
• Erraietako hipersentsibilitatea.
• Mukosaren, inmunitate sistemaren eta heste-mikrobiotaren aldaketa ez-ohikoak
• Nerbio sistema zentralean digestio sistemara seinaleak bidali eta bertatik estimuluak jasotzeko zailtasunak.^[10]

--> Traktu gastrointestinaleko arazoek dispepsia pairatzeko aukera asko handitzen dute, hala nola:

1. Errefluxu gastroesofagikoa: elikagai zein edariak urdailetik hestegorrira igotzen dira. Hestegorriko mukosa ez dago urdaileko pH azidoari aurre egiteko prestatuta, eta beraz, goragalea probokatzen du.
2. Kolon narritakorraren sindromea: Hesteei eragiten dien sindromea, urdaileko mina, puztutze abdominala eta beherakoa zein gorakoa eragin.
3. Gastroparesia: Traktu gastrointestinaleko muskuluek funtzioa galtzen dutenez, elikagaien mugimendua gelditzen da. Botagurea, errefluxu azidoa, puztutze abdominal
4. Ultzera peptikoa: Zauria urdail, heste mehar edo heste gorrian.Askotan Heliobacter pylori bakterioak sortzen du.
5. Gastritisa: urdaileko mukosaren inflamazioa
6. Urdaileko minbizia: ez-ohiko gaixotasuna, baina oso larria.^[11]

Ikertu gabeko dispepsian ikusgai dena epigastrioaren ondoeza kroniko eta errepikakorra da, non gutxienez hilabete batez iraun duen mina nabari den. Horretaz gain, bihotzerre, distentsio, asetasun goiztiar, betetze-sentsazio, korroskada, goragale edo oka zantzuak ere agertu daitezke.

Ezinezkoa da dispepsia sekundarioa gaixotasun organiko batetik edota dispepsia funtzionaletik desberdintzea metodo hauen bidez: medikuaren inpresio klinikoa, sintomen behaketa, aurrekarien edota arrisku-faktoreen azterketa, gaixoaren datu demografikoen analisia.

Hasierako diagnostikoari dagokionez, Roma IV deituriko irizpideen arabera egin daiteke. Horien bidez, jarraian aipaturiko sintomak azaltzen badira, dispepsia funtzionalaren diagnostikoa baieztatu daiteke: jan-osteko betetze sentsazioa, asetasun goiztiarra, min edo bihotzerre epigastrikoa. Horrez gain, gaixotasun organikoak alboratzeko urdail-hesteetako endoskopia bidezko azterketa sakona egin beharko litzakete. Egunerokotasunean, medikuek kasu zehatzetara mugatzen dute endoskopia bidezko azterketa; batez ere gaixoaren adinean, sintomen larritasunean eta forgaren kostu-eraginkortasunaren araberako banaketa egiten da.

60 urtetik gorako gaixoetan laborategi frogetan biometria hematiko, elektrolito, entzima hepatiko, kaltzio eta tiroidearen funtzioaren balioak aztertzen dira, adin horrek suposatzen duen urdaileko minbizia pairatzeko arriskua kontuan hartuta.

60 urtetik beherako gaixoetan, aldiz, Helicobacter pylori deritzon bakterioaren infekzioaren presentzia aztertzen da laborategian, oso arraroa baita adin horretako pertsonetan urdaileko minbizia azaltzea.

Urdail eta hesteetako endoskopia sakona edo altua dispepsia eragin dezaketen gaixotasunen diagnostikorako gehien erabiltzen den teknika da. Azterketa honen bidez, duodenoko ultzerak, higadurazko esofagitisa, gaixotasun zeliakoa edo urdaileko minbizia ikusi daitezke, beste zenbait patologiaz gain.

Nazioarteko gidaliburu kliniko gehienek teknika honen burutzea talde hauetako pertsonetara mugatzen dute, kostu-eraginkortasun irizpideak direla medio:

• 

  55 edo 60 urtetik gorako eta urdaileko minbizia pairatzeko arriskua duten pertsonak.
• Gazteagoak diren eta minbiziaren sintoma nabariak erakusten dituzten pertsonak.
• Hasiera batean emandako tratamenduak hobekuntzarik eragin ez dion edozein pertsona.

Biopsia bidezko azterketa endoskopiaren osagarria izan daiteke; kasu batzuetan behin betiko diagnostikoa lortzeko eta, beste batzuetan, informazio gehigarria eskuratzeko. Irizpide zuzenen arabera, Helicobacter pyloriaren hautematerako biopsiak urdailaren antrotik eta gorputzetik hartzea gomendatzen da, baita duodenoko biopsiak aintzakotzat hartzea. Azken finean, lagin horiek histologikoki aztertu gabe, ez da posible gaixotasun zeliakoaren kopuru handi bat antzematea, hesteetako mukosak lehen begiratuan kasu askotan arrunta baitirudi. Azkenik, ez da gomendagarria hestegorritik laginak modu sistematikoan hartzea.

Hauexek dira dispepsiatik desberdindu beharreko gaixotasunak:

• Errefluxu gastroesofagikoa.

• 

  Kolelitisia.
• Gastropatia diabetikoa.
• Gaixotasun zeliakoa.
• Glutenarekiko sentsibilitate ez-zeliakoa.
• Esnearen proteinekiko alergia.

Tratamendu enpirikoa protoi bonbaren inhibitzaile bidezkoa da. Tratamendu hau 60 urtetik beherakoentzat gomendatzen da, gainera, pazienteak Heliobacter pyloriren presentsiarentzat proba negatiboa izan behar dute.  H. Pyloriri dagokionez proba positiboa duten gaixoen kasuak, mikrobioen aurkako tratamenduak sintomen leuntzea dakar hurrengo bi kasuetan:

• Ultzera gastrikoaren ondoriozko bigarren mailako dispepsia.
• Dispepsia funtzionalean (kasu honetan %10ean bakarrik hobetzen ditu sintomak)

Behin H. Pyloriren desagerpena lortu ostean  sintomekin jarraitzen dutenek tratamendu antisekretorea jaso dezakete.

Praktika klinikoan askotan prokinetikoak erabiltzen dira (Hestearen higikortasuna hobetzen duten farmakoak, huste abiadura eta esfinterren funtzioa hobetuz):

• Domperidona.
• Cisaprida.
• Eritromicina.
• Metopramida.

Hala ere, hauek ez dira guztiz eraginkorrak eta sortzen dituzten albo ondorio kaltegarriak direla eta, haien erabilera mugatu dute.

Gorago aipatutako protoi ponpen inhibizio bidezko tratamenduak pazienteen %10ean efektu positiboak izan ditzake.

Zenbait elikagaik dispepsia funtzionalaren sintomak sortu edo areagotu ahal dituzte. Dispepsia glutenarekiko sentsibilitatearekin elkarlotuta dago, beraz, tratamendu dietetikoa komenigarria izan daiteke. Urte eta erdiz (18 hilez) gluten gabeko dieta jarraitzeak sintomak gutxiagotu ditu dispepsiadunen %92ean.

Rifaximinak gaixoen %79arekin funtzionatu du, hobekuntza hau, antibiotikoak heste-floran duen impaktuari zor diogu.

Antidepresibo triziklikoek erraietako sentsibilitate aferentea gutxiagotzen dute, honek, min epigastrikoa pairatzen dutenentzat konponbidea dakar.

Sintomen hobekuntzarako, konplexu multientzimatikoak erabili daitezke. Erabilienak, amilasa, proteasa, zelulasa, laktasa eta lipasa duten konplexuak dira. ^[12]