Diotima Mantineakoa (grezieraz: Διοτίμα) K.a. V. mende inguruan ustez bizi izan zen apaiz bat izan zen. Platonen "Oturuntza" lanean agertzen da: Diotimaren irudia aipatzen da Sokratesek maitasunari buruz bere goraipamena egiten duenean, non esaten duen Diotimak maitasunari buruz aspaldi esan ziona errepikatuko duela. Ideia horiek maitasun platonikoarekin[1] zerikusia duten kontzeptuen jatorria dute. Genero ikasketetara bideratutako egileek esaten digutenaz fidatu behar dugu, benetako pertsonaia bati egokituko litzaiokeela uste baitute[2]; hala ere, bere existentziari eta pentsamenduari buruzko berri garaikide bakarra izateak arazoak sortzen ditu, eta, areago, fikziozko pertsonaiatzat hartzera iristen da.[3]
Biografia
Ezer gutxi dakigu Mantineako Diotimaren bizitzaz, bere bizitzari buruzko testigantza bakarra baitago. Luzianoren Samosa irudiak lanean Diotimari buruzko erreferentziak aurki badaitezke ere, hau K.a. IV. mendetik oso geroagoko egilea denez, zalantzarik gabe Platonen "El banquete" liburuan pertsonaia agertu zenean oinarritzen dira.
Platonen elkarrizketan, gizon batzuek maitasunaren esanahiaz eztabaidatzen dute, eta horien artean Sokrates da hizlaririk garrantzitsuena. Berak dioenez, gaztetan Diotimaren «Maitasunaren Filosofia» ikasi zuen, apaiz edo igarle izan zena. Zenbait autorek, horregatik, Diotima "Diotima sokratikoa" bezala aipatu dute. Sokratesek dio, gainera, Diotimak sakrifizioak agindu zituela Atenas hamar urtez estutzen zuen izurritetik arrakastaz libratzeko. Platonek horri buruzko datu zehatzak eman izanak gertaera historiko bat dela pentsarazten du: atenastarrek garai batean, izurritearen aurretik, eskaini zuten sakrifizio bati esker, epidemiaren leherketa hamar urtez atzeratu zen.
Diotimak maitasunaren genealogia bat ematen dio Sokratesi, oparotasunaren eta Beharraren semea dela esanez.
Diotimaren filosofia
Platonek dio Eros, Diotimaren ustez, jainkoaren eta gizakiaren artean dagoen zerbait dela, ona eta txarra, ederra eta itsusia bezalako nolakotasunen artean dagoena. Gizakiek edertasuna eta ontasuna lortzea ahalbidetzen du, horrela, egia bilatuko dute. Edertasunaren eta ontasunaren bilaketan interes gehien jartzen dutenak artistak, filosofoak eta politikariak dira Diotimarentzat. Filosofoei buruz dio ez direla ezjakinak, ezta jakintsuak ere, bitarteko zerbait baizik, Erosek bezala. Erosek eragiten duen elementua, beraz, maitasuna da, Diotimarentzat hilezkortasuna lortzeko bidea dena. Honek bai gorputzari bai arimari egiten die erreferentzia. Ugalketaren, artearen eta zientziaren bidez egiten da. Gizabanakoek seme-alabak dituzten bitartean, zati bat munduan geratuko da, nahiz eta hilda egon. Artistak, politikariak eta zientzialariak ezezol Erosen lanetan betikotzen direnak.
Diotimaren ustezko filosofia Platonen "Oturuntza" lanean bakarrik islatu da. Pitagorikoen eta Diotima, Sokrates eta Platonen pentsamenduen artean funtsezko ezberdintasun bat dago. Pitagorikoentzat mundu batean dena zegoen lotuta. Platonen pentsamenduan, Diotimaren ahotan, bi mundu daude: bata erlatiboa da, zentzumenek hautematen dutena eta espazioan eta denboran mugatua; bestea betierekoa da eta arrazoimenaren bidez bakarrik da eskuragarria. Ondorengo filosofiaren historian, indar handiz finkatu zen «bi munduren teoria» hori. Filosofian, alde batetik, sentimenekin hautematen dena behatzen ahaleginduko gara beti, baina bestetik, bere esentziari, bere oinarriari, bere izateari dagokionari begiratuko diogu.
Bibliografia
- ECO, Umberto: “Filosofar en femenino”, en De la estupidez a la locura. Crónicas para el futuro que nos espera, trad. Helena Lozano y Maria Pons, Bartzelona, Penguin Random House, 2016, pp. 205-208.
- GLEICHAUF, Ingeborg: Mujeres filósofas en la historia: desde la Antigüedad hasta el siglo XXI, Icaria antrazyt 320 (Bartzelona: Icaria, 2010).
- MÉNAGE, Gilles: Historia de las mujeres filósofas (Bartzelona: Herder Editorial, 2009).
Erreferentziak
- ↑ (Gaztelaniaz) Virgili, Universitat Rovira i. «Diótima de Mantinea | Mujeres filósofas | Mujeres y ciencias | Año de las Mujeres y las Ciencias | Unidad de Igualdad | Soporte y servicios | Vida en el campus» Universitat Rovira i Virgili (Noiz kontsultatua: 2024-02-15).
- ↑ (Ingelesez) Waithe, M. E.. (1987-04-30). A History of Women Philosophers: Volume I: Ancient Women Philosophers, 600 B.C.-500 A.D.. Springer Science & Business Media ISBN 978-90-247-3348-4. (Noiz kontsultatua: 2024-02-15).
- ↑ (Gaztelaniaz) Cambridge University Press. 2024-01-22 (Noiz kontsultatua: 2024-02-15).
Kanpo estekak
