Concepción de Estevarena
Irudi gehiago
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Concepción de Estevarena
Jaiotza	Sevilla, 1854ko urtarrilaren 10a
Herrialdea	Espainia
Heriotza	Jaka, 1876ko irailaren 11 (22 urte)
Hezkuntza
Hizkuntzak	gaztelania
Jarduerak
Jarduerak	poeta eta idazlea
Mugimendua	erromantizismoa
Genero artistikoa	olerkigintza

Rafaela María de la Concepción de la Trinidad Estevarena Gallardo, ezagunagoa Concepción de Estevarena izenez (Sevilla, 1854ko urtarrilaren 10a – Jaca, Huescako probintzia, 1876ko irailaren 11) sevillar olerkari erromantikoa izan zen. Bere bizitza laburra (22 urte) halabeharrak markatu zuen. Bi urte bete baino lehen umezurtz zen amaz, eta 21 urterekin aitaz (1875), lasterrera hilobira eraman zuen tuberkulosi gaixotasuna hartu zuen.^{[1][2][3][4][5][6]}

Bere bizitzari buruz gordetzen diren datuak bere lagun José de Velilla Rodríguezek “Últimas Flores” lanaren hil osteko edizioan idatzitako “Hitzaurretik” datoz ia esklusiboki. Horrela, Jose de Velillak dio Estevarenaren aitak, adineko gizonak, debekatu egiten ziola Concepcioni poesiak idaztea, eta, beraz, hark etxeko bakardadea aprobetxatzen zuela aita hiriko udaletxean aguazil lanera joaten zen bitartean, hormetan poemak idazteko. Gero memorizatu egiten zituen eta aita heldu aurretik ezabatu.

Sevillako Manteros kaleko Velilla familiaren tertulia askatasun sortzailerako gunea izan zen, zalantzarik gabe, eta sasoi hartako intelektual gazte grinatsu handienak ezagutu zuen bertan, besteak beste, Luis Montoto.

Aita hil ostean, Velillatarren etxean behin-behineko lekua aurkitu zuen, Jacara joan aurretik osaba Juan Nepomuceno Escacenarekin bizitzera, Jacako Katedraleko txantrea, non tuberkulosi gaixotasunaren ondorioz hil zen.

Concepción de Estevarena eta Mercedes de Velillaren arteko adiskidetasuna, “Últimas Flores” lanaren hitzaurreak ez ezik, Luis Montotok ere adierazi zuen 1918an Velillaren obraren hil osteko edizioaren hitzaurrean. Montotok hauxe idaztzi zuen:

“Egun batean, bere lagun banaezina, Concepcion de Estevarena poeta sutsua, heriotzaren hondakin basatiaren ondorioz, urrutiko lurraldeetara abiatu zen, ahaide urrunek eskaintzen zioten ospitale-sabaiaren eta ogiaren bila. Mercedesen bihotzeko zerbait joan zen kantari atseginarekin. Agurra betikoa izan zen. Concepción de Estevarena, dena beroa, dena gogo bizia, hil egin zen gero, Sevillako zerua ikusi barik, iparraldeko hotzek zaurituta, elur iraunkorren artean kontsumituta”.

Bere heriotzaren ostean, Madrilgo Gorteetako Baronesaren tertulian, Estevarenaren poemak irakurri ziren, Isaac Albenizek bere omenez pieza batzuk interpretatuta (1876ko azaroaren 8ko “La Época” egunkari madrildarra). Tertulia hartatik atera zen Jose de Velillak bere lana argitaratzeko ekimena, hiriak poetarekiko zuen axolagabekeriarekin oso kritiko. Honelaxe idatzi zuen:

“Baina zer axola dio, ene adiskide maitea, zure izena, argituta, “Historia de la escuela poética sevillana en los siglos XVIII y XIX (Sevillako poesia-eskolaren historia XVIII. eta XIX. mendeetan)” delakoan ez agertzea; zer axola dio Sevillak, bere seme-alabek hainbeste maite duten hiri ospetsu honek, esker txarrekoa eta loriez ahaztua, zure urratsaren oroitzapen arin bat besterik ez izateak? Beti da handiagoa loria, nahiz eta txikia izan, norberaren ahaleginarekin lortutakoa, interesatu lausengari eta lausengu atseginaren bidez lortutakoa baino: zuri-zeuri zor diozu ospea, zure obra eta merituen alaba dena”.

Concepción de Estevarenak ez zuen inoiz poema-bildumarik argitaratu, baina 100 bat poematan kalkulatzen da bere produkzioa, eta noizbehinka kolaborazioak baino ez zituen uzten sasoi hartako aldizkarietan, hala nola Madrilgo "La Esfera" aldizkarian, non "Pasado y Porvenir" (1873) argitaratu zen, eta baita ekitaldi publikoetan bere poema batzuk irakurriz ere ("Adelante" Sevillako Lizeoan, 1875).

Bere heriotzaren ostean, lagun talde batek, Jose eta Mercedes de Velilla neba-arrebak tartean zirela, bere lanaren hil osteko edizioa sustatu zuen, “Corona Poética” batekin batera, zeinetan Espainia osoko poetak kolaboratu zuten (adibidez, Susana Lacasa, Juan Antonio Cavestany, José Lamarque de Novoa, etab.) Oso estimu handitan izan zuten pertsonekin batera, Velilla neba-arreben ama bera, Dolores Rodríguez de Velilla, kasu.

Nahiz eta bere izena ez den inoiz desagertu gaztelerazko letretatik, bere poemak Aita Francisco Blancoren “La Literatura Española” (1910), “Biblioteca Universal” (1922), edo “Diccionario Enciclopédico Espasa Calpe” (1905/1930) lanean sartzeak frogatzen duen bezala, egia da bere lan literarioaren berreskurapena Espainiako literatura-ekoizpenaren berrirakurketa, mugimendu feministaren kidetzatik datorkiola.

Bere lanaren azterketa kritikoa egin duten egileen artean daude Aita Francisco Blanco (1910), Diana Ramirez de Arellano (1979), eta Susan Kirkpatrick (1992).

Bere lana aztertu duten autore guztiek Gustavo Adolfo Becquer-en lanaren zordun den Sevillako erromantizismoan kokatzen dute argi eta garbi. Kirkpatrick-en arabera, “poeta honek ez du ni idealik erreproduzitzen: ez maskulinoa, <<errebelde, hizkuntza zeken>>-aren hezlea, ez etxeko aingeru femenino, gozo eta monokromatikoa”. Aitzitik, “Sevillako poetaren ahots lirikoak markatzen duena bere gizartean posizio seguru eta babesturik aurkitzen ez duen subjektu baten problematika da, bere existentzia sozialaren zalantzatik idazten duena”.

Bere olerkietatik, ospatuena, ez bakarrik bere kalitate literarioarengatik, baizik eta bere eduki ideologikoarengatik ere, “Libertad (Askatasuna)” da, pentsamendu, argi eta sentimendu iturri nagusi bezala: “Askatasuna, maitasun lokarria / Ohoratzen eta ezkutatzen duen talismana / Gizateriak agurtzen zaitu / Bere loria hobean bezala!”.

• Últimas Flores y Corona Poética (Azken Loreak eta Koroa Poetikoa). Sevilla (1877). Gironés eta Orduña inprimategiak.
• Mujeres Célebres Sevillanas. Con prólogo de Luis Montoto (Sevillako emakume ospetsuak. Luis Montotoren hitzaurrearekin). Sevilla (1917). F inprimategia. Díaz y Compª.
• Poetas románticos desconocidos: Concepción de Estevarena, 1854-1876. Con estudio estilístico de la doctora Diana Ramírez de Arellano. (Poeta erromantiko ezezagunak: Concepción de Estevarena, 1854-1876. Diana Ramirez de Arellano doktorearen azterketa estilistikoarekin). Madril, (1979). Romoko Nazioarteko Liburu Denda. ISBN 84-8500-309-8
• Antología Poética de Escritoras del Siglo XIX. Edición, Introducción y Notas de Susan Kirkpatrick (XIX. mendeko emakume idazleen antologia poetikoa. Susan Kirkpatrick-en edizioa, sarrera eta oharrak). Madril, 1992. Castaglia / Emakumearen Institutua. ISBN 84-7039-662-5
• Concepción de Estevarena. Álbum Poético y Fotográfico (Concepcion de Estevarena. Album Poetiko eta Fotografikoa). Jaka (1999). Bilduma Jaquesas zk., Jacetana Kultur Elkartea. D.L. Hu-403-1999.
• Últimas Flores (Azken loreak), Madrid (2005) Edizioa Luz María Jiménez Farok prestatu du. Torremozas bilduma. Ediciones Torremozas, S.L. ISBN 84-7839-336-6.
• Silenciosa es la noche (10 poemas) (Silenciosa es la noche (10 poema)), Zaragoza (2012), Sarrera: Luigi Maráez, 'La poeta que murió en Jaca' epilogoa: José Luis Melero. Trasmoz Paperak Bilduma, Olifante Poesia Edizioak. ISBN 978-84-92942-40-4
• La misma rama (Adar bera), Madril (2019), La Bella Varsovia. ISBN 978-84-948412-0-0

• 2006an, hiriak kale bat eskaini zion Parque Alcosa auzoan.