Beñat Axiari edo Beñat Achiary (Donapaleu, Nafarroa Beherea, 1947) euskal kantaria eta perkusiojolea da. Baionako Kontserbatorioan ahots teknikaren irakaslea da.
Biografia
Euskal folkak emandako talderik berritzaileena izan zen Urria. Inprobisazioan oinarritutako herri musikaren irakurketa aberatsak, taldearen zuzeneko emanaldi ikusgarriek eta Iparraldeko bizitza kulturalarekin zuten lotura zuzenak itzal handiko taldea bilakatu dute, nahiz eta sekula ez izan ezagun-ezaguna. Beñat Axiari (Donapaleu, Nafarroa Beherea, 1947) kantari eta perkusio jotzailearen jardun aberatsak jarraipena eman dio Urriaren izateari.
"Talde hau ez da orain denbora bateko Urria talde bera. Beste pertsona batzuekiko harremanetatik sortu da; elkar barne topatzeko eta gure kasualitatezko hitzetan eta gure elkar kutsatzean sorturiko musika bat egiteko gogo bizitik", zioten Bruma altxatzean (IZ, 1979) taldearen disko bakarraren sarreran. Berez, testu horrek ederki kokatzen gaitu euskal folkak emandako talderik iraultzaileenaren ikuspegian. Iraultzailea, musika egiteko zein ulertzeko eragatik, eta iraultzailea, haien ikuspegi politikoagatik zein hainbat herri mugimendurekin zuten harremanagatik.
Claude Etxelekonek (gitarra), Christine Martineauk (biolina), Pantxoa Axiarik (perkusioa), Christian Vienssansek (saxofoia, flauta, kapoul), Beñat Axiarik (ahotsa) eta Bruno Roman Ruizek (biolina) osatzen zuten taldea garai hartan. Laster batean bildu zitzaien Pascal Gaigne okzitandar jatorriko gitarrista eta konposatzailea (Amaia Zubiria, Imanol). Inprobisaziotik zein herri musikatik edaten zuen taldeak, eta horregatik, agian, askoz ere ikusgarriagoa gertatzen zen zuzenean. Horrela azaldu zuen Beñat Axiarik: "Urriaren erreferentziak askotxo dira. Hasteko, Euskal Herriko musika tradizional batzuen oihartzuna dago. Nire barruan ditudan Zuberoako doinuak betiere kantatzen segitzen dut. Baina badira beste eragin musikal batzuk ere. Europako bat-bateko musikaren ildotik datozenak eta hemen guztiz ezezagunak direnak" (1).
Garai hartako euskal folk taldeekin alderatuta, nabaria da Urrian dagoen haustura gogoa. "Garbi azaltzen da konflikto bat dela, eta nik uste dut maila jakin batean gure lur honetan ez dagoela kultura sortzerik hausturarik burutu gabe, aurrerapauso bat eman gabe nolabait. Gero ere, gure komunikazioaren edukiak entzute jarrera bat eskatzen du, entzute jarrera aktibo bat. Ez gauza baten jasotze soila. Erlazio berri batzuk sortu nahi ditugu publikoarekin, eta hori ez dago sekula aldez aurretik irabazia, hori guk irabazi behar dugu. Espektakuluaren magiaren bitartez lortu beharra dago hori" (1). Horixe gertatu zen, hain zuzen ere, Urriaren beste ekarpen berritzaile nagusia: taldearen eszenaratze landua.
Taldekideek harremanak zituzten Iparraldeko zein Frantziako hainbat antzerki talderekin, eta emankorra gertatzen zen haien arteko hartu-emana, baita hainbatetan elkarlana ere. Hartu-eman horiek jarraituak izan dira, gainera, Beñat Axiariren kasuan (Tafurs, Theatre des Chimeres, Theatre Du Rivage, Koldo Amestoi, Biarritz Balleta...).
Pascal Gaignek, Beñat Axiarik eta Christine Martinauk osatu zuten taldearen muina 80ko hamarkadaren bigarren erdialdera arte, talde desagertu zen arte. Sekula ez zuten erabateko arrakastarik izan, baina beren nortasun berritzailearen lekukotasuna utzi zuten hamaika emanaldi eta elkarlanetan.
Pascal Gaignek ibilbide mamitsua egin du ondoren, bai hainbat musikariren gitarrista gisa, bai Amaia Zubiriarekin osatutako bikotean, bai konposizioaren alorrean, hainbat filmetarako musika sortuta.
Beñat Axiari bilakatu da, zalantzarik gabe, Urriaren "izpirituaren" jarraitzaile zuzena. Ibilbide emankorra egin du eta Europan Euskal Herrian baino ezagunago da. Alde batetik, euskal tradiziotik hurbilago dauden diskoak ditu: Arranoa (Ocora, 1988), Ene kantu ferde ta urdinak (Elkar, 1989), Euskal kantak Ama-Lur abesbatzarekin grabatutako lana (EMI, 2001)... Bestetik, inprobisazioaren mundutik zuzenean edaten duten lanak ditu: Achiary, Carter, Holmes (CCAM, 1994); Ce n'est pourtant (L'Empreinte Digitale, 1996), Michel Doneda saxofoi jotzailearekin egindakoa; Leitza larrea (Agorila, 2000); La cité invisible: rencontre à Casablanca (Nord Sud, 2003), gwana musika, flamenkoa eta euskal kantaren arteko topaketa bitxia... Halaber, kolaboratu egin du Pedro Soler gitarristarekin (Près du coeur sauvage...), Etage 34 rock taldearekin (Etage 34)... Azkenik, bestelako hamaika ikuskizunetan ere parte hartu du -Emazte zuriaren bila ikuskizuna; Santa Kruz apaiza eta Juan Martin Pueyrredon pastoralak; Oihana auhenka ikuskizuna; Batekmila, antzerkia eta dantza uztartzen dituena...- eta bere nortasunaren arrastoa utzi du Axiarik
Guztira, hamabost disko baino gehiago grabatu ditu, eta askok esan izan dute Europako ahots hoberena duela Beñat Axiarik. Vietnamdik Marokora doazen mundu osoko hamaika musikarirekin lan egin izan du eta etengabea dabil Europa osoko agertokietan. Gainera, Ipar Euskal Herriko bizitza kulturalaren animatzaile aipagarria da, Errobiko Jaialdia antolatzen baitu, mundu osoko ahozko transmisioaren inguruan 1995etik urtero Itsasun (Lapurdi) egiten den jaialdia.
Diskografia
Bakarkako lanak
- Terra (1985, Nato)
- Pays Basque "Arranoa" (1988, Ocora)
- Ene kantu ferde eta urdinak (1988, Elkar)
- Lili purprea (1991, Silex)
- Musiques basques d’aujourd’hui (1991, Silex)
- Gont’ko Zaldunac /Itzala Celi (1994)
- Tio Vivo (1994, Silex)
- Achiary - Carter - Holmes (1994)
- Ba-nin adixikide bar (1995, Silex)
- Ce n'est pourtant (1996, L)
- Itzala Celi (1997)
- Lili Purprea (1997, Auvidis)
- Gasteasnunak bainerabila (1997, Auet)
- Xori Berr (1997, Elkar)
- Zapatina (1997, Elkar)
- Temps couché (1998, Les Disques Victo)
- Goñi'ko zalduna / Itzala (1998, Celia Records)
- Etage 34 (1999, 33 Revpermi)
- Leitza larrea (2000, Agorila)
- Hors ciel (2004, Amor Fati)
- The seven circles. Dedicated to Peter Kowald (2004, Free Music Production)
- Célébration du contre-jour (2005, Radio France)
- Avril (2007, Daquí. Pays Basque)
- Circum (2008, Cristal Records / Harmonia Mundi)
- Larrosa salbaiak (2009, Agorila)
- Le peuple des falaises (2009, Amor Fati)
- Urban Pipes II (2011, Buda Musique)
- Hors ciel (live) (2011, Amor Fati)
- Sakya (2011, Sakyamusic)
- Beatiho: Thérèse d’Ávila et Jean de la Croix (2012, Actes Sud)
- Earthly Bird (2015, Quark Records)
- Acércate más (2015, Buda Musique)
- Arbrasson (2016, Harmonia Mundi / Radio France)
Beste lanak
- L\'Extraordinaire jardin de Charles Trenet (1988, Chabada)
- Kantuz (1989, Nimbus Records), Ulrich Gumpert eta David Holmes-ekin.
- Mega octet (1990, Label Bleu), Andy Emler-ekin.
- Près du cœur sauvage (2000, Al Sur). Pedro Solerrekin.
- Juan Martin Pueyrredon: pastorale de Lanne-en-Baretous (1997, Agorila)
- Oihana auhenka (2000, Jazzle)
- Dilin dalan (2001, Celia Records) Jean Schwarz-ekin batera
- Voix basques (2001, chez Virgin classic). Ama-Lur korala eta Joel Merahrekin.
- La cité invisible: rencontre à Casablanca (2003, Nord Sud).
- Desapartactions (2007, Alessio Borca Ed. Musicali)
- zkia haizean kantari (2014, ZTK Diskak)
Kolaborazioak
- Iparragirre. Zure oroiz (1981, Xoxoa)
- Plaza 99 (2000, Jazzle)
- Songs of the Spanish Civil War (2000, Leo Records)
Erreferentziak
Kanpo loturak
