Antonín Dvořák
Irudi gehiago
Member of the House of Lords (Austria) (en) 1901eko apirilaren 13a -
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Antonín Leopold Dvořák
Jaiotza	Nelahozeves, 1841eko irailaren 8a
Herrialdea	Austria-Hungariako Inperioa
Bizilekua	birth house of Antonín Dvořák (en)
Heriotza	Praga, 1904ko maiatzaren 1a (62 urte)
Hobiratze lekua	Vyšehrad hilerria
Heriotza modua	berezko heriotza: istripu zerebrobaskularra
Familia
Aita	František Dvořák
Ama	Anna Dvořáková
Ezkontidea(k)	Anna Dvořáková
Seme-alabak	ikusi Otilie Suková (en) Otakar Dvořák (en) Magdalena Dvořáková
Familia	ikusi Jiří Sobotka (en) (biloba)
Hezkuntza
Heziketa	Pipe Organ School in Prague (en)
Hezkuntza-maila	musika-irakaslea
Hizkuntzak	txekiera
Irakaslea(k)	Josef Leopold Zvonař (en) Antonín Liehmann (en)
Ikaslea(k)	ikusi Vítězslav Novák (en) Oskar Nedbal Josef Suk Camille Zeckwer John Stepan Zamecnik Emil Kühnel (en) Rudolf Friml Franz Lehár Jaroslav Kocián (en) Will Marion Cook William Arms Fisher (en) Edwin Franko Goldman (en) Clara Anna Korn (en)
Jarduerak
Jarduerak	classical composer (en) , organista, katedraduna, orkestra zuzendaria, musikologoa, biolin-jotzailea, biola-jotzailea, musikagilea, irakaslea, piano-jotzailea, musika-irakaslea eta Birtuosoa
Lantokia(k)	New York Olomouc Cholina eta Kroměříž
Enplegatzailea(k)	Provisional Theatre (en) National Conservatory of Music of America (en) Church of Saint Adalbert (en) Pragako Kontserbatorioa
Lan nabarmenak	ikusi 1. Sinfonia 9. Sinfonia Stabat Mater (en) Saint Ludmila, Op. 71, B. 144 (en) Requiem (en) Te Deum Alfred (en) King and Charcoal Burner (en) The Stubborn Lovers (en) Vanda (en) The Cunning Peasant (en) Dimitrij (en) The Jacobin (en) The Devil and Kate (en) Rusalka (en) Armida (en) Cello Concerto (en) Eslabiar dantzak Biblical Songs, Op. 99 (en)
Jasotako sariak	ikusi Order of the Iron Crown honorary doctor of the Charles University of Prague Order of the Iron Crown
Kidetza	Serbian Academy of Sciences and Arts (en)
Mugimendua	erromantizismoa
Genero artistikoa	musika klasikoa opera
Musika instrumentua	organoa pianoa biolina biola
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	katolizismoa
antonin-dvorak.cz

Antonín Leopold Dvořák (NAF: [ˈdvɒrʒɑːk] - DBOR-ZAK ahoskatua ^ⓘ - Nelahozeves, 1841eko irailaren 8a – Praga, 1904ko maiatzaren 1a) musikagile erromantiko txekiar bat izan zen.^[1] XIX. mendeko Bohemiako konpositorea izan zen, 1892tik 1895era New Yorkeko Kontserbatorio Nazionala zuzendu zuen. Bere obra ezagunena Mundu Berriko Sinfonia da.^[2]

Dvořák Nelahozeves udalerrian jaio zen, Pragan. Bere aita, František Dvořák (1814-1894), hotel jabea, zitara-jotzaile profesionala eta harakina izan zen. Bere ama Anna Zdenĕk-ekin (1820-1882) 1840ko azaroaren 14an ezkondu zen.^[2] Dvořák 14 anai-arreben artean zaharrena zen. San Andres elizan bataiatu zuten, kristau katoliko.^[3]

Sei urterekin, 1847an, bere herriko eskolara joan zen lehen aldiz. Bertan, lehen musika irakaskuntzak jaso zituen, biolina jotzen ikasiz Josepg Spitz irakaslearen laguntzarekin. Gaitasun handia zuen, eta bere trebetasunari esker, herriko banda batean eta elizan jotzen zuen. František bere semeaz oso harro zegoen. Hamahiru urte zituenean, bere aitaren aginduz, Zlonicera joan zen, bere osaba Antonín Zdenĕk-engana, alemana ikastera. Bere lehen konposizioa, Polka Pomnenka, 1855ean idatzi zuen, hamalau bat urte zituenean.^[4]

Dvořákek piano, organo eta biolin klaseak jaso zituen. Bere irakaslea Antonio Liehmann zen. Biolinaz gain, musika teoria irakatsi zion, eta konpositore famatuak aurkeztu zizkion. Dvořákek errespetu handiz tratatzen zuen bere irakaslea, nahiz eta Antonio nortasun bortitzekoa izan. Irakasle hau, Zlonice elizaren organista izan zen eta batzuetan Antoníniri jotzen uzten zion.^[2]

Hamasei urte zituenean, aitak baimena eman zion musikaria izateko, baina organista bilakatuko zelaren baldintzapean.^[5] Osabak ez zeukanez diru nahikorik Dvořák mantentzeko, Karel Komzák musikariaren orkestran lan egiten hasi zen.^[2] 1886 Pragako Antzerki Nazionalean ere lan egin zuen.

1873an Himno Abertzalea konposatu zuen.^[2][3]

1874ko udan beka bat lortu zuen. Ingalaterrara bederatzi aldiz joan zen, bere musika aurkeztu ahal izateko. Ingalaterran 1884an izan zen lehen aldiz, Londreseko Filarmonikako kide zenean. Geroago, 1891n, Musika doktore titulua eman zion Cambridge-ko Unibertsitateak. Txaikovskik San Petersburgora eta Moskura gonbidatu zion bere obrak jo zitzan. Bere bizitzaren etapa bat Estatu Batuetan bizi zuen. Jeannette Thurberrek, Nueva York-en kontserbatorioaren fundatzaileak, zentroaren zuzenketa eskaini zion. Horregatik, 1892an horra joan zen bizitzera eta orduan konposatu zuen Mundu Berriko Sinfonia.

1895eko apirilaren 27an Dvorak Estatu Batuetatik bueltatu zen emaztearekin eta Otakar Bergerrekin.^[6] Azaroan Pragako Kontserbatorioko irakasketa berretsi zuen.^[4]

1904ko martxoaren 25ean Dvořákek Armidaren entsegua utzi behar izan zuen gaixotasun batengatik. Apirilean, lehen Txekiar Musika Jaialdia antolatu zen, programa ia osorik Dvořáken musikak osatua (Leoš Janáček musikaria bere lanik ez egoteaz kexatu zen).^[7][8] Baina Dvořákek ezin izan zuen presentzialki parte hartu, berriro ere atseden hartzera behartu zutelako gaixo egoteagatik.^[8]

Dvořák 1904ko maiatzaren 1ean hil zen, 62 urterekin. Bost astez gaixo egon zen, baina bere heriotzaren arrazoia ez dago argi, ez zuelako sintoma argirik eta ez zelako autosiarik egin. Adosturiko arrazoia "influeza krisia" izan zen.^[2][4] Bere hileta maiatzaren 5ean izan zen, Pragako Vyšehrad hilerrian lurperatu zuten, Ladislav Šaloun eskultorearen busto baten azpian.^[6][9]

9 sinfonia idatzi zituen, eta bederatzigarrena da ospetsuena.^[10]

• 1. Sinfonia, Zloniceko Kanpaiak Do menorrean (txekieraz: Zlonické zvony) (1865).^[1][11] Dvořákek 24 urterekin idatzi zuen. Sinfoniaren izena Dvořákek 13 eta 16 urteen artean, Zloniceko herrian igarotako denboraren eta bertako elizaren ohorez jarri zitzaon. 2. sinfonia bezala, ez zen sinfonia estandarraren errepertorioaren parte izan.^[12]
• 2. Sinfonia, Si bemol maiorrean (1865).
• 3. Sinfonia, Mi bemol maiorrean (1873).^[13][14]
• 4. Sinfonia, Re menorrean (1874).^[15][16]
• 5. Sinfonia, maiorrean
• 6. Sinfonia, Re maiorrean.
• 7. Sinfonia, Re menorrean.
• 8. Sinfonia, maiorrean
• 9. Sinfonia, Mundu Berriko Sinfonia Mi menorrean (1893).

• 11 Operaren egilea da.^[17][18]
  • Alfred (1870).
  • King and Charcoal Burner (1874).
  • The Stubborn Lovers (1874).
  • Vanda (1875).^[19][20]
  • The Cunning Peasant (1877)
  • Dimitrij (1882).^[21][22]
  • The Jacobin (1887)
  • The Devil and Kate (1898)
  • Rusalka (1901).^[23][24]

• Armida (1904)

• Hainbat kontzertu landu zituen. Guztien artean ezagunena "Cello Concerto in B minor" da.^[25]

Ohituraz sortze ordenaren arabera zenbakitzen dira konpositoreen lanak. Dvořáken kasuan, beste zenbaitetan bezala, zenbakitze hori zailtzen duten hainbat faktore daude. Batetik musika argitaletxeek ez zieten lanei zenbaki apalegirik eman nahi izaten, autoreen gaztetako lanak zirelakoan gutxietsiak izango zirenaren beldur. Bestalde, sinaturiko kontratuei ihes egiteko zegokiena baino zenbaki txikiagoak esleitzen zizkieten sortzaileek beren lanei.

Sinfonien kasuan, gainera, Dvořákek argitaratze dataren arabera zenbakitu zituen, eta ez sorkuntza dataren arabera. Lehen lau sinfoniak azken bostak argitaratu ondoren plazaratu zituen, eta azken bost horiek ere ez zituen sortu ahala argitaratu, ordena kronologikorik gabe plazaratu zituelarik. Adibidez, Dvořáken Mundu Berriko Sinfonia 5. Sinfonia deitu zen hasieran, gero 8. sinfonia eta azkenik 9. sinfonia (sortu zuen azken sinfonia izan zen, baina plazaratu zuen bostgarrena).

1. ↑ ^{a b} The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980 ISBN 0-333-23111-2. PMC 5676891. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
2. ↑ ^{a b c d e f} Clapham, John. (1979). Dvořák. (1st American ed. argitaraldia) Norton ISBN 0-393-01204-2. PMC 5590526. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
3. ↑ ^{a b} Hughes, Gervase (1967). Dvorak: His Life and Music. London: Cassell.
4. ↑ ^{a b c} Burghauser, Jarmil; Clapham, John. (1996). Antonín Dvor̂ák, thematický katalog =: thematisches Verzeichnis = thematic catalogue. (2. (revidované a doplnêné) vyd. argitaraldia) Bärenreiter : Editio Supraphon ISBN 978-80-7058-410-1. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
5. ↑ Honolka, Kurt. (2004). Dvořák. ISBN 1-904341-52-7. PMC 56321520. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
6. ↑ ^{a b} Schönzeler, Hans-Hubert. (1984). Dvořák. M. Boyars ISBN 0-7145-2575-8. PMC 9762281. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
7. ↑ Zemanová, Mirka (2002). Janáček: A Composer's Life. Boston: Northeastern University Press. p. 112.
8. ↑ ^{a b} Heritage of music. Oxford University Press 1989 ISBN 0-19-520493-X. PMC 12558150. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
9. ↑ Burghauser, Jarmil. (2006). Antonín Dvořák. (2. vyd. argitaraldia) KLP ISBN 80-86791-26-2. PMC 71194665. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
10. ↑ «range of works | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
11. ↑ «en/symphony1 | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
12. ↑ The New Grove Dictionary of Music and Musicians. 1980 ISBN 0-333-23111-2. PMC 5676891. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
13. ↑ Layton, Robert. (1978). Dvořák symphonies and concertos. University of Washington Press ISBN 0-295-95505-8. PMC 4475272. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
14. ↑ «Symphony No.3, Op.10 (Dvořák, Antonín) - IMSLP» imslp.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
15. ↑ «Symphony No.4, Op.13 (Dvořák, Antonín) - IMSLP» imslp.org (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
16. ↑ «en/symphony4 | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
17. ↑ The Cambridge companion to grand opera. Cambridge University Press 2003 ISBN 0-521-64118-7. PMC 50285154. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).
18. ↑ (Ingelesez) Clapham, John. (1957). «The Operas of Antonín Dvořák» Proceedings of the Royal Musical Association 84: 55–69.  doi:10.1093/jrma/84.1.55. ISSN 0080-4452. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
19. ↑ The New Grove dictionary of opera. 1992 ISBN 0-935859-92-6. PMC 26809899. (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
20. ↑ (Ingelesez) «Vanda review, UCL Bloomsbury, London, 2004» The Stage (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
21. ↑ Sourek, Otakar. ([19--]). The chamber music of Antonin Dvorak. [Prague] Artia (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
22. ↑ «en/dimitrij | antonin-dvorak.cz» www.antonin-dvorak.cz (Noiz kontsultatua: 2022-07-31).
23. ↑ Šíp, Ladislav (2005). "Beloved National Opera by Dvořák". Rusalka (Prague National Theatre Orchestra, conductor: Jaroslav Krombholc) (CD). Kohoutová, Joy (trans.). Prague: Supraphon. pp. 8–15. SU 3811-2.
24. ↑ Loppert M. "Catching up with Rusalka." Essay in programme book, Glyndebourne Festival Opera 2009, p. 86.
25. ↑ Smaczny, Jan. (1999). Dvořák, cello concerto. Cambridge University Press ISBN 978-0-511-60569-7. PMC 48139987. (Noiz kontsultatua: 2022-07-30).

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Antonín Dvořák

• Musika klasikoa
• Erromantizismoko musika
• Dvořák giltzadia