PROFILPELAJAR.COM

Abkhazia
	Ereserkia: Aiaaira (en)
; Abkhaziako bandera	; Emblem of Abkhazia (en)
Geografia
Hiriburua	Sokhumi; 43°0′13″N 41°1′9″E
Azalera	8.665 km²
Punturik altuena	Dombai-Ulgen (en) (4.046 m)
Kontinentea	Europa
Mugakideak	Errusia
Administrazioa
Gobernu-sistema	presidentzialismo
sitzperson of Abkhazia (en)	Badr Gunba (en)
Prime Minister of Abkhazia (en)	Alexander Ankvab (en)
Legebiltzarra	People's Assembly of Abkhazia (en)
Harreman diplomatikoak	Ikusi mapa Wikidatan
Zeren kide	ikusi Community for Democracy and Rights of Nations (en) ;
Demografia
Biztanleria	245.246
Dentsitatea	28,3 bizt/km²
Hizkuntza ofizialak	ikusi abkhazera ; errusiera ;
Ekonomia
Historia
	Sorrera data: 1994ko azaroaren 26a eta 1991
Bestelako informazioa
Aurrezenbakia	+7840, +7940 eta +99544
Ordu eremua	ikusi UTC+03:00 ;
Elektrizitatea	220 V. 50 Hz.Schuko eta europar loki

Abkhazia^[1] (abkhazieraz: Аҧсны, Apsny; georgieraz: აფხაზეთი, translit.: Apkhazeti; errusieraz: Абха́зия, translit.: Abkhazia) de facto burujabea den baina munduko estatu gehienek Georgiako errepublika autonomotzat jotzen duten herrialdea da. Kaukaso mendilerroko hego-mendebaldeko isurialdea eta Itsaso Beltzaren artean dago. Herrialdeko hiriburua Sokhumi da.

Abkhaziaren independentzia Errusiak baino ez du onartzen, eta nazioartean Georgiaren errepublika autonomo gisa onartzen da. Lurraldea de facto kontrolpean duen gobernuak Ordezkapenik Gabeko Nazio eta Herrien Erakundean (UNPO) ordezkapena du. 2008ko abuztuaren 26an Errusiak Hego Osetiaren independentzia onartu zuen NBEko lehenengo estatua izan zen. Irailaren 4an Nikaragua izan zen gatazkan zeuden estatuetatik kanpo independentzia onartu zuen lehena.

Geografia

Abkhaziak 8.600 kilometro koadroko azalera du, eta Itsaso Beltza eta Kaukaso mendien artean dago. Ibai nagusiak Psou (iparraldean), Bzip eta Ingur (hegoaldean) dira. Mugakideak Errusia eta Georgia (Svanetia eta Mingreliako probintziak). Lurraldearen % 74 menditsua da.

Hiriak

Abkhaziako hiri nagusia Sokhumi da, hiriburua, 100.000 bat biztanlerekin. Bigarrena Tkuartxal industria gunea da. Kostaldean hiru hiri garrantzitsu daude, gatazka baino lehen turismo guneak zirenak: Gagra, Gudauta eta Otxamtxira. Halaber, nekazaritza gune nagusi bi ere badaude: Pitsunda eta Athos Berria. Oro har, herrialdeak 575 udalerri ditu.

Demografia

Banaketa etnikoa

Abkhaziako biztanleria osoaren zati txiki bat baino ez da jatorri abkhazekoa: 100.000 bat lagun. Abkhaz ugari herrialdetik at bizi dira, Turkian, Mendebaldeko Europan, AEBetan eta Errusian. Biztanleria abkhaz hau jatorri kaukasoarrekoa da, eta hizkuntza ere (abkhaziera) jatorri kaukasoarrekoa da. Abkhazak abazekin (Txerkesiako Errepublikan), zirkasiarrekin, adigiarrekin eta kabardiniarrekin hartu-eman estua dute, zeinen hizkuntzak abkhazen hizkuntza familia berekoak diren.

Urtea	Osotara	Georgiarrak	Abkhazak	Errusiarrak	Armeniarrak	Greziarrak
1926ko errolda	186.004	67.494	55.918	12.553	25.677	14.045
1939ko errolda	311.885	91.967	56.197	60.201	49.705	34.621
1959ko errolda	404.738	158.221	61.193	86.715	64.425	9.101
1970eko errolda	486.959	199.596	77.276	92.889	74.850	13.114
1979ko errolda	486.082	213.322	83.087	79.730	73.350	13.642
1989ko errolda	525.061	239.872	93.267	74.913	76.541	14.664
2003ko errolda^[2]	215.972	45.953	94.606	23.420	44.870	1.486

Banaketa administratiboa

Abkhaziako estatu burua Errepublikako Presidenteak betetzen du. Egun, presidentea Sergei Bagapx da, 1994 eta 2004 arteko presidente Vladislav Ardzinba ordezkatu zuena. Gobernu burua Lehen Ministroa da, 2005eko otsailetik Aleksander Ankvabek betetzen duen kargua.

Botere legegilea Herriaren Biltzarrak betetzen du. Hau 35 kidek osatzen dute, 35 hauteskunde eremu bakoitzetik bat aukeratuz.

Abkhazia zazpi distritutan eta Aqwa-Sukhum hiria banaturik dago:

2006ko irailaren 27ra arte, Tbilisin Abkhaziako erbesteko gobernua izan zen. Data horretatik aurrera, gobernu hori Abkhazia Garaira trasladatu zen, behin Georgiako armadak Abkhaziako inguru hori kontrolpean hartu eta gero. Georgiaren aldeko gobernu abkhaza Malkhaz Akixbaiak gidatzen du, Ministro Kontseiluko Presidentea.

Ekonomia

Nekazaritza nagusi da: tabakoa, laboreak, fruitu garratzak.

Historia

1810ean, Abkhazia, otomandarren mendean egona ordu arte, Errusiaren mendean geratu zen, Abkhaziako printze George Xabxbaren baimenaz. Urteetan tsarraren eta sultanaren arteko borrokaleku izan zen. 1878an, abkhazen erdia baino gehiago Turkiara eraman zituzten indarrez, eta armeniarrek, megrelek eta errusiarrek kolonizatu zuten lurraldea.

1921ean, Abkhaziako Sobiet Errepublika Sozialista eratu zen, baina lurraldea Georgiaren barruan geratu zen berehala, probintzia autonomo gisa. Hurrengo urteetan, georgiarrek kolonizatu zuten, eta lurraldeko etnia nagusia izatea lortu zuten. 1980ko hamarraldiaren bukaeran, Abkhaziako georgiarrek Sobietar Batasunetik bereiztea eskatu zuten, gainerako biztanleen gogoz kontra.

Gatazka

Sakontzeko, irakurri: «Abkhaziako gatazka»

Abkhaziako gatazkaren oinarria Sobiet Batasunaren erorketaren ondorengoan dago. Abkhaz eta georgiar etnien arteko harreman gatazkatsuak azaleratu ziren orduan.^[3] Afera 1992ko uztailaren 23an lehertu zen. Urte hartan, Abkhaziako gobernuak independentzia aldarrikatu zuen. 1992 eta 1993 artean, Abkhaziako gobernu sezesionistaren eta Georgiaren artean gatazka armatu odoltsua eman zen, zeina Georgiak galdu baitzuen. Ondorioz, Abkhaziako georgiar gehienek herrialdetik alde egin behar izan zuten.

1994an bi aldeen arteko su-etena gauzatu zen. Horren arabera, Nazio Batuen eta Estatu Burujabeen Erkidegoaren tropek herrialdea kontrolpean hartu zuten. Abkhaziako sezesionistek Errusiaren laguntza dutela salatzen du Georgiak.

Egun, Abkhaziako lurraldeko % 83 Sokhumin hiriburuko gobernu sezesionistak kontrolatzen du (Errusiako tropak bertan daude); eta gainontzekoa Abkhaziako Errepublika Autonomoko Gobernuak kontrolpean du, hots, Georgiak gorde duenak. Azken horrek Abkhaziaren legezko ordezkapena du, de iure Abkhaziako gobernuaz. Horrek hiriburua Kodor Haranean du, Abkhazia Garaia eskualdean.

1992ko abuztuan, Georgiak bere gudarostea bidali zuen eskualdea baketzera, baina hurrengo urteko urrirako, azpiratua izan zen, eta bertan bizi ziren georgiar gehienak iheslari bihurtu ziren. 1994ko ekainean, 24 kilometroko mugalde bat eratu zen, Errusiako bake indarren kontrolpean. Urte hartan, Abkhaziak konstituzio bat onartu zuen eta errepublika burujabe demokratiko bihurtu zen. 1997an, abkhazek legebiltzar berria hautatu zuten, baina Georgiak legez kontrako jo zituen bai konstituzioa bai legebiltzarra.

1998an, Abkhaziako Sei Eguneko Gerra piztu zen, noiz georgiar gerrilla taldeek Galiko barrutian abkhaz tropak borrokatu zituzten. Liskarren ondorioz, ehunka erori izan ziren bi aldeetan, eta 30.000 eta 40.000 georgiar arteko desplazamendu gehigarria.^[4]

1999an aldarrikatu zuen Georgiarekiko independentzia, eta 2008an jaso zuen ofizialki Errusiaren aitorpena —Georgiaren aurkako gerraren ostetik heldu zen Moskuren adierazpena—. Gerora gauza bera egin zuten Nikaraguak, Venezuelak eta Nauruk. Mendebaldeko gobernu nagusiek, ordea, ez zieten baliorik aitortzen hauteskunde haiei.^[5]

2014

Ekainean, Aleksandr Ankvabek dimititu zuen, haren aurkako protestek eraginda. Kritikoek kudeaketa txarra eta ustelkeria egozten zizkioten, eta maiatzaren 29an parlamentuaren konfiantzazko botoa galdu zuen. Diputatuek ez ezik, oposizioak kalean ere eskatu zion kargua uzteko, eta manifestazio jendetsuak antolatu zituen egun haietan^[5].

Protesta gogorrak izan ostean, ekainean utzi zuen Aleksndr Ankvabek Abkhaziako presidentetza, eta abuztuaren 24ko bozak haren ordezkoa aukeratzeko izan ziren. Hautagai guztiek zuten zerikusia armadarekin, segurtasun indarrekin edota zerbitzu sekretuekin. Raul Khajimba luzaz oposizioko lider izandakoa, esaterako, KGBkoa izandakoa zen. Azken inkestak haren aldekoak ziren^[6].

Abuztuaren 25ean, Raul Khajimba izango zela Abkhaziako presidente berria zabaldu zen. Orain arte oposizioko buru izandakoak alde handiarekin irabazi zituen aurreko asteburuko hauteskundeak: behin-behineko emaitzen arabera, botoen % 50,57 lortu zituen, Aslan Bzhania segurtasun zerbitzuetako buruak baino hamalau puntu gehiago. Parte hartzeak gainditu zuen Hauteskunde Batzordeak ezarritako gutxieneko maila: bozketa baliozkoa izateko, erroldatuen erdiek eman behar zuten botoa, eta, azkenean, % 70ek baino gehiagok hartu zuten parte. Hautagai guztiek agindu zuten Errusiarekiko harremanaren alde lan egingo zutela. Moskuk base militar bat ere bazeukan Abkhazian^[5].

Irudiak

Athos Berria monasterioa
Gagra
Ur-jauzia, Gega
Sukhumiren ikuspegia
Sukhumiren ikuspegia
Lakua, Aqwa-Sukhum
Sukhumiko lorategi botanikoa

Erreferentziak

Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2014/08/24 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.