PROFILPELAJAR.COM

Tjurkaj popoloj
etno
popolo
Ŝtatoj kun signifa populacio
Lingvo(j)
	tjurka lingvaro
Religio
	islamo • ortodoksismo • judismo • budhismo
	v • d • r

Mapo de ŝtatoj kiuj parolas Tjurkaj lingvoj

La tjurkaj popoloj estas grupo de popoloj loĝanta precipe en Eŭrazio kaj parolantaj lingvon el la grupo de la tjurka lingvaro. En diversaj gradoj ili dividas historiajn kaj kulturajn komunecojn. Anoj de la tjurkaj popoloj nuntempe vivas en Azerbajĝano, Kazaĥio, Kirgizio, Turkio, Uzbekio kaj aŭtonomaj respublikoj kaj regionoj ĉefe (do ne nur) en Rusio, Ĉinio, Kartvelio kaj Ukrainio.

Malgraŭ la grandaj geografiaj distancoj inter la loĝataj teritorioj inter la tjurkaj popoloj ekzistas signifaj kulturaj kaj historiaj komunecoj; la plej grava estas la lingvoj: la turka lingvo de Turkio tre proksimas al la plej multaj aliaj tjurkaj lingvoj. La litero "j" en tjurko simple lingve diferencigu inter "turko", do parolanto de la turka lingvo, kaj "tjurko", do parolanto de iu ajn el la lingvoj strukture parencaj al la turka.

Dum la 19-a jarcento ekestis politika kaj kultura movado, kiu celas pli fortan interligon inter la tjurkaj popoloj - tiu movado nomiĝas panturkismo. La scienco, kiu okupiĝas pri la lingvoj, historio kaj kulturoj de la tjurkaj popoloj, estas la turkologio.

Ĉi tiu sekcio estas esperantiginda

Rank	Country	Area	1950	2000	2050	2100
1	Turkio	783,562	21,122,000	65,970,000	89,291,000	87,983,000
2	Uzbekio	447,400	6,293,000	25,042,000	35,117,000	32,077,000
3	Kazaĥio	2,724,900	6,694,000	15,688,000	22,238,000	24,712,000
4	Azerbajĝano	86,600	2,886,000	8,464,000	11,210,000	9,636,000
5	Kirgizio	199,900	1,739,000	4,938,000	7,064,000	9,046,000
6	Turkmenio	488,100	1,205,000	4,386,000	6,608,000	5,606,000
Total		4,730,462	39,939,000	124,488,000	171,528,000	169,060,000

Rank	Country	Area	EEZ	Shelf	EEZ+TIA
1	Turkio	783,562	261,654	56,093	1,045,216
2	Uzbekio	447,400	0	0	447,400
3	Kazaĥio	2,724,900	0	0	2,724,900
4	Azerbajĝano	86,600	0	0	86,600
5	Kirgizio	199,900	0	0	199,900
6	Turkmenio	488,100	0	0	488,100
Total		4,730,462	261,654	56,093	4,992,116

Etimologio de la vorto "turko"

La vorto "turko" oficiale unuafoje uziĝis dum la 6-a jarcento post Kristo. Ĝi priskribis la politikan ŝtaton malnov-turkan: tiu ŝtato dum la epoko antaŭ la jaro 552 historie nomiĝis kök türk („Blu-Turko(j)“) ^[1] La vorto „Türk“ (en multaj lingvoj sen umlaŭtoj „Turk“) ĝis la 19-a jarcento celis ĉiujn stepajn popolojn parolantajn tjurkan lingvon.

En la tjurklingvaj ŝtatoj, aŭtonomaj respublikoj kaj regionoj pro diversaj kaŭzoj ankoraŭ hodiaŭ miksiĝas la konceptoj "turka" kaj "tjurka" - la ideo de panturkismo ankoraŭ nun ravas multajn, kaj la komuna identeco tjurka estas tiom forta, ke plej bone la propra lingvo kaj etno ne nur nomiĝu "tjurka", sed vere "turka"... Kvankam tio estas pli deziro ol realo.

Origino de la tjurkaj popoloj

La vera origino de la tjurkaj popoloj nekonatas. Konsento nur ekzistas pri tio, ke la unuaj tjurk-lingvaj popoloj vivis en la regiono Altaja en centra Azio - pli ekzakte en la regiono, kie kunfluas la riveroj Zelenga kaj Orĥon. Iom disvastiĝinte, la poploj okupis la regionon inter la montaroj Altajo kaj Sajano ĉe la nuntempa siberia-mongolia limo, Tjanŝano ĉe la limo inter Kazaĥio kaj la ĉina Turkestano, Altin-Tag ĉe la nordokcidenta limo de Tibeto kaj Ĉingan en nord-orienta Ĉinio.

Religio

Nuntempe la plej multaj anoj de la tjurkaj popoloj estas islamanoj, plejmulto el ili difinas sin anoj de sunaismo. Sed inter la tjurkoj ankaŭ ekzistas anoj de aliaj religioj, ekzemple budhanoj, judoj kaj kristanoj.

Mitologio

La tradiciaj naciaj kaj kulturaj simboloj de la tjurkaj popoloj, jam dum la tempo antaŭ la transiro de plej multaj popolanoj al la islamo, estas la stelo kaj serpo-forma luno. La besto lupo, la blua koloro, fero kaj fajro estas gravaj elementoj en la mitologio de la tjurka popolaro.