Reger naskiĝis 1873 en Brand en la Oberpfalz (Bavario) kaj alkresis en la proksima urbo Weiden. Li jam junaĝa ricevis muzikan instruon. Post studadoj je la fama muzikteoriisto Hugo Riemann ĉe la konservatorioj en Sondershausen kaj Wiesbaden Reger suferis sekve de sia militservo kaj profesiajn malsukcesojn kaj nervan kaj psikan kolapson kaj revenis en 1898 al la gepatra hejmo. Tie la muzika agado de Reger ege kreskis. En 1901 li transloĝiĝis al Munkeno, kie li ekspektis pli muzikan inspiradon ol en Supra Palatinato.
En 1902 Reger edziĝis kun la divorciĝinta protestantino Elsa von Bercken, kio sekvigis lian ekskomunikon el la romkatolika eklezio. La geedziĝo okazis la 7-an de decembro 1902 en Bad Boll. Kiel komponisto same kiel pianisto Reger tiutempe estis ege produktiva. En 1905 li sukcedis Rheinberger ĉe la Akademio de Tonarto, sed li demisiis jam post unu jaro pro malkonsentoj kun la plejparte konservema instruistaro. Al liaj lernantoj apartenis i.a. Joseph Haas, Johanna Senfter, Botho Sigwart zu Eulenburg, Hermann Keller, Hermann Grabner samkiel la posta filmkomponisto Willy Schmidt-Gentner.
Loĝdomo de Reger en Meiningen
Dum koncertorestado en Karlsruhe Reger en 1907 estis vokita kiel universitata muzikdirektoro kaj profesoro ĉe la Reĝa Konservatorio en Lepsiko; koncertadon kaj komponadon li daŭrigis. Dum kiam li jam en 1908 rezignis la postenon de universitata muzikdirektoro, en 1911 li anstataŭe transprenis la postenon de kortega kapelmajstro en Meiningen, kiun li post apopleksio rezignis komence de 1914. Dum la tempo en Meiningen li ankaŭ aktivis ĉe la Teatro je Hildburghausen. La intensivan koncertadon kaj komponadon li ankaŭ daŭrigis, kiam li estis transloĝiĝinta en 1915 al Jena, ekde kie li unufojon semajne veturis pro sia instruado al Lepsiko. Dum sia lasta vojaĝo tia Reger mortis en 1916 pro koromisfunkcio. La urno de Reger en 1930 estis translokita ekde Jena sur la Arbara Tombejo de Munkeno.
Verkaro kaj postefiko
Reger famiĝis precipe pro siaj komponaĵoj por la orgeno, per kiuj li pluevoluigis la barokajn ĝenrojn ĥoralpreludo, fantazio kaj fugo samkiel pasakaljo. Aparte menciindas la aŭdacaj ĥoralfantazioj. Ankaŭ en la sferoj de la ĉambromuziko (i.a. verkoj por arĉinstrumentoj solaj), kanto, ĥoro- kaj orkestromuziko Reger faris elstaran.
Reger longdaŭre efikis sur la Dua Viena Skolo, kaj en la 1930-aj jaroj li estis la plej ofte interpretita siatempa komponisto en la germanlingvaj landoj. La Reger-disĉiplo Paul Hindemith nomis Reger kiel „la lasta giganto en la muziko; sen li mi ne estus pensebla!“. La 15-jara Sergej Prokofjev sidis en la publiko, kiam Reger en 1906 koncertis en Sankt- Peterburgo (Reger direktis sian serenadon G-maĵoro op. 95) kaj komunikis jarojn poste, ke li estis fascinita pro la efiko de ĉi tiu verko.
busto de Reger en la Angla ĝardeno de Meiningen
La efiko de Reger antaŭ ĉio sur la komponaj samtempuloj tamen ne estis sendisputa (Igor Stravinski trovis lian muzikon same forpuŝa kiel la eksteraĵo de la komponisto [informo el „Melos. Jahrbuch für zeitgenössische Musik“]).
La komponaĵoj de Reger estas, ankaŭ laŭ li mem, malfacilaj, kaj por la interpretantoj kaj ankaŭ por la aŭskultantoj. Precipe la verkoj el la meza krea periodo distingiĝas per ekstrema pliampleksigo de la tonaleco – ekz. en la „simfonia fantazio kaj fugo“ op.57 por orgeno aŭ en la „violonsonato C-maĵoro“ op. 72 –, neniam antaŭe atingita.
La variaciaj verkoj de Reger apartenas krom tiuj de Bach, Beethoven kaj Brahms al la plej gravaj de ĉi tiu ĝenro, kaj sur la kampo de la kontrapunkto Reger kreis per la „kromatika polifonio“ nekompareblan. Li estas grava aŭtoro de fugoj kaj aliaj polifoniaj ĝenroj.
Dum siaj lastaj kreojaroj Reger klopodis plifaciligi la komponaĵojn favore al plejebla klareco kaj subtileco. La eksperimentema fazo de Reger estis finiĝinta, kaj Reger deklaris sian personan stilon nun kiel „libera stilo de Jena“ (Reger sekvis vokon al Lepsiko kiel universitata muzikdirektoro kaj loĝis ekde 1915 en Jena). Dum ĉi tiu kreofazo naskiĝas la plej famaj verkoj kiel ekz. la „Mozart-variacioj“ op.132, en kiuj li utiligas la faman, jam de Mozart mem variitan temon el la pianosonato A-Dur KV 331, aŭ ankaŭ la „klarinetkvinteto A-maĵoro“ op.146, lia lasta verko.
La gravecon de Reger oni pridisputis. Neniigan juĝon pri la kreitaĵo de Reger vortigis lia iama komponinstruisto Hugo Riemann (aperinte en „Gesammelte Aufsätze zur Ästhetik, Theorie und Geschichte der Musik“). La fakto, aktivi kiel komponisto de la jarcenta ŝanĝo inter la lasta simfonio de Mahler kaj „Le Sacre de Printemps“ de Stravinski, sekvigis, ke al vasta publiko dum longa tempo la verkaro de Reger ne estis konata. I.a. dankendas al la Max-Reger-Instituto en Karlsruhe kaj la Max-Reger-Tagoj, ke la verkaro de Reger denove estas prezentata en la koncertejoj. Reger mem prognozis: „Post kelkaj jaroj oni nomos min reakcia kaj forĵetos min rubaĵen, sed mia tempo venos...“.
Komponaĵoj
Orgenverkoj kun verknumero
Drei Orgelstücke op. 7 (1892):
preludo kaj fugo C-maĵoro
fantazio pri 'Te Deum laudamus'
fugo d-minoro
Suite e-minoro op. 16 "Den Manen Bachs" (1895):
enkonduko kaj fugo
Adagio assai
Intermezzo
trio
pasakaljo
ĥoralfantazio pri 'Ein feste Burg ist unser Gott' op. 27 (1898)
fantazio kaj fugo c-minoro op. 29 (1898)
ĥoralfantazio pri 'Freu dich sehr, o meine Seele' op. 30 (1898)
unua sonato f# minoro op. 33 (1899)
du ĥoralfantazioj op. 40 (1899):
No 1 Wie schön leucht' uns der Morgenstern
No 2 Straf' mich nicht in deinem Zorn
fantazio kaj fugo pri BACH op. 46 (1900)
ses orgentrioj op. 47 (1900):
Canon
Gigue
Canzonetta
Scherzo
Siciliano
Fuge
tri ĥoralfantazioj op. 52 (1900):
Nr. 1 Alle Menschen müssen sterben
Nr. 2 Wachet auf, ruft uns die Stimme
Nr. 3 Halleluja, Gott zu loben
kvin facilaj preludoj kajfugoj op. 56 (1901)
simfonia fantazio kaj fugo op. 57 (1901)
'dekdu pecoj op. 59 (1901)
preludo
Pastorale
Intermezzo
kanono
tokato
fugo
Kyrie Eleison
Gloria in excelsis
Benedictus
kapriĉo
melodio
Te Deum
dua sonato d-minoro op. 60 (1901):
improvizaĵo
Invocation
enkonduko kaj fugo
monologoj op. 63 (1901/1902)
dekdu pecoj op. 65 (1902)
52 leicht ausführbare Choralvorspiele für die Orgel zu den gebräuchlichsten evangelischen Chorälen op. 67 (1902)
dek pecoj op. 69 (1903):
preludo e-minoro
fugo e-minoro
Basso ostinato e-minoro
Moment musical D-maĵoro
kapriĉo d-minoro
tokato D-maĵoro
fugo D-maĵoro
romanco g-minoro
preludo a-minoro
fugo a-minoro
variacioj kaj fugo pri originala temo f# minoro op. 73 (1903)
dektri ĥoralpreludoj op. 79b (1901-1903)
dekdu pecoj op. 80 (1904):
Präludium e-minoro
Fughetta e-minoro
kanzoneto g-minoro
Gigue d-minoro
Ave Maria Db bemola maĵoro
Intermezzo g-minoro
skerco f# minoro
romanco a-minoro
perpetuum mobile f-minoro
intermezzo D-maĵoro
tokato a-minoro
fugo a-minoro
kvar preludoj kaj fugoj op. 85 (1904)
dua suito g-minoro op. 92 (1905):
preludo
fugo
intermezzo
basso ostinato
romanco
tokato
fugo
enkonduko, pasakaljo kaj fugo e-minoro op. 127 (1913)
'naŭ pecoj por orgeno op. 129 (1913):
tokato d-minoro
fugo d-minoro
kanono e-minoro
melodio B# maĵoro
Capriccio g-minoro
Basso ostinato g-minoro
Intermezzo f-minoro
preludo b-minoro
fugo b-minoro
tridek etaj ĥoralpreludoj op. 135a (1914)
fantazio kaj fugo d-minoro op. 135b (1916)
sep orgenaĵoj op. 145 (1915/1916):
Trauerode
Dankpsalm
Weihnachten
Passion
Ostern
Pfingsten
Siegesfeier
Orgenverkoj sen verknumero
enkonduko kaj pasakaljo d-minoro (1899)
orgenpreludo c-minoro (1900)
variacioj kaj fugo pri 'Heil, unserm König Heil' ('Heil dir im Siegerkranz') (1901)
preludo kaj fugo d-Moll (1902)
Schule des Triospiels. J. S. Bachs zweistimmige Inventionen, für die Orgel bearbeitet von Max Reger und Karl Straube (1903)
Romanze a-Moll für Harmonium, Orgelfassung vom Komponisten (1904)
Präludium und Fuge gis-Moll (1906)
Präludium und Fuge fis-Moll (1912)
Choralvorspiele:
O Traurigkeit, o Herzeleid (1893)
Komm, süßer Tod (1894)
Wer weiß, wie nahe mir mein Ende (1900)
Christ ist erstanden von dem Tod (1901?)
O Haupt voll Blut und Wunden (1904?)
Es kommt ein Schiff geladen (1905)
Wie schön leucht' uns der Morgenstern (1908?)
Orkestroverkoj
simfonieto A-maĵoro op.90 (1905)
serenado G-maĵoro op.95 (1906)
variacioj kaj fugo pri temo (el la melodramo "Der Ärndtekranz") de Johann Adam Hiller op.100 (1907)
La 8-an de decembro1905 spielte Reger ludregistris por la firmao M. Welte & Söhne el Freiburg, produktanto de la reproduktopiano Welte-Mignon, dek proprajn komponaĵojn sur pianorulo:
Silhouette D-maĵoro Op. 53, 2
Silhouette Fis-maĵoro Op. 53, 3
Aus meinem Tagebuch, libro I Op. 82, 3, Andante sostenuto
Aus meinem Tagebuch, libro I Op. 82, 5, Moderato
Aus meinem Tagebuch, libro I Op. 82, 6, Sostenuto
Aus meinem Tagebuch, libro I Op. 82, 10, Andante innocente
Aus meinem Tagebuch, libro I Op. 82, 11, Sostenuto ed espressivo
Humoresque g-minoro Op. 20, 5 el "Fünf Humoresken für Klavier"
Intermezzo g-minoro Op. 45, 5 el "Sechs Intermezzi für Klavier"
En 1913 Reger ludregistris ankaŭ 15 pecojn por la filharmonia-orgeno de Welte.
Voĉkantaj verkoj
Hymne an den Gesang (Steiner) op. 21 (1898)
Gesang der Verklärten (Busse) op. 71 (1903)
Der 100. Psalm op. 106 (1908/09)
Die Nonnen (Boelitz) op. 112 (1909)
Die Weihe der Nacht (Hebbel) op. 119 (1911) por aldo, virĥoro kaj orkestro
An die Hoffnung (Hölderlin) op. 124 (1912) por aldo kaj orkestro
Römischer Triumphgesang (Lingg) op. 126 (1912)
Hymnus der Liebe (Jacobowski) op. 136 (1914) por baritono kaj orkestro
Der Einsiedler (Eichendorff) kaj Requiem (Hebbel) op. 144 (1915) por kantvoĉo, ĥoro kaj orkestro
Requiem por solistoj, Chor kaj orkestro, fragmento (1915)
Kvar ĥoralkantatoj:
I. Vom Himmel hoch da komm ich her. ĥoralkantato je Kristnasko (1903)
II. O wie selig seid ihr doch, ihr Frommen. ĥoralkantato je mortsolenaĵo (1903)
III. O Haupt voll Blut und Wunden. ĥoralkantato je Sankta Vendredo (1904)
IV. Meinen Jesum lass ich nicht. ĥoralkantato (1906)
Franz Rabich, Regerlieder. Studie, Beyer und Mann, Langensalza 1914
Briefe eines deutschen Meisters. Ein Lebensbild, hrsg. Else von Hase-Koehler. Leipzig 1928
Prof. Dr. Fritz Stein, Max Reger - sein Leben in Bildern, Bibliograph. Institut Leipzig
Lotte Taube, Max Regers Meisterjahre, Edition Bote und G. Bock, Berlin W8 1941
Max Reger in seinen Konzerten, hrsg. O. und I. Schreiber, 3 Bde. Bonn 1981
Max Reger am Wendepunkt zur Moderne, Ein Bildband mit Dokumenten aus den Beständen des Max-Reger-Instituts, hg. von Susanne Popp und Susanne Shigihara, Bonn 1987, ISBN 3-416-02051-0
Martin Weyer, Die Orgelwerke Max Regers. Wilhelmshaven 1989, ISBN 3-7959-0528-1
Rainer Cadenbach, Max Reger und seine Zeit. Laaber 1991, ISBN 3-89007-140-6
Die Orgelwelt Max Regers, Hermann J. Busch (in: Hermann J. Busch (Hg.): Zur Interpretation der Orgelmusik Max Regers (Überarbeitete und aktualisierte Neuauflage). Berlin 2007
