Etruskoj

Etruskoj
civilizacio • historia etno • kulturo
Ŝtatoj kun signifa populacio
Lingvo(j)
etruska lingvo
Religio
etruska religio
v • d • r
Popoloj sur la itala duoninsulo komence de la ferepoko (ĉirkaŭ la jaro 800 a.K.)
  •  Liguroj
  •  Pravenetanoj
  •  Etruskoj
  •  Picenoj
  •  Umbroj
    		•
  •  Latianoj
  •  Oskoj
  •  Mesapianoj
  •  Grekoj

    • La Etruskoj (etruske Rasena aŭ Rasna, latine Etrusci aŭ Tusci, helene Tyrrhenoi) estis antikva popolo de Italio. La kerno de ilia teritorio troviĝis nordokcidente de rivero Tibero, en nunaj Toskanio, Umbrio kaj norda Latio; estis tamen etruskoj ankaŭ pli norde (en la nuna Emilio) kaj pli sude (en la nuna Kampanio).

    Ilia lingvo tute malsimilas la aliajn konatajn lingvojn de la antikvaj mediteraneaj landoj.

    Origino

    Ekzistas pluraj hipotezoj pri la origino de la Etruskoj, kiuj apartenas ĉefe al tri fadenoj:

    • iuj opinias ke ili alvenis de malproksima lando trans la maro, ne longe antaŭ la plej fruaj ŝpuroj de ilia ĉeesto en la itala duoninsulo
    • aliaj opinias ke ili jam estis en la sama regiono ekde jarmiloj
    • malmultaj fine opinias ke ili ja alvenis de malproksima lando, sed trans la Alpoj, samkiel la Latinoj, la Keltoj kaj pluaj popoloj

    Etruskoj el orientaj landoj

    La plej antikva subtenanto de la unua teorio estas Herodoto, kiu asertis[1] ke la etruskoj migris al Italio el Lidio en la 12-a jarcento a.K. pro ega malabundo. Multaj antikvaj historiistoj[2] kunsentis kun Herodoto, sed Helaniko el Lesbo, vivinta en la sama jarcento kiel Herodoto, asertis ke la Etruskoj estis parto de la Pelasgoj, kiuj fuĝis el Grekio en plurajn mediteraneajn landojn; la Pelasgoj alvenintaj en Kalabrion poste translokiĝis norden kaj kreis la Etruskan kulturon.

    La hipotezon subtenas ankaŭ kelkaj modernaj fakuloj pri la etruska lingvo, ekzemple Robert Beekes. Pluraj rimarkas la similecon inter la lingvo de la insulo Lemnos, en la Egea maro, kaj la etruska.[3]

    Ankaŭ fakuloj pri genetiko trovis ligilojn inter la DNA de homoj loĝantaj en la nuntempa okcidenta Turkio kaj tiuj loĝantaj en Tuskanio.[4]

    Tamen ne ĉiuj fakuloj pri lingvoj kaj pri genetiko kunsentas.

    Etruskoj indiĝenoj

    Laŭ aliaj, ili estis italaj indiĝenoj idoj de la lokaj prahistoriaj popoloj (plej verŝajne de la Villanova kulturo).

    Jam Dionizio el Alikarnasso (1-a jarcento a.K.) asertis kontraŭ Herodoto ke nenio estas simila inter la Etruskoj kaj la Lidianoj, kaj Etruskoj estas tre antikva popolo de la itala duoninsulo.

    Aliaj fakuloj opinias ke Etruskoj estis postrestaĵo de la popolo loĝanta en Italio antaŭ la hindoeŭropeaj invadoj (eble simile al baskoj) aŭ ke la etruska kulturo ekestis pro la miksaĵo de tiu popolo kun la invadantoj.[5]

    Etruskoj el nordaj landoj

    Ekzistas ankaŭ hipotezo, laŭ kiu la etruskoj alvenis trans la Alpoj.

    Historio

    Parto de serio pri
    Historio de Italio
    v • d • r

    La etruska civilizacio floris ekde la 8-a jarcento a.K. kaj ekdekadencis je la tempo de la romia konkero (komencinte en la suda urbo Veii (Vejo) (396 a.K.).

    Etruskujo ne havis centran registaron, sed estis konfederacio de duon-sendependaj urboj: Tarĥna (latine Tarquinia), Klevsin (lat. Clausium), Kurtun (lat. Cortona), Vatlna (lat. Vetulonia), Velθri (lat. Volaterrae), Velĥ (lat. Vulci), Φuφluna [fufluna] (lat. Populonia), ktp. Eĉ Ruma (Romo) estis duonetruska urbo.

    La riĉeco de la etruskoj baziĝis sur la ferminoj, kiuj abundis en la regiono. En la arto, kvankam ege heleniĝinta, estas rekonebla spirito kaj energio malfacile troveblaj en la helena serĉado de precizeco.

    En Romio estis gentoj taksataj etruskidaj, kaj la etruskaj divenistoj kaj pastroj gravis en la religia vivado.

    Notoj kaj eksteraj ligiloj

    1. ↑ Herodoto, Historioj, I, 94.
    2. ↑ Inter aliaj, Plutarko (1-a jarcento) en sia "Vivo de Romulo, 25,5, rakontas ke la Etruskoj estis konsideritaj koloniistoj el Sardeso, ĉefurbo de Lidio.
    3. ↑ D.H.Steinbauer. Where Did The Etruscans Come From? (angle, germane). Etruscology at its best!. Alirita 2017-08-05 .
    4. ↑ Gli Etruschi arrivano dalla Turchia. Il mistero svelato dal Dna dei toscani (itale). La Repubblica (2007-06-16). Alirita 2017-08-05 .
    5. ↑ Ekzemple: G.Bonfante. The Etruscan Language: An Introduction, Revised Editon (angle). Manchester University Press. Alirita 2017-08-05 .

    Vidu ankaŭ

    Read other articles:

    كليوباترا كولمان

    هذه المقالة تحتاج للمزيد من الوصلات للمقالات الأخرى للمساعدة في ترابط مقالات الموسوعة. فضلًا ساعد في تحسين هذه المقالة بإضافة وصلات إلى المقالات المتعلقة بها الموجودة في النص الحالي. (يونيو 2013) كليوباترا كولمان   معلومات شخصية الميلاد 29 أكتوبر 1987 (37 سنة)[1]  مواطنة ...

     

    Pharaoh: A New Era

    2023 video gamePharaoh: A New EraDeveloper(s)Triskell InteractivePublisher(s)DotemuSeriesCity BuildingPlatform(s)WindowsReleaseWW: February 15, 2023Genre(s)City-buildingMode(s)Single-player Pharaoh: A New Era is a city-building video game designed by Triskell Interactive and published by Dotemu. It is a remake of Pharaoh (1999). Gameplay Main article: Pharaoh (video game) § Gameplay Players build a city in ancient Egypt. As a remake, the game closely follows the original. The graphics a...

     

    Hamidullah dari Banjar

    KDYMM Paduka Seri Sulthan Chamiedoela / Chamidullah / Hamidullah (Panembahan Kuning)SULTAN BANJAR IXBerkuasa1730-1734Penobatan1730SultanLihat daftarWangsaDinasti BanjarmasinAyahSultan Tahmidullah Panembahan Tengah Suria Alam dari BanjarAnak1. ♂ Sultan Muhammad Aliuddin Aminullah 2. ♂ Gusti WiramanggalaAgamaIslam Sunni Pangeran Bata Kuning[1] atau Paduka Seri Sultan Chamidullah (Hamidullah)[2] atau Sultan Ilhamid Illah / Sultan Kuning (bin Sultan Tahmidullah ke-1)[3]...

    McGirt v. Oklahoma

    2020 United States Supreme Court caseMcGirt v. OklahomaSupreme Court of the United StatesArgued May 11, 2020Decided July 9, 2020Full case nameJimcy McGirt, Petitioner, v. OklahomaDocket no.18-9526Citations591 U.S. ___ (more)140 S. Ct. 2452 207 L. Ed. 2d 985Case historyPriorDenial for relief, PC-2018-1057 (Okla. Crim. App. Feb. 25) (2019); Cert. granted, 140 S. Ct. 659 (2019)HoldingFor Major Crimes Act purposes, land reserved for the Creek Nation since the 19th century remains Indian country....

     

    Tolunay Kafkas

    Turkish footballer (born 1968) This biography of a living person needs additional citations for verification. Please help by adding reliable sources. Contentious material about living persons that is unsourced or poorly sourced must be removed immediately from the article and its talk page, especially if potentially libelous.Find sources: Tolunay Kafkas – news · newspapers · books · scholar · JSTOR (May 2020) (Learn how and when to remove this message)...

     

    Египтопитек

    † Египтопитек Реконструкция внешнего вида египтопитека Научная классификация Домен:ЭукариотыЦарство:ЖивотныеПодцарство:ЭуметазоиБез ранга:Двусторонне-симметричныеБез ранга:ВторичноротыеТип:ХордовыеПодтип:ПозвоночныеИнфратип:ЧелюстноротыеНадкласс:Четвероно...

    List of acts of the Parliament of England from 1625

    English, Scottish, Irish and Great Britain legislationActs of parliaments of states preceding the United Kingdom Of the Kingdom of EnglandRoyal statutes, etc. issued beforethe development of Parliament 1225–1267 1275–1307 1308–1325 Temp. incert. 1327–1411 1413–1460 1461 1463 1464 1467 1468 1472 1474 1477 1482 1483 1485–1503 1509–1535 1536 1539–1540 1541 1542 1543 1545 1546 1547 1548 1549      1551      1553 1554 1555 &...

     

    Play (concert residency)

    2021-2023 concert residency by Katy Perry This article is about the concert residency by Katy Perry. For the tour by Aitana, see Play Tour. PlayResidency by Katy PerryLocationWinchester, Nevada, U.S.VenueResorts World TheatreStart dateDecember 29, 2021 (2021-12-29)End dateNovember 4, 2023 (2023-11-04)Legs10No. of shows80Box office$46.4 millionKaty Perry concert chronology Witness: The Tour(2017–2018) Play(2021–2023) Play was the first concert residency hosted...

     

    2016年美國總統選舉

    2016年美國總統選舉 ← 2012 2016年11月8日 2020 → 538個選舉人團席位獲勝需270票民意調查投票率55.7%[1][2] ▲ 0.8 %   获提名人 唐納·川普 希拉莉·克林頓 政党 共和黨 民主党 家鄉州 紐約州 紐約州 竞选搭档 迈克·彭斯 蒂姆·凱恩 选举人票 304[3][4][註 1] 227[5] 胜出州/省 30 + 緬-2 20 + DC 民選得票 62,984,828[6] 65,853,514[6]...

    Pierre Cahuzac

    French footballer and manager Pierre Cahuzac Cahuzac in 1978Personal informationDate of birth (1927-07-03)3 July 1927Place of birth Saint-Pons, FranceDate of death 31 August 2003(2003-08-31) (aged 76)Place of death Lavaur, FrancePosition(s) MidfielderSenior career*Years Team Apps (Gls)1951–1952 AS Béziers 1952–1960 Toulouse International career1957 France 2 (0)Managerial career1961–1971 GFCO Ajaccio1971–1979 Bastia1979–1983 Toulouse1984–1985 Marseille[1] *Club domest...

     

    أبجدية عربية

    الأبجدية العربية أبجدية عربية نمط أبجد لغات عربية، فارسية، كردية، بلوشية، أردوية، بشتوية، بنجابية، سندية، ملايونية، أويغورية، صينية (شيوئرتشنغ)، قمرية، أكرانية[1] وغيرها. حقبة 400 (229 – 228 قبل الهجرة) حتى الآن عائلة هيروغليفية مصرية[2][3][4][5][6][7]ك...

     

    Peter Lilley

    British politician (born 1943) For the Archdeacon of Taunton, see Peter Lily. The Right HonourableThe Lord LilleyPCOfficial portrait, 2022Deputy Leader of the Conservative PartyIn office2 June 1998 – 15 June 1999LeaderWilliam HaguePreceded byMichael Heseltine[a]Succeeded byMichael Ancram[b]Secretary of State for Social SecurityIn office11 April 1992 – 2 May 1997Prime MinisterJohn MajorPreceded byTony NewtonSucceeded byHarriet HarmanSecretary of State for ...

    Ellis Park Stadium

    Stadium in Johannesburg, South Africa Ellis ParkEmirates Airline ParkFormer namesCoca-Cola Park (2008–12)Location47 N. Park Lane Doornfontein, Johannesburg, Gauteng Province, 2028Coordinates26°11′51″S 28°3′39″E / 26.19750°S 28.06083°E / -26.19750; 28.06083OwnerCity of Johannesburg, Orlando Pirates, Interza Lesego, Ellis Park Stadium (Pty) LtdOperatorEllis Park World of SportCapacity62,567 (Rugby union and Soccer)55,686 (2010 FIFA World Cup)SurfaceGrassCon...

     

    Languages of Belgium

    Overview of the languages spoken in Belgium Belgian languages redirects here. For the hypothetical extinct language, see Ancient Belgian language. Languages of BelgiumOfficial  Dutch (1st: ~59%, 2nd: ~16%, total: ~75%)  French (1st: ~40%, 2nd: ~49%, total: ~89%)  German (1st: ~1%, 2nd: ~22%, total: ~23%)RegionalRomance languages: Walloon, Picard, Champenois, Lorrain Germanic Languages: Limburgish, Luxembourgish Dialects of Dutch: West Flemish, East Flemish, Braba...

     

    In Time (Mat Maneri album)

    1994 studio album by Mat Maneri, Pandelis Karayorgis,In TimeStudio album by Mat Maneri, Pandelis Karayorgis,Released1994RecordedApril 9, 10 & 11, 1993StudioSlosberg Auditorium, Brandeis University, Waltham, MassachusettsGenreJazzLength62:13LabelLeoProducerPandelis Karayorgis, Leo FeiginMat Maneri chronology In Time(1994) Fever Bed(1997) Pandelis Karayorgis chronology The Other Name(1992) In Time(1994) Between Speech & Song(1994) In Time is an album by jazz violinist Mat Maneri...

    2016 Italian local elections

    Part of the Politics seriesPolitics of Italy Constitution Constitutional laws Lateran Treaty Head of state President (list) Sergio Mattarella Executive Prime Minister (list) Giorgia Meloni Council of Ministers Current Cabinet Undersecretaries Ministries Legislature Parliament (list) Senate of the Republic Chamber of Deputies Judiciary Constitutional Court Supreme Court of Cassation Court of Assizes Code of Criminal Procedure Constitutional institutions National Council for Economics and Labo...

     

    Campionato europeo di pallanuoto 2014 (femminile)

    Campionato europeo di pallanuoto 2014 Competizione Campionato europeo di pallanuoto Sport Pallanuoto Edizione 15ª Organizzatore LEN Date dal 16 luglioal 26 luglio 2014 Luogo  UngheriaBudapest Partecipanti 8 Formula Fase a gironiEliminazione diretta Impianto/i Stadio del nuoto Alfréd Hajós Sito web Sito ufficiale Risultati Oro Spagna(1° titolo) Argento Paesi Bassi Bronzo Ungheria Quarto Italia Statistiche Miglior marcatore Rita Keszthelyi (19 reti) Miglior portiere ...

     

    う〜み

    この記事は検証可能な参考文献や出典が全く示されていないか、不十分です。 出典を追加して記事の信頼性向上にご協力ください。（このテンプレートの使い方）出典検索?: う〜み – ニュース · 書籍 · スカラー · CiNii · J-STAGE · NDL · dlib.jp · ジャパンサーチ · TWL (2023年5月) う〜み出生名 山形夕佳生誕 (1977-07-07) 1977年7月7日（4...

    Frantz Fanon

    French West Indian psychiatrist and philosopher (1925–1961) Frantz FanonBorn20 July 1925 (1925-07-20)Fort-de-France, Martinique, FranceDied6 December 1961(1961-12-06) (aged 36)Bethesda, Maryland, U.S.Alma materUniversity of LyonNotable workBlack Skin, White Masks, The Wretched of the EarthSpouseJosie FanonRegionAfricana philosophySchoolMarxismBlack existentialismCritical theoryExistential phenomenologyMain interestsDecolonization and Postcolonialism, revolution, psychopatholo...

     

    Fahrenheit

    Temperature scale For other uses, see Fahrenheit (disambiguation). FahrenheitThermometer with Fahrenheit (marked on outer bezel) and Celsius (marked on inner dial) degree units.General informationUnit systemImperial/US customaryUnit ofTemperatureSymbol°FNamed afterDaniel Gabriel FahrenheitConversions x °F in ...... corresponds to ...    SI base units   ⁠5/9⁠(x +459.67) K   SI derived units   ⁠5...