Το Ψήφισμα της Λουμπάρδας είναι μια λίθινη αρχαία ελληνική επιγραφή που χρονολογείται από τον 3ο ή 4ο αιώνα π.Χ. Ανακαλύφθηκε το 1877^[1] στη Λουμπάρδα, ένα μικρό χωριό στο ανατολικό άκρο της νήσου Κόρκυρα Μέλαινα (σημερινό νησί Κόρτσουλα) της Δαλματίας, στη σύγχρονη Κροατία και αναφέρεται στην ίδρυση ενός ελληνικού οικισμού σε αυτήν την τοποθεσία από αποίκους από την Ίσσα (σημερινό νησί Βις).

Είναι το παλαιότερο γραπτό που βρέθηκε ποτέ στην Κροατία και σήμερα φυλάσσεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ζάγκρεμπ.

Το Ψήφισμα της Λουμπάρδας αντιπροσωπεύει μια πολύ σημαντική μαρτυρία για να κατανοήσουμε πώς οι Έλληνες συνήθιζαν να οργανώνουν τους αποικισμούς τους.

Από το ίδιο το Ψήφισμα συμπεραίνουμε ότι η Λουμπάρδα πρέπει να ήταν μια μικρή αποικία της Ίσσας, η οποία με τη σειρά της ήταν μια αποικία στην Αδριατική που ιδρύθηκε από τον Διονύσιο τον Πρεσβύτερο. Το νησί Κόρκυρα Μέλαινα είχε ήδη έναν ελληνικό οικισμό στη δυτική του πλευρά, που ιδρύθηκε από αποίκους από την Κνίδο της Καρίας.

Ο οικισμός πιστεύεται ότι βρισκόταν κοντά στη σημερινή Λουμπάρδα, σε μια στρατηγικής σημασίας τοποθεσία με θέα στο στενό που χωρίζει την Κόρτσουλα και τη χερσόνησο Πέλιεσατς, σε μια περιοχή που κατοικούνταν από ιλλυρικές φυλές.

Σύμφωνα με το κείμενο, οι Ισσαίοι εγκατέστησαν τον οικισμό τους βάσει προηγούμενης συμφωνίας με δύο εκπροσώπους των τοπικών Ιλλυριών, τον Πύλλο και τον γιο του Δάζο:

"1 ἀγαθᾶι τύχαι· ἐφ’ ἱερομνάμονος Πραξιδάμου, Μα[χανέος, συνθήκα οἰκισ]-τᾶν Ἰσσαίων καὶ Πύλλου καὶ τοῦ ὑοῦ Δάζου· τάδε συ[νέγραψαν οἱ οἰκισταὶ]καὶ ἔδοξε τῶι δάμωι· λαβεῖν ἐξαίρετον τοὺς πρώτους [καταλαβόντας τὰν χώ]-ραν καὶ τειχίξαντας τὰν πόλιν τᾶς πόλιος οἰκόπ[εδον ἓν ἕκαστον τᾶς] 5 τετειχισμένας ἐξαίρετον σὺν τῶι μέρει, τᾶς δὲ ἔ[ξω ἄλλο μέρος λαβεῖν αὐ]-τοὺς καὶ τᾶς χώρας ἐξαίρετον τὸν πρῶτον κλᾶρον [τᾶς μὲν ἀμπελίτιδος] πέλεθρα τρία, τᾶς δὲ ἄλλας τὰ μέρη· ἀναγραφῆμεν δὲ [καὶ τὸν κλᾶρον καὶ τὰ μέρη ὁ]-[π]εῖ ἕκαστος ἔλαχε· κατάμονον δὲ εἶμεν αὐτοῖς καὶ τ[οῖς ἐγγόνοις πέλε]-[θρο]ν καὶ ἥμισυ ἑκάστωι· λαβεῖν δὲ τοὺς ἐφέρποντας τᾶ[ς πόλιος οἰκόπεδον ἓν] 10 [καὶ τᾶ]ς ἀδιαιρέτου πέλεθρα τέσαρα καὶ ἥμισυ· τὰ[ς δὲ ἀρχὰς ὀμνύναι μηδ]-[έποτ]ε̣ τὰν πόλιν μηδὲ τὰν χώραν ἄνδαιτον ποή[σεσθαι μηδαμῶς. εἰ δέ τί][κα ἄρχω]ν̣ προθῆι ἢ ἔτας συναγορήσηι πὰρ τ[ὰ ἐψαφισμένα, αὐτὸς ἄτιμος καὶ][τὰ ὑπάρχ]οντα δαμόσι[α ἔστ]ω, ἀθῶιος̣ [δὲ ὁ ἀποκτείνας αὐτὸν — — — — — —] [— — — — —]ΤΟΥ[— — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —] 15 [— — — — —]ΠΑΤΙ[ — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —] [εἴ κα τῶι δ]άμωι δό[ξηι — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — — —] 17 [ο]ἵ̣δ̣[ε] κατέλαβον τὰν χώρ[αν καὶ ἐτείχιξ]αν τὰν πόλιν·" ^[2]

ακολουθεί κατάλογος με διακόσια περίπου ονόματα των οικιστών ανά δωρική φυλή.

"18 [Δυμᾶ]νες [Ὑλλεῖς] Πάμφυλοι"^[3]

Η επιγραφή αναφέρει ότι κάθε άποικος έπρεπε να εξασφαλίσει ένα οικόπεδο εντός των τειχών του οικισμού συν τρία πλέθρα εξαίρετης καλλιεργήσιμης γης έξω από τα τείχη. Ένα πλέθρο αντιστοιχεί σε περίπου 900 τ.μ.

Η ίδρυση του οικισμού, σύμφωνα με την κεφαλίδα της επιγραφής, έγινε ειρηνικά, μέσω συμφωνίας με τους τοπικούς Ιλλυρικούς πληθυσμούς, οι οποίοι πρέπει να ενδιαφέρθηκαν όσο και οι Έλληνες.

Η επιγραφή, μεταξύ άλλων, είναι μια πολύτιμη επιβεβαίωση του κανόνα, τόσο στη Λουμπάρδα όσο και στην υπόλοιπη ανατολική Αδριατική, της αρχής του αναπαλλοτρίωτου των εδαφών, μια αρχή που είναι χαρακτηριστική ολόκληρης της αρχαίας εποχής που ορίζει ότι τα εδάφη, όταν είχαν ανατεθεί μια οικογένεια, δεν μπορούν πλέον να αφαιρεθούν, να αλλάξουν μέγεθος ή να αναδιανεμηθούν από κανέναν για κανένα λόγο. Ακόμη και η σκληρότητα της τιμωρίας που περιγράφεται στις τελευταίες γραμμές του Ψηφίσματος είναι μια επιβεβαίωση του πόσο αυτή η αρχή είναι ριζωμένη στον αρχαίο ελληνικό και γενικά δυτικό πολιτισμό και νοοτροπία.