Η τραγωδία στο λόφο Σουπέργκα (ιταλικά: Tragedia di Superga) ήταν αεροπορικό δυστύχημα που συνέβη στις 4 Μαΐου1949 στο Τορίνο της Ιταλίας. Στις 17:03 το αεροσκάφος Fiat G.212 της αεροπορικής εταιρείας ALI, εγγεγραμμένο με το όνομα I-ELCE, που μετέφερε ολόκληρη την ποδοσφαιρική ομάδα της Grande Torino, προσέκρουσε στον τοίχο του πίσω αναχώματος της βασιλικής Σουπέργκα, που βρίσκεται στο λόφο του Τορίνο. Από την πρόσκρουση και οι 31 επιβαίνοντες έχασαν την ζωή τους. [1]
Ιστορικό
Η ομάδα της Grande Torino.
Το αεροπλάνο μετέφερε την ομάδα πίσω στην έδρα της από τη Λισαβόνα, όπου είχαν παίξει έναν φιλικό αγώνα εναντίον την Μπενφίκα, που οργανώθηκε προς τιμήν του Φρανσίσκο Φερέιρα[2], ο οποίος είχε αποφασίσει να αποσυρθεί από την ενεργό δράση και είχε δηλώσει την επιθυμία του να αποχαιρετήσει το ποδόσφαιρο σε ένα παιχνίδι κόντρα στην Τορίνο του καλού φίλου του, Βαλεντίνο Μάτσολα, πατέρα του Σάντρο. Ο αγώνας που διεξηχθεί στη Λισαβόνα στις 3 Μαϊου, είχε νικήτρια την ομάδα της Μπενφίκα η οποία επικράτησε με σκορ 4-3.[3] .
Στο ατύχημα, ολόκληρη η ομάδα της Grande Torino σκοτώθηκαν, νικητές πέντε συνεχόμενων πρωταθλημάτων από τη σεζόν 1942-1943 έως τη σεζόν 1948-1949 [4] και που αποτελούσαν σχεδόν ολόκληρη την εθνική ομάδα ανδρών της Ιταλίας. Οι διευθυντές και οι συνοδοί της ομάδας, το πλήρωμα του αεροσκάφους και τρεις γνωστοί Ιταλοί αθλητικοί δημοσιογράφοι πέθαναν επίσης: ο Ρενάτο Καζαλμπόρε (ιδρυτής της Tuttosport), ο Ρενάτο Τοσάτι (από την Gazzetta del Popolo) και ο Λουίτζι Καβαλέρο (από την La Nuova Stampa). Το έργο της αναγνώρισης των σορών ανατέθηκε στον πρώην προπονητή της εθνικής ομάδας Βιττόριο Πότσο, ο οποίος είχε φέρει σχεδόν όλο το Τορίνο στην εθνική ομάδα. [5]
Στον εκτός έδρας αγώνα της Πορτογαλίας δεν συμμετείχαν ο Σάουρο Τομά από τη La Spezia, με τραυματισμό στον μηνίσκο[2] , ο εφεδρικός τερματοφύλακας Ρενάτο Γκαντόλφι (όπου προτιμήθηκε ο τρίτος τερματοφύλακας Ντίνο Μπαλαρίν), ο ραδιοφωνικός σχολιαστής Νικόλο Καρόσιο, ο Λουίτζι Τζουλιάνο (αρχηγός της Primavera del Toro), ο πρώην μάνατζερ της εθνικής ομάδας και δημοσιογράφος Βιττόριο Πότσο[6], ο Τομάσο Μαεστρέλι (προσκλήθηκε να συμμετάσχει στην ομάδα για τον φιλικό αγώνα από τον Βαλεντίνο Ματσόλα ενώ έπαιζε για τη Ρόμα, ωστόσο δεν πήγε επειδή δεν μπόρεσε να ανανεώσει έγκαιρα το διαβατήριό του) και ο πρόεδρος της Τορίνο Φερούτσιο Νόβο, ο οποίος πάλευε με βρογχοπνευμονία. [7]
Η ομάδα του Τορίνο ανακηρύχθηκε πρωταθλήτρια Ιταλίας με ομοσπονδιακό ψήφισμα, χάνοντας τέσσερις μέρες από το τέλος του πρωταθλήματος ως κορυφαία ομάδα μέχρι το δυστύχημα, παρόλο που δεν είχε φτάσει ακόμη με μαθηματική βεβαιότητα στην κατάκτηση του τίτλου. Ως αποτέλεσμα, οι αντίπαλοι της, αλλά και η ίδια η εναπομείνασα ομάδα, παρατάχθηκαν στις ομάδες νέων στους υπόλοιπους αγώνες. Την ημέρα της κηδείας, περισσότεροι από μισό εκατομμύριο άνθρωποι βγήκαν στους δρόμους του Τορίνο για να πουν το τελευταίο αντίο στους παίκτες.[2] Ήταν τέτοιο το σοκ που την επόμενη χρονιά η εθνική ομάδα ταξίδεψε με πλοίο στο Παγκόσμιο Κύπελλο της Βραζιλίας. [8]
Πτήση και το δυστύχημα
Το αεροσκάφος I-ELCE.Ο πίσω τοίχος της βασιλικής του Σουπέργκα. Η λαϊκή πεποίθηση είναι ότι υπέστη ζημιά από το αεροπλάνο, ωστόσο στην πραγματικότητα ήταν ένα έργο επέκτασης της βασιλικής που δεν ολοκληρώθηκε ποτέ.
Το τρικινητήριο αεροσκάφος Fiat G.212, παραγωγής της εταιρείας Avio Linee Italiane και με όνομα I-ELCE, απογειώθηκε από το αεροδρόμιο της Λισαβόνας στις 9:40 την Τετάρτη 4 Μαΐου 1949. Κυβερνήτης του αεροσκάφους ήταν ο αντισυνταγματάρχης Πιερλουίτζι Μερόνι. Η πτήση προσγειώθηκε στις 13:00 στο αεροδρόμιο της Βαρκελώνης. [7]
Στις 14:50 το αεροπλάνο απογειώθηκε με προορισμό το αεροδρόμιο Τορίνο-Aeritalia. Η προγραμματισμένη διαδρομή προέβλεπε πτήση πάνω από τις πόλεις Cap de Creus, Τουλόν, Νίκαια, Αλμπένγκα και Σαβόνα . Στο ύψος της Σαβόνα το αεροπλάνο έστριψε βόρεια, με κατεύθυνση την υποαλπική πρωτεύουσα, όπου αναμενόταν να φτάσει σε περίπου τριάντα λεπτά. Εν τω μεταξύ οι καιρικές συνθήκες στο Τορίνο έγιναν πολύ άσχημες. Στις 16:55 ο ελεγκτής εναέριας κυκλοφορίας του αεροδρομίου Aeritalia γνωστοποίησε στους πιλότους την κατάσταση του καιρού όπου τους ενημέρωσε για σύννεφα σχεδόν σε επαφή με το έδαφος, βροχές, ισχυρό νοτιοδυτικό άνεμο με ριπές και ορατότητα γύρω στα 40 μέτρα. [7]
Ο πύργος ζήτησε επίσης αναφορά θέσης. Μετά από λίγα λεπτά σιωπής στις 16:59 ήρθε η απάντηση από τον κυβερνήτη: Υψόμετρο 2.000 μέτρα, μετά κόψαμε για τη Σουπέργκα. Στην πραγματικότητα, το πλήρωμα προχωρούσε προς τον ραδιοφάροΠίνο Τορινέζε, ο οποίος βρίσκεται μεταξύ Κιέρι και Μπαλντισσέρο Τορινέζε, νοτιοανατολικά του Τορίνο. [7]
Έχοντας φτάσει στην κορυφή του Πίνο και βάζοντας πορεία στις 290 μοίρες, το αεροπλάνο θα είχε ευθυγραμμιστεί με τον διάδρομο της Aeritalia, περίπου 9 χιλιόμετρα μακριά, σε υψόμετρο 305 μέτρων. Λίγο πιο βόρεια του Πίνο Τορινέζε βρίσκεται ο λόφος Σουπέργκα με την ομώνυμη βασιλική, σε δεσπόζουσα θέση σε υψόμετρο 669 μέτρων. Έχει υποθετηθεί ότι λόγω του ισχυρού αριστερού πλευρικού ανέμου το αεροσκάφος κατά τη στροφή θα μπορούσε να έχει παρασυρθεί προς τα δεξιά, γεγονός που το μετακινούσε από την κανονική διαδρομή ολίσθησης και το ευθυγράμμισε, αντί με τον διάδρομο, με τον λόφο Σουπέργκα. Μετά από πρόσφατες έρευνες, προέκυψε η πιθανότητα ότι η ένδειξη για το υψόμετρο είχε σταματήσει στα 2000 μέτρα και ως εκ τούτου οδήγησε τους πιλότους να πιστέψουν ότι βρίσκονταν σε αυτό το ύψος, ενώ ήταν μόλις 600 μέτρα πάνω από το έδαφος. [1][7][9]
Στις 17:03 το αεροσκάφος, παρόλο που έκανε τη στροφή προς τα αριστερά και ξεκίνησε έναν ελιγμό για την προσέγγιση, προσέκρουσε στο πίσω ανάχωμα της βασιλικής του Σουπέργκα με ταχύτητα 180 χλμ/ώρα. Αναλύοντας το συμβάν και τη διάταξη των συντριμμιών, δεν βρέθηκαν προσπάθειες των πιλότων να γυρίσουν προς άλλη κατεύθυνση. Το μόνο μέρος του αεροσκάφους που παρέμεινε εν μέρει άθικτο ήταν η εμπέδηση. [7][10]
Στις 17:05 η Aeritalia Torre προσπαθήσε να έρθει σε επαφή με την πτήση, χωρίς να λαμβάνει καμία απάντηση. Από τους 31 επιβαίνοντες, κανένας δεν επέζησε. [1][11]
Ο προπονητής Βιττόριο Πότσο κλήθηκε να αναγνωρίσει τους σωρούς των παικτών και των προπονητών. [12] Οι κηδείες των θυμάτων έγιναν στις 6 Μαΐου στον Καθεδρικό Ναό του Τορίνο όπου σημειώθηκε εντυπωσιακή λαϊκή συμμετοχή με πάνω από 600.000 άνθρωπους να ξεχύθηκαν στους δρόμους της πρωτεύουσας της Σαβοΐας για να αποχαιρετίσουν τους παίκτες για τελευταία φορά. Παρόντες ήταν επίσης ο Τζούλιο Αντρεότι, που εκπροσωπούσε την κυβέρνηση, και ο Οτορίνο Μπαράτσι, πρόεδρος της Ιταλικής Ομοσπονδίας Ποδοσφαίρου. Το λαΐκο προσκύνημα πραγματοποιήθηκε στο Παλάτσο Μαντάμα, μια πρώην βασιλική κατοικία που βρίσκεται στην πολύ κεντρική πλατεία Καστέλο. Ο Βιτόριο Βελτρόνι, αρχισυντάκτης ειδήσεων της Rai, πραγματοποίησε ζωντανά τον ραδιοφωνικό σχολιασμό της κηδείας της ομάδας.
Μνημεία
Τα υπολείμματα του αεροσκάφους, συμπεριλαμβανομένης μιας προπέλας, ενός ελαστικού και διάσπαρτων κομματιών της ατράκτου, αλλά και οι βαλίτσες των Ματσόλα, Μαρόζο και Ερμπστάιν, φυλάσσονται στο Μουσείο του Μεγάλου Τορίνο, που στεγάζεται στην αριστοκρατική Βίλλα Κλαρέτα στο Γκρουλιάσκο, που εγκαινιάστηκε στις 4 Μαΐου 2008 στην 59η επέτειο της τραγωδίας.
Επτά από τους δεκαοκτώ παίκτες είναι θαμμένοι στο Μνημειακό κοιμητήριο του Τορίνο. Δέκα άλλοι παίκτες θάφτηκαν στους δικούς τους δήμους, αφού έλαβαν μια δεύτερη ιδιωτική κηδεία. [13] Η σορός του Εουσέμπιο Καστιλιάνο, η οποία αρχικά βρισκόταν στην πρωτεύουσα του Πιεμόντε, μεταφέρθηκε στο κοιμητήριο της γενέτειράς του, Καρμανιόλα, λίγα χιλιόμετρα από το Τορίνο τη δεκαετία του 1990.
Εκτός από τους ποδοσφαιριστές, όλοι όσοι βρίσκονταν στο αεροπλάνο θάφτηκαν στο κοιμητήριο της πόλης, με μόνη εξαίρεση τον προπονητή της Αγγλίας Λέσλι Λίβεσλι και τα μέλη του πληρώματος, συνολικά δεκαπέντε σοροί: έντεκα από αυτά, μεταξύ των έξι ποδοσφαιριστών, αναπαύονται μαζί στο ίδιο κοιμητήριο που βρίσκεται στο Fifth Expansion.
Τα θύματα
Αναμνηστική επιγραφή στον τόπο της τραγωδίας.
Η ηλικία και η θέση των παικτών την ώρα του ατυχήματος και ακολουθεί ο τόπος στο κοιμητήριο όπου τάφηκαν. [14]
Παίκτες
Άλντο Μπαλαρίν (27, αμυντικός), κοιμητήριο της Κιότζα (Βενετία);
Ντίνο Μπαλαρίν (25, τερματοφύλακας), κοιμητήριο της Κιότζα;
