Η ουδέτερη οπτική γωνία αυτού του λήμματος αμφισβητείται.Πιθανότατα παρουσιάζει κάποια γεγονότα ή απόψεις μονομερώς ή με δυσανάλογη ισορροπία σε σχέση με την αντίστοιχη βαρύτητά τους. Παρακαλούμε δείτε τη σχετική συζήτηση στη σελίδα συζήτησης του λήμματος.
Ο Παναγιώτης Φάκλαρης γεννήθηκε στα Βέρβενα Αρκαδίας, τον Απρίλιο του 1947. Μετά την ολοκλήρωση των εγκυκλίων του σπουδών, σπούδασε αρχαιολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και στη συνέχεια στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ (University of Cambridge) του Ηνωμένου Βασιλείου με κύρια πεδία εξειδίκευσης την τοπογραφία της αρχαίας Μακεδονίας, την τοπογραφία της αρχαίας Κυνουρίας, καθώς και διάφορα άλλα ερευνητικά θέματα, σχετικά με τα αρχαία όπλα, τις πανοπλίες, τις ιπποσκευές, τα τείχη και τα οχυρωματικά έργα, την αρχαία ελληνική καθημερινή ζωή, τα μετάλλινα αντικείμενα, την αρχαία τεχνολογία και την ελληνική μυθολογία.
Η μαθητεία του και η συνεργασία του με τον μεγάλο αρχαιολόγο Μανόλη Ανδρόνικο, είναι ένα βασικό πλεονέκτημα για τον Παναγιώτη Φάκλαρη που σε συνδυασμό με την μεγάλη ανασκαφική του εμπειρία του έδωσε τα εφόδια στο να προβάλει πνεύμα αμφισβήτησης των εκάστοτε κατεστημένων απόψεων για τα ευρήματα της αρχαιολογικής σκαπάνης. Έτσι, κατά καιρούς με μελέτες του έχει αμφισβητήσει τόσο την ταύτιση των Αιγών με τη Βεργίνα, ασκώντας σχετική
προβληματική σχετικά με τη θέση της αρχαίας πόλης των Αιγών, αλλά και με το κατά πόσο οι τάφοι της Βεργίνας ήταν όντως βασιλικοί.
Ως ιδιαίτερη ερευνητική συμβολή του Παναγιώτη Φάκλαρη θεωρείται ο προσδιορισμός της θέσης της πρώτης πρωτεύουσας της αρχαίας Μακεδονίας, των Αιγών, κοντά στους «Κήπους του Μίδα», στις πλαγιές του Βερμίου. Οι Αιγές, προηγουμένως πιστευόταν, ότι ήταν σε άλλα μέρη, όπως η Έδεσσα, στην περίπτωση αυτή όμως η αρχαία Έδεσσα, που θα έπρεπε να τοποθετηθεί; Αν και η σημερινή κυρίαρχη άποψη θεωρεί ότι οι αρχαιότητες της Βεργίνας ανήκουν στις αρχαίες Αιγές και ότι εκεί βρίσκονται άλλωστε οι βασιλικοί τάφοι, η διεθνώς βεβαιωμένη χρονολόγησή τους αρκετά χρόνια μετά τη δολοφονία του Φιλίππου δημιουργεί ερμητευτικά κενά στο σύνολο της θεωρίας. Έτσι, ορισμένοι επιστήμονες, εξακολουθούν να την αμφισβητούν, όπως και ο ίδιος ο Π. Φάκλαρης,ο οποίος το δημοσίευσε το 1994, την αντίθεσή του ύστερα από τοπογραφική μελέτη, τοποθετώντας τις Αιγές στην περιοχή Λευκαδίων-Κοπανού της Νάουσας.[4][5]
Οι τάφοι της Βεργίνας
Σύμφωνα με τον Παναγιώτη Φάκλαρη ο ασύλητος τάφος ΙΙ της Μεγάλης Τούμπας τής Βεργίνας», ο γνωστός ως «τάφος τού Φιλίππου», δεν περιείχε καμιά απόδειξη, ότι ο τάφος ανήκει στον Φίλιππο Β΄.[6] Αποδόθηκε από τον ανασκαφέα του Μανόλη Ανδρόνικο στον βασιλιά της Μακεδονίας Φίλιππο Βʼ, βάσει σειράς επιχειρημάτων στηριγμένων σε ενδείξεις, εκείνης της εποχής, που προέκυπταν από το σύνολο τού ευρήματος και όχι σε αποδείξεις. «Σήμερα, με τη φυσική πρόοδο της επιστήμης και με το πλήθος των ευρημάτων από τη Μακεδονία να αυξάνει τις γνώσεις μας διαρκώς, γνωρίζουμε, ότι η ορθή χρονολόγηση τού τάφου είναι μετά το 316 π.Χ., ότι οι Αιγές βρίσκονται στις πλαγιές τού Βερμίου, όπως ρητά αναφέρει ο Ηρόδοτος, ότι ο πλούτος, που περιείχε ο τάφος, δεν έχει κανένα στοιχείο, που να οδηγεί ειδικά στον Φίλιππο Βʼ ή σε άλλο ιστορικό πρόσωπο κι ότι το μόνο, που με σιγουριά δηλώνει, είναι ο τεράστιος πλούτος τού συγκεκριμένου νεκρού».[6] Σύμφωνα με τον ίδιο μετά το 2005, η «επιστημονική κοινότητα στην συντριπτική πλειονότητά της, έχει απορρίψει το συσχετισμό τού τάφου με τον Φίλιππο Β΄, λόγω της αναμφισβήτητης πλέον χρονολόγησης τού τάφου μετά το 316 π.Χ., είκοσι ολόκληρα χρόνια δηλαδή μετά τη δολοφονία και την ταφή τού Φιλίππου Βʼ το 336 π.Χ..» Παρόλα αυτά, δεν θεωρεί ότι τότε ο Μανόλης Ανδρόνικος έκανε κάτι λάθος. Πιστεύει ότι απλά διατύπωσε την επιστημονική του άποψη, όπως έχει δικαίωμα ο κάθε ανασκαφέας με βάση τα δεδομένα της δικής του εποχής: «Επρόκειτο για μια επιστημονική εκτίμηση. Εμείς, σήμερα ερχόμαστε εκ των υστέρων, αξιοποιώντας το πλήθος των δεδομένων, που έβγαλε η Μακεδονία όλα τα χρόνια, που ακολούθησαν την ανακάλυψη τής Βεργίνας, και κάνουμε “ανατομία” στους συλλογισμούς και τα επιχειρήματα τού Ανδρόνικου και τα κρίνουμε, και αυτό οφείλουμε να προσφέρουμε στην κοινωνία ως επιστήμονες. Η επιστήμη προχωράει, αυτό είναι μια εξέλιξη θετική…»
Ο Παναγιώτης Φάκλαρης αναφέρει σε συνέντευξή του το 2011, ότι έχει τεκμηριώσει σε επιστημονικές εργασίες, «όχι μόνο ότι ο τάφος δεν ανήκει στον Φίλιππο Βʼ, αλλά είναι αδύνατον να ανήκει και σε οποιονδήποτε άλλο μακεδόνα βασιλιά, κυρίως εφʼ όσον το βασιλικό νεκροταφείο βρίσκεται στις Αιγές, οι οποίες τοποθετούνται ξεκάθαρα στο Βέρμιο, στην περιοχή Λευκαδίων-Κοπανού Νάουσας κι όχι στη Βεργίνα, όπου βρισκόταν μια άλλη αρχαία πόλη».[6]
Ανασκαφικό έργο
Το ανασκαφικό έργο του Παναγιώτη Φάκλαρη είναι εκτεταμένο και οι δημοσιεύσεις γύρω από τις έρευνες του, κατά καιρούς, έχουν προκαλέσει το ιδιαίτερο ενδιαφέρον τόσο της κοινότητας των αρχαιολόγων, όσο και της ελληνικής και διεθνούς κοινής γνώμης, ώστε να θεωρείται ένας εκ των κορυφαίων Ελλήνων ανασκαφέων. Εργάστηκε με τον Χ. Μακαρόνα στην ανασκαφή της Πέλλας και των τάφων του Δερβενίου Θεσσαλονίκης, με τον Α. Βαβρίτσα σε ανασκαφές στο Γαλεριανό Συγκρότημα και σε νεκροταφεία της Θεσσαλονίκης, με τον Γ. Μπακαλάκη στην Κύπρο και με τον Μ. Ανδρόνικο στη Βεργίνα.
Από το 1978 μέχρι σήμερα εργάζεται στην πανεπιστημιακή ανασκαφή της Βεργίνας, Συμμετείχε στην ανασκαφή της Μεγάλης Τούμπας, υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο και ως βοηθός του, όταν ανασκάφηκε το «Ηρώο» και οι τάφοι Ι, ΙΙ. Εντόπισε και ανάσκαψε το ασύλητο τάφο ΙΙΙ και μερικούς τάφους κοινών θνητών, οι οποίοι είχαν επίσης θαφτεί κατά καιρούς, στην Μεγάλη Τούμπα.
Το 1980 ανάσκαψε τμήματα της αρχαίας πόλης, όπου βρίσκεται σήμερα η σύγχρονη Βεργίνα και το 1981 ανέλαβε την ανασκαφή της ακρόπολης και των τειχών της πόλης,[7][8][9] την οποία διεξάγει έκτοτε συνεχώς, εκπαιδεύοντας ταυτόχρονα εκεί κάθε χρόνο, τους φοιτητές Αρχαιολογίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης.
1981: Ανασκαφές στο Παράλιο Άστρος και το Ξηροπήγαδο Κυνουρίας
Ανασκαφές στο δωρικό ναό του Άμμωνα Δία στην Χαλκιδική.
Ανασκαφές στην Πέλλα
Ανασκαφές στο βόρειο τείχος της πόλης και τα λεγόμενα «Λουτρά του Αλεξάνδρου», στην Πέλλα.
Ανασκαφές στο Δερβένι
Ανασκαφές στο ελληνιστικό νεκροταφείο στο Δερβένι Θεσσαλονίκης.
Ανασκαφές στη Θεσσαλονίκη
Ανασκαφές στο ρωμαϊκό νεκροταφείο, στην οδό Μελενίκου στη Θεσσαλονίκη, και στο κτιριακό σύμπλεγμα του Γαλεριανού Συγκροτήματος.
Διακρίσεις
Έχει τιμηθεί με τιμητικές διακρίσεις, βραβεία και μετάλλια από πολλές ενώσεις και ιδρύματα και η μελέτη του για την Αρχαία Κυνουρία έχει λάβει βραβείο Ακαδημίας Αθηνών.
Εργογραφία
Στην εργογραφία του περιλαμβάνονται πολλά επιστημονικά άρθρα σε ελληνόγλωσσα και ξενόγλωσσα περιοδικά, σειρά από βιβλία και έχει πληθώρα συμμετοχών σε ελληνικά και διεθνή αρχαιολογικά συνέδρια. Μεγάλο είναι επίσης το έργο του με διαλέξεις σε πανεπιστήμια και ιδρύματα σε διάφορες χώρες. Είναι τέλος συχνός αρθρογράφος σε μεγάλες κυριακάτικες εφημερίδες της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης.
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Πήλινες μήτρες, σφραγίδες και ανάγλυφα αγγεία από τη Βεργίνα", ("Clay moulds, Stamps and Relief Vases from Vergina"), ArchDelt 38, 1983: Μελέτες, 211-238,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Ταφή πρώιμης εποχής του σιδήρου στη Βεργίνα", Αμητός, Τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Μανόλη Ανδρόνικο, Θεσσαλονίκη 1987, σσ. 923-933, σχέδ. 1-9, πίν. 183-185. ("An Early Iron Age Burial from Vergina", Αμητός, Studies in honor of Prof. M. Andronikos, Thessaloniki 1987, 923-933),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Αρχαία Κυνουρία. Ανθρώπινη δραστηριότητα και περιβάλλον", ("Ancient Kynouria. Human Activity and Environment"), Thessaloniki 1985 (doctoral dissertation). Second edition published by the Ministry of Culture, 1990,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Αγιονόρι. Αρχαία χρόνια", σε συνεργασία με την Ελένη Κουρίνου-Πίκουλα και τον Γιάννη Πίκουλα, (“Aghionori in antiquity”, in collaboration with E.Kourinou-Pikoula and G. Pikoulas), Ιστορικογεωγραφικά 2 (1988) 227-231,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Τα όπλα", σελ. 104-113, στο συλλογικό έργο των: Στέλλα Δρούγου, Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, Παναγιώτης Φάκλαρης, Αγγελική Κοτταρίδη, Ελισάβετ-Μπεττίνα Τσιγαρίδα, "Βεργίνα. Η Μεγάλη Τούμπα", Θεσσαλονίκη 1994, (Drougou S., Saatsoglou-Paliadeli Ch., Faklaris P., Kottaridou Α., Tsigarida B.-E., "Vergina. The Great Tumulus", Thessaloniki 1993), έκδοση: στα ελληνικά, αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Κάλυμμα ασπίδος ή ασπίς;", Φηγός, τιμητικός τόμος για τον καθηγητή Σωτήριο Δάκαρη, (Ιωάννινα 1994), σσ. 137-142, σχέδ. 1-3, εικ. 1-4, ("Shield cover or aspis?", Φηγός, Studies in honor of Professor S. Dakaris, Ioannina 1994, 137-148),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Εργαστήρια στην ακρόπολη της Βεργίνας", Πρακτικά 1ου Διεθνούς Συνεδρίου Αρχαίας Ελληνικής Τεχνολογίας, 1997, σσ. 193-200, εικ. 1-12, ("Workshops on the acropolis of Verghina", Ancient Greek Technology. Proceedings of the 1st International Conference September 1997, Thessaloniki 1998, 193-200),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Η ελιά και το λάδι στην αρχαία Ελλάδα", ("The olive tree and olive oil in ancient Greece", in "Πρακτικά Διεθνούς Σενεδρίου, Athens 1-2 Oct. 1999, Ακαδημία Αθηνών. "Η Ελιά και το λάδι από την αρχαιότητα έως σήμερα", σε συνεργασία με την Βασιλική Σταματοπούλου, 2003, p. 33-47, figs.1-17, with V. Stamatopoulou),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Η ελιά και το λάδι στην αρχαία Ελλάδα", (The olive tree and olive oil in ancient Greece), in "Ελαιοσοδεία. Μελέτες για τον πολιτισμό της ελιάς", Παράρτημα Επετηρίδας του Κέντρου Ερεύνης Ελληνικής Λαογραφίας Ακαδημίας Αθηνών, , σε συνεργασία με την Βασιλική Σταματοπούλου, τ.29-30, Athens 2004, pp. 15–63, figs.1-18, with V.Stamatopoulou),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Τα ξύλινα αγγεία στην αρχαία Ελλάδα", στο "Αρχαία Ελληνική Τεχνολογία", Πρακτικά 2ου Διεθνούς Συνεδρίου,2006, σσ. 296-300, εικ.1-6, ("Wooden vases in ancient Greece", Ancient Greek Technology. Proceedings of the 2nd International Conference, Athens 2006, 296-300),
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Κημός", στο "Άλογα και άμαξες στον αρχαίο κόσμο", Πρακτικά Επιστημονικής Συνάντησης, Ορεστιάδα 30 Σεπτεμβρίου 2006, έκδοση 2010, σελ. 199-229, εικ. 1-40. [Horse-muzzle, in Horses and Wagons in the ancient world, Proceedings of International Coneference, Orestiada Sept. 30/2006, 199-229, figs. 1-40]
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Ενδυμασία και υπόδηση των Μακεδόνων", (Macedonian Dress and Foot-Wear), στο συλλογικό έργο: "Στη Μακεδονία, από τον 7ο αιώνα π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα", επιμέλεια: Δημήτριος Β. Γραμμένος , Θεσσαλονίκη 2011, 301-307, figs. 1-5,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Η ξυλουργική στην αρχαία Μακεδονία", ("Carpentry and woodworking in ancient Macedonia", στο συλλογικό έργο: "Στη Μακεδονία, από τον 7ο αιώνα π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα", επιμέλεια: Δημήτριος Β. Γραμμένος , Θεσσαλονίκη 2011, 295-300, figs 1-6,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Το κυνήγι στην αρχαία Μακεδονία", ("Hunting in ancient Macedonia", στο συλλογικό έργο: "Στη Μακεδονία, από τον 7ο αιώνα π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα", επιμέλεια: Δημήτριος Β. Γραμμένος , Θεσσαλονίκη 2011, 163-169, figs. 1-4,
Παναγιώτης Β. Φάκλαρης, "Τα όπλα των Μακεδόνων", ("Weapons and Armour of the Macedonians", στο συλλογικό έργο: "Στη Μακεδονία, από τον 7ο αιώνα π.Χ. ως την ύστερη αρχαιότητα", επιμέλεια: Δημήτριος Β. Γραμμένος , Θεσσαλονίκη 2011, 357-372, figs. 1-6,
Panagiotis Faklaris, "Sanctuaries and cults of ancient Kynouria", 3rd CSPS Conference “Sacred Landscapes in the Peloponnese from Prehistory to post-Byzantine times” 30/3-1/4/2012, Centre for Spartan and Peloponnesian Studies University of Nottingham.
Στα γαλλικά
Panagiotis Faklaris, “Les symposia des Macédoniens" in S. Descamps-Lequime-Kat. Charatzopoulou (eds.), "Au royaume d’ Alexandre le Grand. La Macédoine antique", 2011, p. 389,
Panagiotis Faklaris, “La chasse en Macédoine” in S. Descamps-Lequime-Kat. Charatzopoulou (eds.), "Au royaume d’ Alexandre le Grand. La Macédoine antique", 2011, 388,
Μανόλης Ανδρόνικος, "Βεργίνα Ι. Το νεκροταφείον των τύμβων", Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 62, Αθήνα 1969,
Μανόλης Ανδρόνικος, "Βεργίνα ΙΙ. Ο «τάφος της Περσεφόνης»", Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 138, Αθήνα 2004,
Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, "Βεργίνα. Ο τάφος του Φιλίππου. Η τοιχογραφία με το κυνήγι", Βιβλιοθήκη της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας 231, Αθήνα 2004,
Άλλη ενδεικτική βιβλιογραφία
Μανόλης Ανδρόνικος, "Ανασκαφή στη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας", ΑΑΑ ΙΧ 2, 1976, σελ. 123-130,
Andronikos M., "Les tombes royales de Vergina", Archeologia 125, 1978, 16-25.
Andronikos M., "The Tombs at the Great Tumulus of Vergina", in Greece and Italy in the Classical World. Acta of the Xlth International Congress of Classical Archaeology, London, 3-9 September 1978, (London, 1979), 39-56.
Andronikos M., "The Findings from the Royal Tombs at Vergina", Proceedings of the British Academy 65, 1979, 355-67.
Borza E., "The Macedonian Royal Tombs at Vergina. Some Cautionary Notes", Archeological News 10, 1981, 73-87.
Hammond N.G.L., "The Evidence for the Identity of the Royal Tombs at Vergina", in Borza, E.N. (ed), "Philip II, Alexander the Great and the Macedonian Heritage", Washington 1982, 111-27.
Green P., "The Royal Tombs of Vergina. An Historical Analysis", in Borza, E.N. (ed), "Philip II, Alexander the Great and the Macedonian Heritage", Washington 1982, 129-151.
Χρυσούλα Σαατσόγλου-Παλιαδέλη, "Τα επιτάφια μνημεία από τη Μεγάλη Τούμπα της Βεργίνας", διδακτορική διατριβή, Θεσσαλονίκη 1984,
Borza E., "The Royal Macedonian Tombs and the Paraphernalia of Alexander the Great", Phoenix 41, 1987, 105-121.
Hammond N.G.L., "The Royal Tombs at Vergina. Evolution and Identities", Annual of the British School at Athens 86, 1991, 69-82.
Musgrave J.H., "The Human Remains from Vergina Tombs I, II and II. An Overview", Ancient World 22, 1991, 3-9.
Αγγελική Κοτταρίδη, "Το αρχαιολογικό έργο της ΙΖ' ΕΠΚΑ στη Βεργίνα. Το ιστορικό της έκθεσης των θησαυρών των βασιλικών τάφων", ΑΕΜΘ 11, (1997), 129 κ.ε.
