Ιερά Μητρόπολις Τραπεζούντος

Ο καθεδρικός ναός του Αγίου Γρηγορίου Νύσσης, ο οποίος ανατινάχθηκε το 1930

Η Ιερά Μητρόπολις Τραπεζούντος είναι μια επισκοπή του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία ήταν ενεργή από το 325 έως το 1922 με έδρα την πόλη της Τραπεζούντας, στον Πόντο. Ο τίτλος Μητροπολίτης Τραπεζούντος, Υπέρτιμος και Έξαρχος πάσης Λαζικής[1] είναι σήμερα κενός[2].

Ιστορία

Η Τραπεζούντα ιδρύθηκε το 756 π.Χ. από Ίωνες της Σινώπης. Η επισκοπή αρχικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Νεοκαισαρείας. Τον 8ο αιώνα έγινε Αρχιεπισκοπή και περίπου το 840 Μητρόπολη. Τον 10ο αιώνα είχε 7 επισκοπές, οι οποίες έγιναν 18 έως τον 10ο αιώνα. Στη συνέχεια μειώθηκαν σταδιακά σε 2 τον 15ο αιώνα. Τον 18ο αιώνα η Μητρόπολη δεν είχε επισκοπές[1].

Σφραγίδα της Ιεράς Μητροπόλεως Τραπεζούντος (1913)

Η Μητρόπολη Τραπεζούντος συνορεύει με τη Μαύρη Θάλασσα και την Επισκοπή Μπατούμι (Πατριαρχείο Γεωργίας) στα βόρεια, την Μητρόπολη Θεοδοσιουπόλεως (Πατριαρχείο Αντιοχείας) στα ανατολικά, τις Μητροπόλεις Χαλδίας, Ροδοπόλεως και Θεοδοσιουπόλεως στα νότια και Χαλδίας και Ροδοπόλεως επίσης δυτικά. Περιλαμβάνει τις πόλεις Πλάτανος (Akchaabat), Φιλοκαλία (Vakfakebir), Ελεούσα (Gorele), Τρίπολη (Tirebolu), Θεσπιάς (Espiye), Κασσιόπη (Keşap), Γέμουρα (Yomra), Ποντοηράκλεια (Araklı), Σούρμενα (Sürmene), Οφιούσα (Of), Ριζούντα (Rize), Μαπαύρα (Çayeli), Αθήνα (Pazar), Αρχαβίς (Arhavi), Άψαρος (Sarp)[1].

Μετά την ήττα της Ελλάδας στον Ελληνοτουρκικό πόλεμο και την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1922, δεν έμεινε καθόλου Ορθόδοξο ποίμνιο στο έδαφος της Μητρόπολης[2].

Επισκοπικός κατάλογος

Τοιχογραφία του Θεοδόσιου του Τραπεζούντιου από τον εξωνάρθηκα του καθολικού της Μονής Φιλοθέου (1765).
Όνομα Έτη Σημειώσεις
Άγιος Ευγένιος 216;
Δόμνος ~ 325 Συμμετείχε στην Α΄ Οικουμενική Σύνοδο[3]
Άνθιμος Α΄ (ίσως Αλέξανδρος) 380
Ασκληπιάδης
Ατάρβιος ~ 451 συμμετείχε στη Δ΄ Οικουμενική Σύνοδο[4]
Άνθιμος Γ΄
Νικηφόρος
Αθανάσιος Α΄
Ειρηναίος
Αντώνιος
Αντίπατρος ~ 518[5]
Άνθιμος πριν το 536 κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως
Θεόδωρος Α’ ~ 680
Χριστόφορος ~ 783
Ζαχαρίας ~ 783
Θεόδωρος β΄ μισό 10ου αιώνα[6]
Θεοδόσιος 10ος-11ος αιώνας[7]
Κωνσταντίνος Α’ ~ 1027 ~ 1028[8]
Ιωάννης μέσα 11ου αιώνα[8]
Λέων 1053 – 1054 διάδοχος ή προκάτοχος του Ιωάννη[8]
Ιλαρίων Α΄ 1081 – 1090
Στέφανος Σκυλίτσης 1118; – 1165;
Μιχαήλ 1166[9]
Ιωάννης Α΄ 1166
Ιωσήφ Α΄ 1204
Ιλαρίων Β΄ 1204
Δαβίδ 1238 – 1263;[10]
Ακάκιος 1258 – 1282
Βαρνάβας 1311[10] – 1333 †[11]
Θεόδωρος Β΄ 1338;
Βαρνάβας 1340;
Γρηγόριος Α΄ 1332 – 1340[10]
Ακάκιος 1341 – 1351[12]
Ιωσήφ Β΄ 1349;
Νήφων ο Πτερυγιονίτης 1351 – 1364[12]
Ιωσήφ Λαζαρόπουλος Μάρτιος 1364 – 15 Νοεμβρίου 1367[12]
Κωνσταντίνος Γ΄ 1365;
Θεοδόσιος 1369 – 1392 †
Θεόγνωστος 1392; – 1393
Ιλαρίων Γ΄ 1393 – 1397
Μανουήλ 1397 – 1410;
Σίμων ή Συμεών[13] 1402[14]
Θεόδουλος πριν το 1407/8[13] – 1415
Δοσίθεος Μάρτιος 1415[15] – 1430 κατόπιν Μονεμβασίας
Δωρόθεος Α΄ ο Κομνηνός 1434 – 1446
Αντώνιος ; – 1461[16]
Βασίλειος 1465
Παγκράτιος ~1471/2[16]
Γεννάδιος 1501
Άνθιμος Δ΄ 1572 – 1578
Θεοφάνης 1585 – 1594
Μάξιμος 1594 – 1599
Κοσμάς ~ 1602[17]
Αθανάσιος Β΄ 1602; – 1608
Κύριλλος Α΄ 1609 – 1610
Γεράσιμος 1610 – 1615
Ιγνάτιος 1616 – 1627
Ξενοφών 1628 †
Κύριλλος Β΄ 1628[18] – 1645
Παγκράτιος 1645
Λαυρέντιος 1645 – 1659[19] †
Φιλόθεος 24 Δεκεμβρίου 1659 – Νοέμβριος 1665 από Αγαθουπόλεως[19], καθαιρέθηκε[20]
Ιωάννης ή Ιωαννίκιος 3 Νοεμβρίου 1665[21] – ;
Θεόφιλος 1667
Ιωάννης Β΄ 1668 – 1688 παραιτήθηκε
Νεκτάριος Α΄ Απρίλιος 1689[22] – 1702 προηγουμένως ηγούμενος της Σουμελά
Δωρόθεος Β΄ 1704
Νεκτάριος Β΄ 1704 – 1708
Παΐσιος 1708 – 1722
Ανανίας Α΄ 1722 – 1736
Ιερεμίας 1742; – 1744;[23]
Ανανίας Β΄ 1736 – 1764
Ιερόθεος 1761; – 1764;[23]
Δωρόθεος Γ’ 1764; – 1790; προηγουμένως επίσκοπος Αχταλίας κατά τον Τριανταφυλλίδη[23]
Παρθένιος Μάρτιος 1798 – 1830 †
Κωνστάντιος Ιούλιος 1830 – 15 Απριλίου 1879 †
Γρηγόριος (Καλλίδης) 12 Μαΐου 1879 – 22 Δεκεμβρίου 1884 κατόπιν Θεσσαλονίκης, άγιος
Γρηγόριος (Γιάνναρης ή Προδρόμου) 29 Δεκεμβρίου 1884 – 17 Μαΐου 1888 από Φιλιππουπόλεως, κατόπιν Ρόδου
Φιλάρετος (Βαφείδης) 14 Μαΐου 1888 – 10 Οκτωβρίου 1889 κατόπιν Καστορίας
Γαβριήλ (Ιατρουδάκης) 10 Οκτωβρίου 1889 – 23 Απριλίου 1893 από Βάρνης, επαύθη, κατόπιν Μαρωνείας
Κωνστάντιος (Καρατζόπουλος) 29 Απριλίου 1893 – 18 Ιουνίου 1906 †
Κωνσταντίνος (Αράμπογλου ή Καρατζόπουλος) 29 Ιουνίου 1906 – 2 Απριλίου 1913 από Δρυϊνουπόλεως, κατόπιν Κυζίκου
Χρύσανθος (Φιλιππίδης) 26 Μαΐου 1913 – 13 Δεκεμβρίου 1938 από Μαρωνείας, κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών[2]

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Kiminas 2009, σελ. 109.
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Kiminas 2009, σελ. 110.
  3. ↑ «Ο Ιστορικός Πόντος». Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021. 
  4. ↑ Λέων, Πάπας Ρώμης (1846). Sancti Leonis Magni, romani pontificis, Opera omnia. J.-P. Migne. σελ. 1254. Ανακτήθηκε στις 13 Φεβρουαρίου 2024. 
  5. ↑ Sacrosancta Concilia Ad Regiam Editionem Exacta. Παρίσι. 1671. Ανακτήθηκε στις 10 Αυγούστου 2021. 
  6. ↑ Laurent 1963, σελ. 497.
  7. ↑ Laurent 1963, σελ. 498.
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Laurent 1963, σελ. 499.
  9. ↑ Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256. 
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Preiser-Kapeller 2008, σελ. 468.
  11. ↑ Παππάς, Νικόλαος (2005). «Τραπεζούς (Βυζάντιο), Ναός Παναγίας Χρυσοκεφάλου». Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού, Μικρά Ασία. Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού. Ανακτήθηκε στις 31 Ιουλίου 2021. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Preiser-Kapeller 2008, σελ. 469.
  13. ↑ 13,0 13,1 Preiser-Kapeller 2008, σελ. 470.
  14. ↑ Kapsalis, Athanasius G. (1994). Matthew I, Patriarch of Constantinople (1397 - 1410), his life, his patriarchal acts, his written works. Durham University. σελ. 141. 
  15. ↑ Preiser-Kapeller 2008, σελ. 471.
  16. ↑ 16,0 16,1 Ζαχαριάδου 1996, σελ. 130.
  17. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 275.
  18. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελίδες 402-403.
  19. ↑ 19,0 19,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 295.
  20. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελίδες 433-434.
  21. ↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 434.
  22. ↑ Ζερλέντης, Περικλής (1918). «Μεθόδιος ο Θεσσαλονίκης». Γρηγόριος ο Παλαμάς ΙΘ: 148. https://digital.lib.auth.gr/record/139964/files/5074_1.pdf. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2022. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 «Η εκκλησία της Τραπεζούντας». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2021. 

Πηγές