Η τελευταία μονομαχία

Η τελευταία μονομαχία
(The Last Duel)
ΣκηνοθεσίαΡίντλεϊ Σκοτ
ΠαραγωγήJennifer Fox, Μπεν Άφλεκ[1], Ματ Ντέιμον[1], Τζέιμς Φλιν[1], Νικόλ Χόλοφσενερ[1], Μόργκαν Ο' Σάλιβαν[1], Ρίντλεϊ Σκοτ[1] και Κέβιν Γουόλς[1]
ΣενάριοΜατ Ντέιμον, Μπεν Άφλεκ και Νικόλ Χόλοφσενερ[2]
Βασισμένο σεThe Last Duel
ΠρωταγωνιστέςΜατ Ντέιμον, Μπεν Άφλεκ, Άνταμ Ντράιβερ, Τζόντι Κόμερ[3], Χάριετ Γουόλτερ[4], Ναθάνιελ Πάρκερ[4], Σαμ Χάζελνταϊν[4], Michael McElhatton[4], Zoé Bruneau[4], Alex Lawther[5], Μάρτον Τσόκας[5], Ζέλικο Ιβάνεκ[5], Κλάιβ Ράσελ[5], Adam Nagaitis[5], Μπόσκο Χόγκαν[5], Tallulah Haddon, Bryony Hannah, Όλιβερ Κότον και Clare Dunne
ΜουσικήΧάρι Γκρέγκσον-Γουίλιαμς[6]
ΦωτογραφίαΝτάριους Βόλσκι
ΜοντάζΚλερ Σίμπσον[5]
Διανομή20th Century Fox και Disney+
Πρώτη προβολή10  Σεπτεμβρίου 2021 (78o Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Βενετίας)[7], 24  Σεπτεμβρίου 2021 (Φεστιβάλ Κινηματογράφου Ζυρίχης)[7], 13  Οκτωβρίου 2021 (Αίγυπτος και Γαλλία)[7] και 14  Οκτωβρίου 2021 (Αργεντινή, Βραζιλία, Δανία, Γερμανία, Ελλάδα, Χονγκ Κονγκ, Ουγγαρία, Ιταλία, Καμπότζη, Λίβανος, Μεξικό, Ολλανδία, Νέα Ζηλανδία, Περού, Σαουδική Αραβία, Σιγκαπούρη, Σλοβακία, Ουκρανία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Ουρουγουάη)[7][8]
Κυκλοφορία
Διάρκεια152 λεπτά
ΠροέλευσηΗνωμένες Πολιτείες Αμερικής
ΓλώσσαΑγγλικά[9]
Προϋπολογισμός$100 εκατ. δολάρια[10]
Ακαθάριστα έσοδα$30.6 εκατ. δολάρια[11][12]
δεδομένα (π • σ • ε )

Η τελευταία μονομαχία (πρωτότυπος τίτλος: The Last Duel) είναι ιστορική δραματική ταινία δράσης του 2021,[13] σε σκηνοθεσία Ρίντλεϊ Σκοτ από σενάριο των Νικόλ Χόλοφσενερ, Μπεν Άφλεκ και Ματ Ντέιμον, βασισμένη στο βιβλίο του 2004 The Last Duel: A True Story of Crime, Scandal, and Trial by Combat in Medieval France, του Έρικ Τζάγκερ. Διαδραματίζεται στη μεσαιωνική Γαλλία, με πρωταγωνιστή τον Ντέιμον ως Ζαν ντε Καρούζ, έναν ιππότη που προκαλεί τον πρώην φίλο του, τον Ζακ λε Γκρι (Άνταμ Ντράιβερ) σε μια δικαστική μονομαχία, αφού η σύζυγος του Ζαν, Μαργκερίτ (Τζόντι Κόμερ), κατηγορεί τον Ζακ ότι την βίασε. Τα γεγονότα που οδήγησαν στη μονομαχία χωρίζονται σε τρία ξεχωριστά κεφάλαια, αντανακλώντας τις αντιφατικές οπτικές των τριών βασικών χαρακτήρων. Ο Άφλεκ πρωταγωνιστεί επίσης σε δεύτερο ρόλο ως Κόμης Πέτρος Β΄ του Αλανσόν.

Μια προσαρμογή του βιβλίου του Τζάγκερ ανακοινώθηκε για πρώτη φορά το 2015, αν και δεν έλαβε επίσημα πράσινο φως μέχρι τον Ιούλιο του 2019. Ο Άφλεκ και ο Ντέιμον επιβεβαιώθηκαν ως αστέρια και συν-σεναριογράφοι εκείνο τον μήνα, με την Κομέρ και τον Ντράιβερ να εντάσσονται στο καστ αργότερα εκείνη τη χρονιά. Τα γυρίσματα πραγματοποιήθηκαν στη Γαλλία και την Ιρλανδία από τον Φεβρουάριο έως τον Οκτώβριο του 2020, με διακοπή αρκετών μηνών λόγω της πανδημίας COVID-19.

Η τελευταία μονομαχία έκανε πρεμιέρα στο 78ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας στις 10 Σεπτεμβρίου 2021 και κυκλοφόρησε στις κινηματογραφικές αίθουσες στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 15 Οκτωβρίου 2021, από τα 20th Century Studios. Η ταινία έλαβε θετικές κριτικές από τους κριτικούς, οι οποίοι επαίνεσαν τις ερμηνείες του καστ και τις αξίες παραγωγής και την παρομοίασαν με την ταινία του Ακίρα Κουροσάβα, Ρασομόν (1950). Επιλέχθηκε από το National Board of Review ως μία από τις δέκα καλύτερες ταινίες του 2021. Αν και η ταινία είχε κακή απόδοση στο παγκόσμιο box office, αργότερα βρήκε οικονομική επιτυχία στο VOD και σε άλλες μεταθεατρικές αγορές.[14][15]

Υπόθεση

Ενώ η υπόθεση της ταινίας απεικονίζεται σε τρία ξεχωριστά κεφάλαια, που το καθένα λέει την ίδια ιστορία από την οπτική γωνία των τριών κύριων χαρακτήρων, η ακόλουθη περιγραφή συνοψίζει και τις τρεις παρουσιάσεις σε ένα μόνο νήμα.

Αφού υπηρέτησαν στον πόλεμο της Καρολάιν, οι Γάλλοι ιππείς Ζαν ντε Καρούζ (Ματ Ντέιμον) και Ζακ Λε Γκρι (Άνταμ Ντράιβερ) ορκίζονται πίστη στον Κόμη Πέτρο Β΄ του Αλανσόν (Μπεν Άφλεκ), ο οποίος έχει ονομαστεί άρχοντας του Ζαν από τον Βασιλιά Κάρολος ΣΤ΄ της Γαλλίας (Άλεξ Λόθερ). Ο Ζακ αργότερα λέει στον Ζαν ότι ο Πέτρος του ανέθεσε να εισπράξει πολεμικές εισφορές, συμφωνώντας να ζητήσει επιείκεια εκ μέρους του Ζαν όταν ο αδελφός του στα όπλα του εξηγεί ότι του λείπουν τα χρήματα.

Για να αποκαταστήσει τα οικονομικά του, ο Ζαν παντρεύεται τη Μαργκερίτ ντε Τιμπουβίλ (Τζόντι Κόμερ) με την υπόσχεση μιας μεγάλης προίκας από τον πατέρα της Μαργκερίτ, Ρομπέρ, ο οποίος παραχωρεί τα δικαιώματα σε πολλά πολύτιμα κτήματα. Ο Πιερ, ωστόσο, αρπάζει το πολύτιμο κτήμα του Ωνού-λε-Φωκόν για να τακτοποιήσει την οφειλή φόρων του Ρομπέρ και το δωρίζει στον Ζακ, ο οποίος έχει κερδίσει μια θέση στην αυλή χρησιμοποιώντας τις λογιστικές του γνώσεις για να οργανώσει τα οικονομικά του Πέτρου. Ο Ζαν παραπέμπει το θέμα στον Βασιλιά Κάρολο, ο οποίος απορρίπτει τη μήνυση. Ο Πέτρος αντεπιτίθεται διορίζοντας τον Ζακ στην αρχηγία μιας οικογενειακής θέσης των Καρούζ μετά το θάνατο του πατέρα του Ζαν.

Ο γάμος του Ζαν γίνεται τεταμένος λόγω της αποτυχίας του ζευγαριού να συλλάβει. Αυτός και ο Ζακ συμφιλιώνονται σε μια εορτή, όπου ο Ζακ ερωτοχτυπήθηκε με τη Μαργκερίτ, αφού εκείνη γίνεται φίλη του σε μια προσπάθεια να κερδίσει την εύνοια. Ο Ζακ το παρερμηνεύει αυτό ως ανταπόδοση της αγάπης του και υποπτεύεται ότι δεν αγαπά τον Ζαν.

Μετά από μια ηττημένη στρατιωτική εκστρατεία στη Σκωτία που τον βλέπει ιππότη για τις προσπάθειές του αλλά ακόμα χρεοκοπημένο, ο Ζαν ξεκινάει για το Παρίσι για να εισπράξει τον μισθό του. Η Μαργκερίτ επιδεικνύει ταλέντο στη διαχείριση της περιουσίας ερήμην του. Εισπράττοντας φόρους από τους αγρότες της, μαθαίνει ότι ο Ζαν συγχωρεί τακτικά τους φτωχότερους από τις υποχρεώσεις τους.

Μια μέρα, η μητέρα του Ζαν παίρνει όλους τους υπηρέτες για να ασχοληθούν με νομικές υποθέσεις, αφήνοντας μόνη τη Μαργκερίτ. Ο Ζακ αργότερα επισκέπτεται το κάστρο και την ξεγελάει για να μπει μέσα, διακηρύσσοντας αγέρωχα την αγάπη του. Όταν αγνοεί τις εντολές της Μαργκερίτ να φύγει, εκείνη προσπαθεί να φύγει από το δρόμο του, μόνο για να την κυνηγήσει στο δωμάτιό της, και παρά τις διαμαρτυρίες της, τη βιάζει πριν τη διατάξει να μην το πει στον άντρα της.

Μετά την επιστροφή του Ζαν, η Μαργκερίτ του λέει τι συνέβη. Αφού αναρωτιέται αν λέει την αλήθεια, ο Ζαν πείθεται ότι ο Ζακ βίασε τη Μαργκερίτ για να τον προσβάλει. Ο Ζαν επιμένει να κάνει αμέσως σεξ μαζί του η Μαργκερίτ, ώστε ο Ζακ να μην είναι «ο τελευταίος άντρας που την πήδηξε».

Ο Πέτρος ενημερώνει τον Ζακ ότι ο Ζαν τον κατηγορεί ότι βίασε τη Μαργκερίτ, κάτι που ο ίδιος αρνείται. Παρά την προσπάθεια του κόμη να ασκήσει την εξουσία του, ο Ζαν προσφεύγει απευθείας στον Βασιλιά Κάρολο και ζητά μονομαχία μέχρι θανάτου. Ο Ζακ δέχεται, έχοντας αποφασίσει να μην επιδιώξει ένα ευνοϊκό φόρουμ καθολικού εκκλησιαστικού δικαστηρίου με κληρικούς δικαστές. Οι φίλες της Μαργκερίτ την εγκαταλείπουν, πιστεύοντας ότι λέει ψέματα για να καλύψει μια υπόθεση, ενώ η μητέρα του Ζαν επιμένει ότι η Μαργκερίτ να αποσύρει τις κατηγορίες της και να αποδεχτεί τυχόν συνέπειες.

Στη δίκη του Ζακ έξι μήνες αργότερα, μια έγκυος πλέον Μαργκερίτ παραμένει αποφασισμένη ότι λέει την αλήθεια, ενώ το δικαστήριο υπονοεί ότι ο Ζακ είναι ο πατέρας του παιδιού της. Ο Κάρολος αποδέχεται το αίτημα του Ζαν για μονομαχία μέχρι θανάτου για να ολοκληρωθεί η υπόθεση. Η Μαργκερίτ ενημερώνεται επίσης ότι θα καεί ζωντανή για ψευδορκία αν χάσει ο σύζυγός της και αντιπαρατίθεται με τον Ζαν επειδή δεν της το είπε αυτό. Η Μαργκερίτ γεννά τον γιο της λίγο πριν γίνει η μονομαχία.

Η μονομαχία ξεκινά με τον Ζαν και τον Ζακ να κάνουν κονταρομαχία έως ότου και οι δύο άντρες πέσουν στο έδαφος και παλεύουν σώμα με σώμα. Μετά από μια μακρά μάχη, ο Ζαν μαχαιρώνεται στη βουβωνική χώρα, αλλά τελικά καταφέρνει να βάλει τον Ζακ στο έδαφος. Απαιτεί από τον Ζακ να ομολογήσει ή να αντιμετωπίσει την καταδίκη, αλλά ο Ζακ ισχυρίζεται ότι είναι αθώος. Τότε ο Ζαν τον σκοτώνει. Ο Ζαν απολαμβάνει τη δόξα της νίκης του, ενώ η Μαργκερίτ ακολουθεί ήσυχα πίσω. Εν τω μεταξύ, το σώμα του Ζακ ξεγυμνώνεται και κρεμιέται ανάποδα δημόσια.

Μια ιστορική απεικόνιση της μονομαχίας (1480)

Ένας επίλογος κειμένου αποκαλύπτει ότι ο Ζαν πέθανε πολεμώντας στις Σταυροφορίες, ενώ η Μαργκερίτ συνέχιζε να διαχειρίζεται την περιουσία του, ζώντας ειρηνικά για το υπόλοιπο της ζωής της, αλλά ποτέ δεν ξαναπαντρεύτηκε.

Διανομή ρόλων


Παραγωγή

Ανάπτυξη

Η ταινία ανακοινώθηκε αρχικά τον Ιούλιο του 2015, με τον Φράνσις Λόρενς να σχεδιάζει να σκηνοθετήσει την ταινία και τον Σον Γκραντ να γράφει το σενάριο. Δεν ανακοινώθηκε περαιτέρω ανάπτυξη και τα δικαιώματα της ταινίας έληξαν.[16] Τον Ιούλιο του 2019, το Deadline Hollywood ανακοίνωσε ότι ο Ρίντλεϊ Σκοτ σχεδίαζε να σκηνοθετήσει την ταινία, με τους Μπεν Άφλεκ και Ματ Ντέιμον να πρωταγωνιστούν, καθώς και να γράψουν το σενάριο με τη Νικόλ Χόλοφσενερ.[17] Με τα Walt Disney Studios να κατέχουν τα δικαιώματα της ταινίας ως αποτέλεσμα της συγχώνευσης Disney-Fox, ήταν άγνωστο εάν η εταιρεία θα παρήγαγε την ταινία λόγω του αντικειμένου της. Ωστόσο, το Deadline Hollywood πρόσθεσε ότι «κάθε στούντιο στην πόλη περίμενε στη γωνία» εάν η Disney πουλήσει τα δικαιώματα.[18] Τον Σεπτέμβριο, η Τζόντι Κόμερ ξεκίνησε διαπραγματεύσεις για να ενταχθεί στο καστ[19] και επιβεβαιώθηκε τον επόμενο μήνα, με τον Άνταμ Ντράιβερ να ξεκινά διαπραγματεύσεις για να συμμετάσχει στην ταινία αφού ο Άφλεκ επέλεξε να παίξει έναν διαφορετικό δεύτερο ρόλο.[20] Ο Ντράιβερ επιβεβαιώθηκε τον Νοέμβριο, με την Disney να δηλώνει ότι θα διανείμει την ταινία ορίζοντας ημερομηνία κυκλοφορίας [21] Η Χάριετ Γουόλτερ προστέθηκε στο καστ τον Φεβρουάριο του 2020.[22] Ο Δρ. Λορίς Σεβαλιέ, τότε διδάκτορας και επιμελητής στο κάστρο Μπερζέ, εντάχθηκε στο έργο ως ιστορικός σύμβουλος.[23]

Γυρίσματα

Πλακέτα στο Κάστρο του Κέαρ της Ιρλανδίας, σε ανάμνηση της χρήσης του ως τοποθεσίας γυρισμάτων για Η τελευταία μονομαχία

Τα γυρίσματα ξεκίνησαν στις 14 Φεβρουαρίου 2020, στη Δορδόνη της Γαλλίας[24][25][26] και συνεχίστηκαν μέχρι τις 12 Μαρτίου 2020, στο μεσαιωνικό κάστρο του Μπερζέ-λε-Σατέλ (κοντά στο Μακόν), στη Βουργουνδία της Γαλλίας (με κινηματογραφικό συνεργείο 300 ατόμων συμπεριλαμβανομένων 100 επιπλέον).[27][28] Τα γυρίσματα επρόκειτο να πραγματοποιηθούν στην Ιρλανδία, χρησιμοποιώντας τοποθεσίες στο Αβαείο του Μπέκτιβ και στο Κάστρο του Κέαρ, καθώς και σε διάφορες τοποθεσίες σε όλο το Δουβλίνο και την Κομητεία Γουίκλοου από τις 23 Μαρτίου 2020 έως τις 30 Μαρτίου 2020.[29] Στις 13 Μαρτίου 2020, η Disney ανακοίνωσε ότι το στούντιο έπρεπε να καθυστερήσει τα γυρίσματα επ΄ αόριστον εν μέσω ανησυχιών για το καστ και το συνεργείο λόγω της πανδημίας του COVID-19, καθώς και των ταξιδιωτικών περιορισμών στην Ευρώπη.[30] Τα γυρίσματα συνεχίστηκαν στα τέλη Σεπτεμβρίου 2020[31][32][33] και η παραγωγή ολοκληρώθηκε στην Ιρλανδία στις 14 Οκτωβρίου 2020.[34]

Μουσική

Ο Χάρι Γκρέγκσον-Γουίλιαμς συνέθεσε την παρτιτούρα της ταινίας, στην τρίτη του συνεργασία με τον Σκοτ ως συνθέτης, μετά τις Το βασίλειο των ουρανών (2005) και Η Διάσωση (2015), και είχε δώσει επιπλέον μουσική για το Προμηθέας (2012) και το Η έξοδος: Θεοί και βασιλιάδες (2015).[35] Η μουσική κυκλοφόρησε από τη Hollywood Records στις 15 Οκτωβρίου 2021, η οποία αποτελούνταν από φωνητικά στοιχεία, από το βρετανικό a cappella γκρουπ Voces8 με επικεφαλής την Γκρέις Ντέιβιντσον (η οποία ερμήνευσε ένα από τα κομμάτια) καθώς και ορχηστρικά στοιχεία, με τη χρήση μεσαιωνικών και σύγχρονων οργάνων που υποδεικνύονται για την ανάδειξη των τριών βασικών χαρακτήρων και των γεγονότων που οδήγησαν στην μονομαχία τιμής.[36][37]

Κυκλοφορία

Η τελευταία μονομαχία ήταν αρχικά προγραμματισμένο να ξεκινήσει μια περιορισμένη κυκλοφορία στους κινηματογράφους στις 25 Δεκεμβρίου 2020, πριν κυκλοφορήσει ευρέως στις 8 Ιανουαρίου 2021.[21] Ως αποτέλεσμα της πανδημίας COVID-19, η ημερομηνία κυκλοφορίας καθυστέρησε για τις 15 Οκτωβρίου 2021.[38][39] Έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στο 78ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Βενετίας στις 10 Σεπτεμβρίου 2021.[40] Η ταινία έπαιξε αποκλειστικά στους κινηματογράφους για 45 ημέρες προτού κατευθυνθεί στις ψηφιακές πλατφόρμες.[41]

Οικιακά μέσα

Η ταινία κυκλοφόρησε σε ψηφιακές πλατφόρμες και premium video-on-demand στις 30 Νοεμβρίου 2021 και σε Blu-ray, DVD και Ultra HD Blu-ray στις 14 Δεκεμβρίου 2021, από την Walt Disney Studios Home Entertainment.[42]

Η τελευταία μονομαχία έγινε διαθέσιμη για παρακολούθηση στο HBO Max στις 14 Ιανουαρίου 2022. Σύμφωνα με τον συγκεντρωτή ροής JustWatch, Η τελευταία μονομαχία ήταν η 2η ταινία με τις περισσότερες προβολές σε όλες τις πλατφόρμες στις Ηνωμένες Πολιτείες, κατά τη διάρκεια της εβδομάδας που έληξε στις 16 Ιανουαρίου 2022.[43]

Υποδοχή

Box office

Η τελευταία μονομαχία είχε εισπράξεις 10,9 εκατομμύρια $ στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά και 19,7 εκατομμύρια $ σε άλλες περιοχές, για ένα παγκόσμιο σύνολο 30,6 εκατ. $.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, Η τελευταία μονομαχία αρχικά προβλεπόταν να φέρει κέρδη περίπου 10 εκατ. $ από 3.065 αίθουσες το Σαββατοκύριακο των εγκαινίων του.[44] Αφού απέφερε 1,8 εκατ. $ την πρώτη μέρα, συμπεριλαμβανομένων 350.000 $ από προεπισκοπήσεις το βράδυ της Πέμπτης, οι εκτιμήσεις μειώθηκαν στα 5 εκατ. $. Κατέληξε να κάνει το ντεμπούτο της στα 4,8 εκατ. $, τερματίζοντας στην 5η θέση στο box office και σηματοδοτώντας το χειρότερο άνοιγμα της καριέρας του Σκοτ.[10] Το Deadline Hollywood απέδωσε την κακή απόδοση στη διάρκεια των 2,5 ωρών, που περιόριζε τον αριθμό των προβολών, το θέμα που ήταν δύσκολο να κυκλοφορήσει στην αγορά, το demo ηλικίας 45+ που δεν έχει επιστρέψει ακόμη πλήρως στους κινηματογράφους και τον ανταγωνισμό από το Η Νύχτα με τις Μάσκες Σκοτώνει και το No Time to Die.[45] Αρκετές δημοσιεύσεις χαρακτήρισαν την βόμβα του box office και σημείωσαν ότι η 20th Century πιθανότατα θα χάσει εκατομμύρια σε αυτήν.[10][46][47] Υποχώρησε κατά 55% το δεύτερο Σαββατοκύριακο στα 2,1 εκατ. $, πέφτοντας στην 7η θέση.[48] Το τρίτο Σαββατοκύριακο σημείωσε πτώση 78%, στα 558.000 δολάρια, για ένα εγχώριο ακαθάριστο ποσό περίπου 10 εκατ. $.[49]

Κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης στο podcast WTF with Marc Maron τον Νοέμβριο του 2021, ο Σκοτ κατηγόρησε τους μιλένιαλ για την αποτυχία της ταινίας στο box office, λέγοντας: «Νομίζω ότι αυτό συνοψίζεται - αυτό που έχουμε σήμερα [είναι] το κοινό που προσήλθε πάνω σε αυτά τα γαμημένα κινητά τηλέφωνα. Οι μιλένιαλ δεν θέλουν ποτέ να διδαχθούν τίποτα, εκτός αν τους το πουν στο κινητό».[50] Ο Μπεν Άφλεκ, ο οποίος έγραψε την ταινία μαζί με τους Ματ Ντέιμον και Νικόλ Χόλοφσενερ, ήταν πιο μετρημένος στην εκτίμησή του για την οικονομική αποτυχία της ταινίας:

Είχα κακές ταινίες που δεν δούλεψαν και δεν με ένοιαξε. Ξέρω γιατί οι άνθρωποι δεν πήγαν – γιατί δεν είμασταν καλοί. Αλλά μου άρεσε αυτό που κάναμε. Μου αρέσει αυτό που είχαμε να πούμε. Είμαι πραγματικά περήφανος για αυτό. Οπότε ήμουν πραγματικά μπερδεμένος. Και μετά για να δω ότι τα πήγε καλά στο streaming, σκέφτηκα, «Λοιπόν, ορίστε. Εκεί είναι το κοινό».

Παραπομπές

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 (Αγγλικά) Internet Movie Database.
  2. ↑ Μαρκ Ζάκερμπεργκ, Εντουάρντο Σαβερίν, Ντάστιν Μόσκοβιτς, Κρις Χιουζ: (Αγγλικά, Traditional Chinese, Simplified Chinese, Ιαπωνικά) Facebook. events/837440133396010.
  3. ↑ (Τσεχικά) Česko-Slovenská filmová databáze. 2001. 749685.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 (Τσεχικά) Česko-Slovenská filmová databáze. 2001.
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Ανακτήθηκε στις 1  Οκτωβρίου 2021.
  6. ↑ filmmusicreporter.com/2020/12/15/harry-gregson-williams-to-score-ridley-scotts-the-last-duel/.
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 (Αγγλικά) Internet Movie Database. www.imdb.com/title/tt4244994/releaseinfo.
  8. ↑ «film-dienst». (Γερμανικά) Filmdienst.
  9. ↑ «The Last Duel» (Αγγλικά) 10  Σεπτεμβρίου 2021.
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 Lang, Brent (17 Οκτωβρίου 2021). «Box Office: 'Halloween Kills' Scores Bloody Great $50.4 Million Debut, 'The Last Duel' Bombs». Variety (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Οκτωβρίου 2021. 
  11. ↑ «The Last Duel (2021)». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2021. 
  12. ↑ Πρότυπο:Cite The Numbers
  13. ↑ «The Last Duel movie review & film summary (2021)». RogerEbert.com. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2021. Nevertheless, while “The Last Duel” may be a partial model of mindfulness, it still obeys the requirements of the period action drama. 
  14. ↑ «A Highly-Rated Matt Damon Flop is a Hit on Streaming». 23 Ιανουαρίου 2022. 
  15. ↑ «'The Last Duel' gets reappraised after people actually watch it». 31 Δεκεμβρίου 2021. 
  16. ↑ Fleming, Mike Jr. (10 Ιουλίου 2015). «Studio 8 Sets Shaun Grant To Adapt 'The Last Duel' For 'Hunger Games' Helmer Francis Lawrence». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 23 Αυγούστου 2019. 
  17. ↑ Kroll, Justin (22 Ιουλίου 2019). «Ridley Scott, Matt Damon, Ben Affleck and Nicole Holofcener Team on 'The Last Duel'». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2019. 
  18. ↑ Fleming, Mike Jr. (22 Ιουλίου 2019). «Ridley Scott, Matt Damon, Ben Affleck & Nicole Holofcener Huddle On 14th Century Tale 'The Last Duel'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2019. 
  19. ↑ Galuppo, Mia (26 Σεπτεμβρίου 2019). «Jodie Comer in Talks to Join Matt Damon, Ben Affleck in 'The Last Duel'». The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 26 Σεπτεμβρίου 2019. 
  20. ↑ Kroll, Justin (22 Οκτωβρίου 2019). «Adam Driver in Talks to Join Matt Damon in Ridley Scott's 'Last Duel' (Exclusive)». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 13 Δεκεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2019. 
  21. ↑ 21,0 21,1 D'Alessandro, Anthony (15 Νοεμβρίου 2019). «Disney Dates A Ton Of Pics into 2023 & Juggles Fox Releases With Ridley Scott's 'The Last Duel' To Open Christmas 2020, 'The King's Man' Next Fall – Update». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 15 Μαΐου 2020. 
  22. ↑ Tartaglione, Nancy (19 Φεβρουαρίου 2020). «Harriet Walter Joins Ridley Scott's 'The Last Duel' Opposite Matt Damon & Jodie Comer». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 19 Φεβρουαρίου 2020. 
  23. ↑ https://france3-regions.francetvinfo.fr/bourgogne-franche-comte/saone-et-loire/chalon-sur-saone/cinema-comment-un-historien-de-saone-et-loire-en-est-arrive-a-conseiller-ridley-scott-pour-son-dernier-film-2291899.html
  24. ↑ «Recherche doublures pour Matt Damon, Adam Driver et Jodie Comer pour un tournage en Dordogne». France Bleu (στα Γαλλικά). 14 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 18 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 22 Ιανουαρίου 2020. 
  25. ↑ «#casting doublures Matt Damon, Adam Driver et Jodie Comer pour film de Ridley Scott Paris - castings figurants : Casting cinéma, Casting chant, casting télé». castings figurants : Casting cinéma, Casting chant, casting télé. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Φεβρουαρίου 2020. 
  26. ↑ «Discrétion de mise à Sarlat autour du dernier Ridley Scott». France Bleu (στα Γαλλικά). 13 Φεβρουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Φεβρουαρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Φεβρουαρίου 2020. 
  27. ↑ «#Macon #casting femmes et hommes 16/80 ans pour tournage film avec Matt Damon et Adam Driver Macon - castings figurants : Casting cinéma, Casting chant, casting télé». Figurants.com (στα Γαλλικά). 21 Ιανουαρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2020. 
  28. ↑ Valette, Damien (23 Ιανουαρίου 2020). «The Last Duel : cinq à six jours de tournage au château de Berzé». www.lejsl.com (στα Γαλλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2021. 
  29. ↑ Casey, Ann (11 Φεβρουαρίου 2020). «Hollywood legends coming to Meath for major movie shoot». Meath Chronicle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαΐου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2021. 
  30. ↑ Kroll, Justin (13 Μαρτίου 2020). «Disney Halts Production on Most Live-Action Films Including 'The Last Duel'». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαρτίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2020. 
  31. ↑ Kroll, Justin (20 Αυγούστου 2020). «MGM's Ridley Scott-Lady Gaga Gucci Film Eyes Robert De Niro, Jared Leto, Al Pacino, Adam Driver, Jack Huston & Reeve Carney». Deadline. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Αυγούστου 2020. Ανακτήθηκε στις 20 Αυγούστου 2020. 
  32. ↑ Donohoe, John (12 Σεπτεμβρίου 2020). «Work progressing on set of 'The Last Duel' at Bective». Meath Chronicle. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2021. 
  33. ↑ «Matt Damon, Jodie Comer and Adam Driver pictured on film set in Tipperary». The Journal. 20 Σεπτεμβρίου 2020. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 30 Σεπτεμβρίου 2020. 
  34. ↑ Fleming, Mike Jr. (14 Οκτωβρίου 2020). «Ridley Scott Eyes Another Epic: Joaquin Phoenix As Napoleon In 'Kitbag' As Director Today Wraps 'The Last Duel'». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Οκτωβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2020. 
  35. ↑ Tangcay, Jazz (15 Οκτωβρίου 2021). «How Ridley Scott's 'The Last Duel' Crafted a Medieval World Through Costumes, Music and Lighting». Variety (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2023. 
  36. ↑ Coates, Tyler (8 Δεκεμβρίου 2021). «'The Last Duel' and 'House of Gucci' Composer Harry Gregson-Williams on Scoring Ridley Scott's Different Epics». The Hollywood Reporter (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2023. 
  37. ↑ Grobar, Matt (2 Δεκεμβρίου 2021). «Composer Harry Gregson-Williams Talks 'The Last Duel' & 'House Of Gucci' Scores, His Nearly 20-Year Collaboration With Ridley Scott, Lessons Taken From Hans Zimmer & More – Production Value». Deadline (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 18 Αυγούστου 2023. 
  38. ↑ D'Alessandro, Anthony (23 Ιουλίου 2020). «'Mulan' Off The Calendar; Disney Also Delays 'Avatar' & 'Star Wars' Movies By One Year As Studio Adjusts To Pandemic». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Ιουλίου 2020. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουλίου 2020. 
  39. ↑ Rubin, Rebecca (July 23, 2020). «'Star Wars' Films, 'Avatar' Sequels Pushed Back a Year in Disney Release Calendar Shakeup». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις July 23, 2020. https://web.archive.org/web/20200723212010/https://variety.com/2020/film/box-office/star-wars-films-avatar-sequels-pushed-back-a-year-in-disney-release-calendar-shakeup-1234715104/. Ανακτήθηκε στις July 23, 2020. 
  40. ↑ Vivarelli, Nick (26 Ιουλίου 2021). «Venice Film Festival Full Lineup Unveiled – Live Updates». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2021. Ανακτήθηκε στις 26 Ιουλίου 2021. 
  41. ↑ Vary, Adam B.· Saperstein, Pat (10 Σεπτεμβρίου 2021). «Disney Releasing 'Eternals,' 'Encanto' Exclusively in Theaters». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2021. 
  42. ↑ Remley, Hilary (8 Νοεμβρίου 2021). «The Last Duel Gets 4K and Blu-ray Release Date in Time for Christmas». Collider. Ανακτήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 2021. 
  43. ↑ Gruenwedel, Erik (18 Ιανουαρίου 2022). «JustWatch: Apple's 'The Tragedy of Macbeth' Scores Streaming Movie Win». Media Play News (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 31 Οκτωβρίου 2022. 
  44. ↑ Rubin, Rebecca (13 Οκτωβρίου 2021). «Box Office: 'Halloween Kills' Hunting Down $40 Million Debut as 'The Last Duel' Eyes Scary Start». Variety (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2021. 
  45. ↑ D'Alessandro, Anthony (17 Οκτωβρίου 2021). «'Halloween Kills' Grabs Best Horror & R-Rated Opening Records During Pandemic With $50.4M, Even With Peacock Day & Date». Deadline Hollywood (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 16 Οκτωβρίου 2021. 
  46. ↑ Poisuo, Pauli (October 18, 2021). «Why Ridley Scott's The Last Duel Bombed at the Box Office» (στα αγγλικά). Looper. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 20, 2021. https://web.archive.org/web/20211020142616/https://www.looper.com/635516/why-ridley-scotts-the-last-duel-bombed-at-the-box-office/?utm_campaign=clip. Ανακτήθηκε στις October 20, 2021. 
  47. ↑ McClintock, Pamela (October 18, 2021). «'The Last Duel' Box Office Debacle: Hollywood's Battle for Older Moviegoers» (στα αγγλικά). The Hollywood Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις October 20, 2021. https://web.archive.org/web/20211020001050/https://www.hollywoodreporter.com/movies/movie-news/the-last-duel-box-office-debacle-1235032811/. Ανακτήθηκε στις October 20, 2021. 
  48. ↑ D'Alessandro, Anthony (24 Οκτωβρίου 2021). «'Dune' Domestic Opening Is Best For Warner Bros HBO Max Day/Date Title & Denis Villeneuve». Deadline Hollywood. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2021. 
  49. ↑ Mendelson, Scott (31 Οκτωβρίου 2021). «Box Office: New Releases Bomb As 'Venom 2' Nears $400 Million». Forbes. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Νοεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2021. 
  50. ↑ Hailu, Selome (November 22, 2021). «Ridley Scott Blames Millennials for 'The Last Duel' Box Office Failure». Variety. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις November 22, 2021. https://web.archive.org/web/20211122233637/https://variety.com/2021/film/news/ridley-scott-blames-millennials-last-duel-flop-1235117654/. Ανακτήθηκε στις November 22, 2021. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι