Ο Ζαγανός Πασάς (Οθωμανική Τουρκική: زاغنوس پاشا, Τούρκικη: Zağanos Paşa, Αλβανικά: Zognush Pasha; περίπου 1426 - 1469) ήταν Αλβανός Οθωμανός στρατιωτικός διοικητής, ο οποίος κατά την περίοδο της βασιλείας του Σουλτάνου Μωάμεθ Β' του Πορθητή είχε τον τίτλο του Καπουδάν Πασά (Μεγάλου Ναυάρχου) και τον υψηλότερο στρατιωτικό βαθμό του Μεγάλου Βεζίρη. Αρχικά χριστιανός, ο οποίος στρατολογήθηκε με το παιδομάζωμα, έγινε μουσουλμάνος και ανήλθε στις τάξεις των γενίτσαρων. Έγινε ένας από τους κύριους στρατιωτικούς διοικητές του Μωάμεθ του Β' και είχε τον τίτλο του μέντορα (lala) - ταυτόχρονα σύμβουλος, δάσκαλος, προστατευτής του σουλτάνου. Αντικατέστησε τον αντίπαλο του προηγούμενο Μεγάλο Βεζίρη Τσανταρλή Χαλίλ Πασά, αμέσως μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Αργότερα υπηρέτησε ως κυβερνήτης της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Βιογραφία
Καταγωγή και πρώτα χρόνια
Ο Ζαγανός Πασάς στρατολογήθηκε μέσω του παιδομαζώματος και ανήλθε στις τάξεις των Γενίτσαρων. Δεν είναι πολλά γνωστά για την καταγωγή του, αναφέρεται ότι αρχικά ήταν χριστιανός αλβανικής καταγωγής.[1][2] H πλειοψηφία των πηγών τον περιγράφει ως Αλβανό, με κάποιες άλλες να του αποδίδουν Σερβική, Ελληνική, Νοτιοσλαβική ή άγνωστη καταγωγή. [3].
Σε έναν βακουφικό κώδικα το όνομα του εμφανίζεται ως "Zağanos bin Abdullah", το οποίο επιβεβαιώνει την καταγωγή του από το παιδομάζωμα.[4]
Όταν ο Μωάμεθ Β' εξορίστηκε το 1446, ο Ζαγανός Πασάς τον ακολούθησε.
Δεύτερος Βεζίρης
Ο νεαρός Μωάμεθ Β', έπειτα από την επιστροφή και άνοδο στο θρόνο (18η Φεβρουαρίου 1451), άφησε τον Τσανταρλή Χαλίλ Πασά στη θέση του Μεγάλου Βεζίρη - αν και φαίνεται ότι δεν είχαν καλές σχέσεις - και προήγαγε τον Ζαγανό Πασά από Τρίτο σε Δεύτερο Βεζίρη. Ο Τσανταρλή Χαλίλ Πασά είχε διοριστεί στη θέση του Μεγάλου Βεζίρη το 1439, έπειτα από τον υποβιβασμό του Ισάκ Πασά. Ο νεότερος Ζαγανός Πασάς, εποφθαλμιούσε τη θέση του Τσανταρλή Χαλίλ Πασά. [5]
Η κατάκτηση της Κωνσταντινούπολης
Η είσοδος του Σουλτάνου Μωάμεθ Β ́ στην Κωνσταντινούπολη, ζωγραφική του Φάουστο Ζονάρο (1854-1929).
Κατά τη διάρκεια της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης, το μεγαλύτερο μέρος του οθωμανικού στρατού στρατοπέδευσε νότια του Κεράτιου Κόλπου. Τις τακτικές δυνάμεις από την ευρωπαϊκή πλευρά, που εκτείνονταν κατά μήκος του τείχους, διοικούσε ο Καρατζά Πασά. Τα τακτικά στρατεύματα από την πλευρά της Μικράς Ασίας διοικούσε ο Ισάκ Πάσα και ήταν στρατοπεδευμένα νότια του ποταμού Λύκου μέχρι τη Θάλασσα του Μαρμάρα. Ο ίδιος ο Μωάμεθ στρατοπέδευσε κοντά στο Μεσοτείχιον, όπου ήταν τοποθετημένα τα όπλα και το επίλεκτο σώμα των Γενίτσαρων. Τα κανόνια ήταν απλωμένα πίσω από τις γραμμές του μετώπου. Άλλα στρατεύματα υπό τον Ζαγανό Πασά είχαν αναπτυχθεί βόρεια του Κεράτιου Κόλπου. Η επικοινωνία των στρατευμάτων διατηρείτο μέσω ενός δρόμου, ο οποίος είχε κατασκευαστεί στο ελώδες μέτωπο του Κεράτιου Κόλπου. Έπειτα από τις ατελέσφορες επιθέσεις στο μέτωπο, οι Οθωμανοί προσπάθησαν να παραβιάσουν τα τείχη κατασκευάζοντας υπόγειες σήραγγες, σε μια προσπάθεια να τα υποσκάψουν, από τα μέσα του Μαΐου μέχρι τις 25 του Μάη. Πολλοί από τους σκαπανείς ήταν μεταλλωρύχοι γερμανικής καταγωγής, τους οποίος είχε στείλει ο Σέρβος Δεσπότης από το Νόβο Μπρντο, και τελούσαν κάτω από τις διαταγές του Ζαγανού Πασά. Ωστόσο, οι Βυζαντινοί χρησιμοποίησαν έναν μηχανικό με το όνομα Τζον Γκραντ (Johannes Grant - λέγεται ότι ήταν Γερμανός αλλά πιθανότατα Σκωτσέζος), ο οποίος είχε σκάψει από την αντίθετη πλευρά, επιτρέποντας στους Βυζαντινούς να εισέλθουν στις υπόγειες σήραγγες και να επιτεθούν στους Τούρκους σκαπανείς. Οι Βυζαντινοί αναχαίτισαν την πρώτη σήραγγα τη νύχτα της 16ης Μαΐου. Οι επόμενες σήραγγες καταστράφηκαν στις 21, 23 και 25 Μαΐου με υγρό πυρ και έντονη μάχη. Στις 23 Μαΐου, οι Βυζαντινοί συνέλαβαν και βασάνισαν δύο Τούρκους αξιωματικούς, οι οποίοι αποκάλυψαν τη θέση όλων των Τούρκων υπόγειων σηράγγων, οι οποίες στη συνέχεια καταστράφηκαν.[6] Στις 21 Μαΐου, ο Μωάμεθ έστειλε πρέσβη στην Κωνσταντινούπολη και πρότεινε να άρει την πολιορκία αν του δώσουν την Πόλη. Ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος δέχτηκε την απόδοση υψηλότερων φόρων στον σουλτάνο και να αναγνωρίσει την οθωμανική κατοχή όλων των κατακτημένων κάστρων και γαιών που είχαν περάσει ήδη στα χέρια των Τούρκων. Περίπου εκείνη την ώρα, ο Μωάμεθ είχε τελικό συμβούλιο με τους ανώτερους αξιωματικούς του, όπου αντιμετώπισε αντιδράσεις. Ο βετεράνος Μεγάλος Βεζίρης Τσανταρλή Χαλίλ Πάσας, ο οποίος πάντα αποδοκίμαζε τα σχέδια του Μωάμεθ για την κατάκτηση της πόλης, τον νουθέτησε να εγκαταλείψει την πολιορκία ενόψει των πρόσφατων δυσκολιών. Οι αντιδράσεις του Χαλίλ παραμερίστηκαν από τον Ζαγανό Πασά, ο οποίος επέμενε σε άμεση επίθεση. Κατηγορούμενος για δωροδοκία, ο Χαλίλ Πάσα εκτελέστηκε αργότερα εκείνο το έτος. Το σχέδιο του Μωάμεθ ήταν να ρίξει τα τείχη της πόλης, προσδοκώντας ότι η εξασθενημένη βυζαντινή άμυνα από τη παρατεταμένη πολιορκία θα εξαντληθεί πριν τα δικά του στρατεύματα εκμηδενιστούν και ξεκίνησε προετοιμασίες για μια τελική επίθεση.
Έπειτα από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, ο Σουλτάνος διέταξε τον Ζαγανό Πασά να αναχωρήσει με τις γαλέρες του προς το Γαλατά, για να αποτρέψει τη φυγή των Βυζαντινών πλοίων.[2]
Οι φήμες συνεργασίας του Χαλίλ Πασά με τους Βυζαντινούς, πιθανότατα διαδόθηκαν από τους υποστηρικτές του Ζαγανού Πασά, ο οποίος επωφελήθηκε και διαδέχτηκε το Χαλίλ Πασά σαν Μεγάλος Βεζίρης. Το 1456, παρόλα αυτά, ο Ζαγανός Πασάς έγινε ο αποδιοπομπαίος τράγος της αποτυχημένης πολεμικής εκστρατείας ενάντια στο Βελιγράδι, το οποίο τότε το κατείχαν οι Ούγγροι. Η κόρη του Ζαγανού Πασά εκδιώχτηκε από το χαρέμι του Σουλτάνου, και οι δύο εξορίστηκαν στο Μπαλίκεσιρ, όπου πιθανότατα είχαν περιουσία.[7] Το 1459, ο Ζαγανός Πασάς επέστρεψε και έγινε Καπουδάν Πασάς του ταχέως αναπτυσσόμενου Οθωμανικού ναυτικού, και το επόμενο έτος ήταν κυβερνήτης της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας.
Στρατιωτικά επιτεύγματα
Κατά την τελική πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης, τα στρατεύματα του Ζαγανού Πασά ήταν τα πρώτα που έφτασαν τους πύργους. Επιπλέον οι σκαπανείς ήταν κάτω από τις εντολές του. Ο Μωάμεθ εμπιστευόταν την συμβουλή του σχεδόν αποκλειστικά.
Ο Μωάμεθ Β' τον τίμησε, μαζί με τους άλλους δύο βεζίρηδες, Χαλίλ Πάσα και Σαριτζά Πάσα, ονομάζοντάς τους τρεις μεγάλους πύργους του Ρουμέλι Χισάρ από αυτούς. Ο πύργος του Ζαγανού Πασά είναι ο νότιος.
Οικογένεια
Γυναίκες
Παντρεύτηκε τρεις γυναίκες:
Σίτι Νεφιζέ Χατούν. Κόρη του Τιμουρτάσογλου Ορούτ Πάσα, γενικού κυβερνήτη της Ανατολίας υπό τον Μουράτ Β'. Από αυτήν είχε δύο γιους και δύο κόρες. Πέθανε ή ο Ζάγανος την χώρισε πριν το 1444.
Φατμά Χατούν (1430 - 1464 ή μετά). Κόρη του Σουλτάνου Μουράτ Β' και της Χιούμα Χατούν και αδελφή του Σουλτάνου Μωάμεθ Β'. Παντρεύτηκαν το 1444 και χώρισαν το 1462. Από αυτήν είχε δύο γιους.
Αχμέτ Τσελεμπής - γιος της Φατμά Χατούν. Έγινε σημαντικός σύμβουλος του ξάδελφου του, Σουλτάνου Βαγιαζήτ Β'.
Κόρες
Είχε τουλάχιστον δύο κόρες:
Σελτσούκ Χατούν - κόρη της Σίτι Νεφιζέ Χατούν. Παντρεύτηκε τον Μαχμούτ Πάσα Αντζέλοβιτς και αργότερα έγινε ερωμένη του Σεχζαντέ Μουσταφά, γιου του Μωάμεθ Β'. Από τον σύζυγό της είχε έναν γιο, τον Αλί Μπέι, και μια κόρη, την Χατίσε Χατούν.
Χατίτσε Χατούν - κόρη της Σίτι Νεφιζέ Χατούν. Έγινε σύζυγος του Σουλτάνου Μωάμεθ Β'. Μετά το θάνατο του Μωάμεθ, παντρεύτηκε έναν αξιωματούχο.
Κληρονομιά
Το οικογενειακό του μαυσωλείο βρίσκεται μέσα στο κληροδότημά του, το Τζαμί του Ζάγανου Πασά (1454), στο Μπαλίκεσιρ.
Αναφορές
↑Stavrides, Theocharis (2001). The Sultan of Vezirs : The Life and Times of the Ottoman Grand Vezir Mahmud Pasha Angelovic (1453-1474). Leiden, The Netherlands: BRILL. σελ. 63. Zaganos Pasha: He was probably the man that replaced Halil Pasha in 1453. The sources tell us nothing about his descent. Jorga, citing Pusculus, says that he was of Albanian origin. Zaganos Pasha had served as lala (tutor) to young Prince Mehmed and became Vezir during the reign of Murad II. He was a rival to Halil Pasha, and in the early years of Mehmed II's reign, the most prominent leader of the war party, which opposed the Grand Vezir's peacuful policies towards Byzantium. Besides being Grand Vezir, he was also, for a time, father-in-law to Mehmed II. Very little is known about the Grand Vezirate of Zaganos Pasha. He was probably dismissed in 1456, after the unsuccessful siege of Belgrade, and was exiled to Asia Minor, together with his daughted who had been married to the Sultan. Although he seemed to have been a convert, we have no evidence whether he was a kul or not.
↑ 2,02,1Jones, J. R. Melville (1972). The siege of Constantinople 1453: seven contemporary accounts. Amsterdam: Hakkert. σελ. 7. ISBN9025606261. Zagan Pasha, an Albanian and renegate Christian
↑edited by Ellis Goldberg, Reşat Kasaba, Joel S. Migdal. Rules and Rights in the Middle East: Democracy, Law, and Society. United States of America: University of Washington Press. σελ. 153. ISBN029597287-4. But, as an ambitious ruler, Mehmed could not accept sharing power with the experienced grand vizier and he had him excecuted after he conquered Istanbul. Mehmed the conqueror replaced him with a renegate, Zaganos Pasha, who was of either Greek or Serbian origin. For more than two centuries after that all the grand viziers and most of the viziers or high-ranking officials and officers were recruited from among Christian-born renegates of European origin.CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: authors list (link) CS1 maint: Extra text: authors list (link)
↑Melville-Jones, John R., επιμ. (1972). The siege of Constantinople 1453: seven contemporary accounts. Amsterdam: Hakkert. σελ. 32. ISBN978-90-256-0626-8. Zagan, who was younger, and the Sultan's second vizier, an enemy to the Christians, and also jealous of Halil's position, pointed out the enormous extend of his master's power, which noone could withstand, and therefore advised an assault upon the Greeks, whose resources were so limited.
↑Crowley, Roger. 1453: the holy war for Constantinople and the clash of Islam and the West. New York: Hyperion, 2005. pp. 168–171. (ISBN1-4013-0850-3)
