Ο Γκερζέριος πολιτισμός είναι ένας πολιτισμός της προϊστορικής Αιγύπτου που πήρε το όνομά του από ένα νεκροταφείο στο Γκερζέχ (αγγλικά: Gerzeh, επίσης Girza ή Jirzah), στη δυτική όχθη του Νείλου. Η νεκρόπολη πήρε το όνομά της από το ελ-Γιρζέχ (el-Girzeh), την κοντινή κωμόπολη στη σύγχρονη Αίγυπτο[1]. Το Γκερζέχ βρίσκεται λίγα χιλιόμετρα ανατολικά από την όαση στο Φαγιούμ[2].
Ο Γκερζέριος πολισμός είναι ένας πολιτισμός που κατηγοριοποιείται από τους αρχαιολόγους ως πολιτισμός τεχνουργημάτων (material culture), μελετάται και κατατάσσεται δηλαδή με βάση τα ανθρώπινα αντικείμενα και την εξέλιξη της τέχνης τους που βρέθηκαν στη συγκεκριμένη περιοχή. Είναι η δεύτερη από της τρεις φάσεις του Πολιτισμού Νακάντα, και είναι γνωστός επίσης ως πολιτισμός Νακάντα ΙΙ. Πριν από αυτόν προηγήθηκε ο Αμράτιος πολιτισμός (Νακάντα Ι), και τον ακολούθησε ο πολιτισμός Νακάντα ΙΙΙ (ή πρωτοδυναστικός ή Σεμαΐνιος πολιτισμός).
Αν και διάφοροι ειδικοί έχουν αποδώσει στο Γκερζέριο πολιτισμό διάφορες χρονολογίες, όπως παρακάτω παρουσιάζεται, διαφοροποιείται από τον Αμράτιο πολιτισμό και αρχίζει γύρω στο 3500 π.Χ. με περίπου μέχρι το 3200 π.Χ.[3]. Αντιστοίχως, κάποιοι άλλοι ειδικοί τοποθετούν χρονικά την έναρξη του Γκερζέριου πολιτισμού μαζί με τον Αμράτιο και τον Πολιτισμό Μπαντάρι, δηλαδή περ. 3800 με 3650 π.Χ., αν και κάποια μπανταριανά τεχνουργήματα στην πραγματικότητα χρονολογούνται πιο πριν. Παρολ’ αυτά, επειδή οι τοποθεσίες στη Νακάντα κατηγοριοποιήθηκαν πρώτα από τον Βρετανό αιγυπτιολόγο Φλίντερς Πέτρι το 1894 σε Αμράτιο (από το κοντινό νεκροταφείο στο ελ-Άμρα) και Γκερζέριο (από το κοντινό νεκροταφείο στο Γκερζέχ), στην περιγραφή εδώ χρησιμοποιείται αυτή ο πρώτος συμβατικός διαχωρισμός.
Ο Γκερζέριος πολιτισμός διήρκησε σε μια περίοδο κατά την οποία η ερημοποίηση της Σαχάρας είχε φτάσει ήδη περίπου την κατάσταση που είχε στα τέλη του εικοστού αιώνα.
Το κυριότερο χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί το γκερζέριο από τον προηγούμενο Αμράτιο πολιτισμό είναι η παραπάνω προσπάθεια διακόσμησης που παρατηρείται στην αγγειοπλαστική αυτής της περιόδου. Η κεραμική τέχνη του γκερζέριου πολιτισμού επιδεικνύει πιο στιλιζαρισμένα χαρακτηριστικά ζώων και του περιβάλλοντος από τον προηγούμενο αμράτιο πολιτισμό. Παραπέρα, εικόνες στρουθοκάμηλων σε έργα κεραμικής ίσως υποδηλώνουν μια τάση αυτών των λαών να εξερευνήσουν την έρημο της Σαχάρας.
Κάποια σύμβολα της γκερζέριας αγγειοπλαστικής μοιάζουν με παραδοσιακά αιγυπτιακά ιερογλυφικά, τα οποία ήταν σύγχρονα την πρωτό-σφηνοειδή γραφή των Σουμερίων. Το ειδώλιο της γυναίκας στην εικόνα αριστερά είναι ξεχωριστό σχέδιο χαρακτηριστικό αυτού του πολιτισμού.
Τοποθεσίες ταφών στο Γκερζέχ έχουν αποδώσει τεχνουργήματα όπως χρωματοτρίπτες, ένα καμάκι από κόκαλο, ένα σκεύος από ελεφαντόδοντο, αγγεία από πέτρα, και αρκετές χάντρες από μετεωρίτη.[4]. Άλλη μια τεχνολογία περιλαμβάνει εγχειρίδια με κυματιστές εγκοπές εξαιρετικής τεχνουργίας. Η χάντρες μετεωριτικό σίδηρο που βρέθηκαν σε δύο τάφους στο Γκερζέρ από τον αιγυπτιολόγο Wainwright το 1911[5], είναι τα παλαιότερα γνωστά τεχνουργήματα από σίδηρο[6], χρονολογούμενα στο περίπου 3200 π.Χ.[7].
↑Jambon, Albert (2017). «Bronze Age iron: Meteoritic or not? A chemical strategy.». Journal of Archaeological Science (Elsevier BV) 88: 47–53. doi:10.1016/j.jas.2017.09.008. ISSN0305-4403.
↑University College London. «Gerzeh, tomb 80». Digital Egypt for Universities. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2008.
↑University College London. «Gerzeh, tomb 67». Digital Egypt for Universities. Ανακτήθηκε στις 22 Μαρτίου 2008.
Βιβλιογραφία
Petrie/Wainwright/Mackay: The Labyrinth, Gerzeh and Mazghuneh, British School of Archaeology in Egypt XXI. London 1912
