Χρονολόγιο του μακρινού μέλλοντος

Μια σκοτεινή γκριζοκόκκινη σφαίρα η οποία αναπαριστά τη Γη δίπλα από ένα μεγάλο πορτοκαλί κυκλικό αντικείμενο το οποίο αναπαριστά τον Ήλιο.
Καλλιτεχνική απεικόνιση της καρβουνιασμένης Γης λόγω της μετατροπής του Ηλίου σε κόκκινο γίγαντα, σε περίπου 7 δισεκατομμύρια χρόνια.
Βαρέλια αποθήκευσης πυρηνικών αποβλήτων. Τα πυρηνικά απόβλητα είναι το πλέον ανθεκτικό προϊόν του ανθρώπινου είδους.
Καλλιτεχνική απεικόνιση μαύρης τρύπας η οποία απορροφά ένα γειτονικό αστέρι. Οι μαύρες τρύπες είναι τα αντικείμενα με τη μεγαλύτερη διάρκεια ζωής στο σύμπαν.

Παρότι οι επιστημονικές προβλέψεις για τα μελλοντικά γεγονότα δεν μπορούν να είναι ποτέ βέβαιες σε απόλυτο βαθμό,[1] η παρούσα αντίληψη της έρευνας των διαφόρων επιστημονικών πεδίων επιτρέπει σε γενικά πλαίσια την πρόβλεψη γεγονότων του πολύ μακρινού μέλλοντος. Τα γεγονότα αυτά διακρίνονται σε αστρονομικά, όπως το πώς σχηματίζονται και αλληλεπιδρούν οι πλανήτες και τα άστρα, γεγονότα της σωματιδιακής φυσικής, η οποία ασχολείται με τη συμπεριφορά της ύλης σε μικροσκοπικές διαστάσεις, αυτά της εξελικτικής βιολογίας, η οποία προβλέπει πως η ζωή θα εξελιχθεί σε βάθος χρόνου, και της γεωτεκτονικής, η οποία προβλέπει τη μετακίνηση των ηπείρων στη Γη με την πάροδο των χιλιετιών.

Όλες οι προβλέψεις σχετικά με το μέλλον της Γης, του Ηλιακού Συστήματος και του Σύμπαντος πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους τον δεύτερο νόμο της θερμοδυναμικής, ο οποίος αναφέρει πως η εντροπία - η απώλεια της απαραίτητης ενέργειας για να συμβεί ένα γεγονός - αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου.[2] Τα άστρα θα φτάσουν στο τέλος της ζωής του εξαντλώντας τα αποθέματα υδρογόνου και ηλίου που διαθέτουν. Οι πλανήτες και τα ηλιακά συστήματα επηρεάζονται βαρυτικά από άλλα μεγαλύτερα σώματα του γαλαξία τους.[3] Στο τέλος, η ίδια η ύλη του σύμπαντος αναμένεται να επηρεαστεί από τη ραδιενεργή αποσύνθεση, καθώς ακόμη και τα πλέον σταθερά υλικά θα διασπαστούν σε υποατομικά σωματίδια.[4] Τα σύγχρονα δεδομένα δείχνουν πως το σύμπαν διαθέτει επίπεδη γεωμετρία, και έτσι δεν πρόκειται να καταρρεύσει εντός του εαυτού του μετά από καιρό.[5][6]

Οι χρονολογικοί κατάλογοι που παρατίθενται παρακάτω καλύπτουν γεγονότα τα οποία ξεκινούν περίπου 8.000 έτη από τις αρχές του 21ου αιώνα,[α] μέχρι τις μακρινότερες εσχατιές του σύμπαντος και των μελλοντικών χρόνων. Υπάρχουν αρκετά πιθανά μελλοντικά γεγονότα τα οποία συσχετίζονται με ερωτήματα τα οποία δεν έχουν απαντηθεί ακόμη, όπως το αν τελικά η ανθρωπότητα θα εξαφανιστεί, το αν τα πρωτόνια αποσυντίθενται, καθώς και το κατά πόσο η Γη θα επιζήσει μετά από τη μετατροπή του Ηλίου σε ερυθρό γίγαντα. Επίσης καλύπτονται και γεγονότα στα άκρα της κοσμικής κλίμακας, όπως ο εκτιμώμενος απαιτούμενος χρόνος για όλους τους κύκλους καταστροφής και επαναδημιουργίας του σύμπαντος υπό όλους τους πιθανούς συνδυασμούς των υποατομικών σωματιδίων που υπάρχουν στο παρατηρήσιμο σύμπαν.

Επεξήγηση συμβόλων

A Αστρονομία και Αστροφυσική
Γ Γεωλογία
Β Βιολογία
Φ Σωματιδιακή Φυσική
Μ Μαθηματικά
Π Πολιτισμός

Μέλλον της ανθρωπότητας

Γενικά

Δείτε επίσης: Ιστορία της ανθρωπότητας και Ανθρώπινη εξέλιξη
Έτη στο μέλλον Συμβάν
Π 10.000 Η πιο πιθανή διάρκεια ζωής των τεχνολογικών πολιτισμών, σύμφωνα με τις συχνότερα χρησιμοποιούμενες τιμές στις παραμέτρους της εξίσωσης Ντρέικ του Φρανκ Ντρέικ.[7]
Β 10.000 Εάν οι τάσεις της Παγκοσμιοποίησης οδηγήσουν σε πανμιξία(D/R), η ανθρώπινη γενετική παραλλαγή(D/R) δεν θα είναι πλέον τοπική, καθώς το απαιτούμενο μέγεθος πληθυσμού(D/R) θα είναι ίσο με το πραγματικό μέγεθος του πληθυσμού.[8] Αυτό δεν σημαίνει πως θα υπάρξει καθολική ομογενοποίηση, αλλά πως π.χ. οι άνθρωποι με ξανθό τρίχωμα θα είναι κατανεμημένοι ομοιόμορφα σε όλα τα σημεία του κόσμου.
Μ 10.000 Οι πιθανότητες εξαφάνισης της ανθρωπότητας φτάνουν το 95% έως αυτό το χρονικό σημείο, σύμφωνα με τις απαισιόδοξες παραμέτρους στην εξίσωση του επιχειρήματος της ημέρας της κρίσης(D/R), κατά το οποίο οι μισοί από τους ανθρώπους που θα έχουν ζήσει ποτέ θα έχουν πιθανώς ήδη γεννηθεί.[9]
Π 20.000 Σύμφωνα με το γλωσσοχρονολογικό μοντέλο, οι γλώσσες του μέλλοντος θα διατηρούν μόνο 1 από τις 100 λέξεις του κυρίου λεξιλογίου του καταλόγου Σουάντες σε σχέση με αυτές του παρόντος από όπου θα προέρχονται.[10]
Φ 20.000 Η ζώνη αποκλεισμού του Τσέρνομπιλ(D/R), μια έκταση 2.600 χλμ2 σε Ουκρανία και Λευκορωσία η οποία εγκαταλείφθηκε μετά το πυρηνικό ατύχημα του Τσερνόμπιλ το 1986, είναι πλέον ασφαλής για την ανθρώπινη διαβίωση.[11]
Γ 100.000+ Ο απαιτούμενος χρόνος για τη γαιοπλασία του πλανήτη Άρη ώστε να διαθέτει ατμόσφαιρα πλούσια σε οξυγόνο, χρησιμοποιώντας μόνο φυτά και με ηλιακή επάρκεια συγκρίσιμη με αυτή της βιόσφαιρας στη Γη στις αρχές του 21ου αιώνα.[12]
Π 1 εκ. έτη Ο εκτιμώμενος ελάχιστος χρόνος βάσει του οποίου η ανθρωπότητα θα μπορούσε να εποικίσει τον Γαλαξία και να είναι σε θέση να εκμεταλλευτεί όλη την ενέργεια του Γαλαξία, σε περίπτωση όπου θα διαθέτει δυνατότητα διαστημικών πτήσεων με ταχύτητα εφάμιλλη του 10% της ταχύτητας του φωτός.[13]
Β 2 εκ. έτη Τα σπονδυλωτά είδη τα οποία είναι διαχωρισμένα για τόσο καιρό θα εμφανίσουν γενικώς αλλοπάτρια ειδογένεση(D/R).[14] Για παράδειγμα εάν η ανθρωπότητα είναι διασκορπισμένη σε γενετικά απομονωμένες διαστημικές αποικίες(D/R), ως φυσική διαδικασία λόγω των απομονωμένων περιβαλλόντων ο γαλαξίας θα διαθέτει μια τεράστια ποικιλία ανθρωπίνων ειδών με εκτεταμένες διαφοροποιήσεις μεταξύ τους.[15]
Μ 7,8 εκ. έτη Η πιθανότητα εξαφάνισης της ανθρωπότητας φτάνει στο 95% έως αυτό το χρονικό διάστημα, σύμφωνα με τις αισιόδοξες παραμέτρους στην εξίσωση του επιχειρήματος της ημέρας της κρίσης(D/R) κατά το οποίο το ανθρώπινο είδος θα έχει ήδη διανύσει το μισό της συνολικής ιστορίας του.[16]
Π 5 – 50 εκ. έτη Το μικρότερο απαιτούμενο χρονικό διάστημα για τον αποικισμό ολόκληρου του Γαλαξία με χρήση των τεχνολογικών μέσων στις αρχές του 21ου αιώνα.[17]
Π 100 εκ. έτη Η μέγιστη διάρκεια ζωής των τεχνολογικών πολιτισμών, σύμφωνα με εξίσωση του Ντρέηκ του Φρανκ Ντρέηκ.[18]
A 1 δισ. έτη Ο εκτιμώμενος απαιτούμενος χρόνος για την αλλαγή της τροχιάς της Γης μέσω των τεχνολογικών μέσων της αστρομηχανικής(D/R) σε αναζήτηση πλανητικά κατοικήσιμης περιοχής.[19][20]

Εξερεύνηση του διαστήματος

Δείτε επίσης: Εξερεύνηση του διαστήματος, Γαιοπλασία, και Χρονολόγιο εξερεύνησης του διαστήματος

Έως το 2016 υπήρχαν 5 διαστημικά οχήματα (Βόγιατζερ 1, Βόγιατζερ 2, Πάιονηρ 10, Πάιονηρ 11 και το Νέοι Ορίζοντες) τα οποία βρίσκονταν σε τροχιές με κατεύθυνση εκτός του ηλιακού συστήματος προς το διαστρικό διάστημα. Τα οχήματα αυτά θεωρείται πως θα συνεχίσουν την πορεία τους αδιάλειπτα, εκτός από την περίπτωση όπου θα προσκρούσουν σε κάποιο άλλο αντικείμενο.[21]

Έτη στο μέλλον Συμβάν
A 10.000 Το Πάιονηρ 10 βρίσκεται σε απόσταση 3,8 ετών φωτός από τον αστέρα του Μπάρναρντ.[22]
A 25.000 Το μήνυμα του Αρεσίμπο, ραδιοσήμα το οποίο εκπέμφθηκε στις 16 Νοεμβρίου 1974, φτάνει στο σφαιρωτό σμήνος του Ηρακλέους.[23] Αυτό είναι το μοναδικό διαστρικό ραδιοσήμα(D/R) το οποίο στάλθηκε σε μια τόσο μακρινή περιοχή.[24]
A 32.000 Το Πάιονηρ 10 βρίσκεται σε απόσταση 3 ετών φωτός από το Ρος 248.[25][26]
A 40.000 Το Βόγιατζερ 1 βρίσκεται σε απόσταση 1,6 ετών φωτός από το AC+79 3888(D/R), ένα άστρο στον αστερισμό της Καμηλοπάρδαλης.[27]
A 50.000 Η διαστημική συσκευή KEO(D/R), εάν εκτοξευθεί, θα επανέλθει στην ατμόσφαιρα της Γης.[28]
A 296.000 Το Βόγιατζερ 2 βρίσκεται σε απόσταση 4,3 ετών φωτός από τον Σείριο, το λαμπρότερο άστρο στον γήινο νυκτερινό ουρανό.[27]
A 800.000 – 8 εκ. έτη Χαμηλό όριο της εκτίμησης σχετικά με τη διάρκεια ζωής της χρυσής πλάκας του Πάιονηρ, πριν οι χαράξεις καταστραφούν.[29]
A 2 εκ. έτη Το Πάιονηρ 10 περνάει κοντά από τον Αλντεμπαράν.[30]
A 4 εκ. έτη Το Πάιονηρ 11 περνάει κοντά από τα άστρα του αστερισμού του Αετού.[30]
A 8 εκ. έτη Οι τροχιές των δορυφόρων LAGEOS(D/R) θα εξασθενήσουν, και οι δορυφόροι θα επανέλθουν στην ατμόσφαιρα της Γης, μεταφέροντας μαζί τους ένα μήνυμα στους μακρινούς απογόνους της ανθρωπότητας, και ένα χάρτη των ηπείρων όπως εκτιμήθηκε πως θα είναι εκείνη την εποχή.[31]
A 1 δισ. έτη Η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής των 2 χρυσών δίσκων του Βόγιατζερ, πριν οι πληροφορίες που είναι αποθηκευμένες σε αυτούς καταστούν μη προσβάσιμες πλέον.[32]

Τεχνολογικά έργα

Έτη στο μέλλον Συμβάν
Π 10.000 Η προσδιορισμένη διάρκεια ζωής για πολλά από τα εγχειρήματα του Ιδρύματος του Μακρινού Παρόντος(D/R), όπως το ρολόι των 10.000 ετών γνωστό ως Ρολόι του Μακρινού Παρόντος(D/R), το εγχείρημα Ροζέττα, και το Long Bet Project.[33]

Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τον αναλογικό δίσκο HD-Rosetta, ο οποίος είναι χαραγμένος με ακτίνα ιόντων(D/R) σε πλάκα νικελίου, με τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο Εθνικό Εργαστήριο του Λος Άλαμος των ΗΠΑ και αργότερα έγινε διαθέσιμη στο εμπόριο.

Φ 10.000 Το πιλοτικό σιλό πυρηνικών αποβλήτων(D/R) στο Νέο Μεξικό των ΗΠΑ για την αποθήκευση πυρηνικών αποβλήτων, διαθέτει σύστημα προειδοποίησης έως την περίοδο αυτή το οποίο αποτρέπει τους επισκέπτες από το να προσεγγίσουν, με την ειδοποίηση να είναι στις επίσημες γλώσσες των Ηνωμένων Εθνών(D/R) και τη γλώσσα Νάβαχο(D/R) καθώς και εικονογράμματα(D/R).[34]
A 50.000 Το εύρος της ημέρας που χρησιμοποιείται για την αστρονομική χρονολόγηση φτάνει τα 86.401 SI δευτερόλεπτα, λόγω των σεληνιακών παλιρροιών οι οποίες μειώνουν την περιστροφή της Γης(D/R). Βάσει του τρέχοντος συστήματος μέτρησης του χρόνου, ένα επιπλέον δευτερόλεπτο(D/R) θα χρειάζεται να προστίθεται στο ρολόι κάθε ημέρα.[35]
Π 100.000+ Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής του Memory of Mankind (MOM), αποθήκης αυτοεξυπηρέτησης(D/R) στο ορυχείο άλατος Χάλστατ στην Αυστρία, όπου οι πληροφορίες αποθηκεύονται σε εγχάρακτες πλάκες(D/R).[36]
Π 1 εκ. έτη Προσδιορισμένη διάρκεια ζωής για το Human Document Project το οποίο αναπτύσσεται στο Πανεπιστήμιο του Τβέντε στην Ολλανδία.[37]
Π 1 δισ. έτη Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής της συσκευής μνήμης Nanoshuttle η οποία χρησιμοποιεί σωματίδια σιδήρου νανοκλίμακας (D/R) ως μοριακός διακόπτης(D/R) μέσω νανοσωλήνων άνθρακα, τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, Μπέρκλεϋ.[38]
Π πάνω από 13 δισ. έτη Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής του κρυστάλλου μνήμης Σούπερμαν(D/R), μέσου αποθήκευσης το οποίο χρησιμοποιεί χαράξεις από εξαιρετικά μικρές ακτίνες λέιζερ(D/R) σε γυαλί, τεχνολογία που αναπτύχθηκε στο πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον.[39][40]

Ανθρώπινες κατασκευές και απόβλητα

Έτη στο μέλλον Συμβάν
Γ 30.000 Η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τα αποθέματα προερχόμενα από σχάση προϊόντα αναπαραγωγών αντιδραστήρων με χρήση γνωστών υλικών, βάσει της τρέχουσας παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας(D/R).[41]
Γ 50.000 Εκτιμώμενη ατμοσφαιρική διάρκεια ζωής του τετραφθοράνθρακα, του πιο ανθεκτικού από τα αέρια του θερμοκηπίου.[42]
Γ 60.000 Η εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τα αποθέματα προερχόμενα από σχάση προϊόντα αντιδραστήρων ελαφρού ύδατος(D/R) εάν σταθεί δυνατό να εξαχθούν όλα τα αποθέματα ουρανίου από το θαλάσσιο νερό, βάσει της τρέχουσας παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας(D/R).[41]
Γ 100.000+ Ως μια από τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις της παγκόσμιας υπερθέρμανσης(D/R), το 10% της ανθρωπογενούς παραγωγής διοξειδίου του άνθρακα(D/R) θα εξακολουθεί να παραμένει σε μια σταθεροποιημένη ατμόσφαιρα.[43]
Φ 211.000 Ο χρόνος ημιζωής του τεχνήτιου-99(D/R), του πιο σημαντικού από τα προϊόντα σχάσης μακράς ζωής(D/R) στα πυρηνικά απόβλητα με βάση το ουράνιο.
Γ 1 εκ. έτη Τα αντικείμενα από γυαλί που βρίσκονται στο περιβάλλον θα αποσυντεθούν.[44]

Οι κατασκευές από γρανίτη θα υποστούν διάβρωση που θα φτάνει το ένα μέτρο, σε ήπιο κλίμα, με την υπόθεση πως θα ισχύει ο ρυθμός 1 μονάδας Μπάμπνοφ(D/R) (1 χιλ. / 1.000 έτη, or ~1 ίντσα / 10.000 έτη).[45]

Χωρίς συντήρηση, οι πυραμίδες της Γκίζας θα διαβρωθούν έως τον βαθμό όπου θα είναι μη αναγνωρίσιμες.[46]

Στη Σελήνη, το αποτύπωμα ποδιού του Νηλ Άρμστρονγκ στη βάση της Γαλήνης(D/R) θα εξαφανιστεί έως αυτή την περίοδο μαζί και με αυτά των υπολοίπων 12 ανθρώπων του προγράμματος Απόλλων που περπάτησαν στο φεγγάρι, λόγω της συσσώρευσης των επιπτώσεων της διαστημικής αποσάρθρωσης(D/R).[47][48] (Οι ρυθμοί διάβρωσης στη Σελήνη είναι κατά πολύ αργότεροι στη Σελήνη σε σχέση με τη Γη καθώς η Σελήνη διαθέτει σχεδόν ανύπαρκτη ατμόσφαιρα(D/R)).

Β 2 εκ. έτη Εκτιμώμενος χρόνος για τα οικοσυστήματα κοραλλιογενών ύφαλων ώστε να επανορθωθούν φυσικά μετά την ανθρωπογενή ωκεανική οξίνιση(D/R).[49]
Γ 7,2 εκ. έτη Χωρίς συντήρηση, το όρος Ράσμορ θα καταστεί μη αναγνωρίσιμο.[50]
Φ 15,7 εκ. έτη Ο χρόνος ημιζωής της ιωδίνης-129(D/R), του πιο ανθεκτικού από τα προϊόντα σχάσης μακράς ζωής(D/R) στα πυρηνικά απόβλητα με βάση το ουράνιο.
Γ 60 εκ. έτη Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τα αποθέματα προϊόντων πυρηνικής σύντηξης(D/R) εάν σταθεί δυνατό να εξαχθούν όλα τα αποθέματα λιθίου από το θαλάσσιο νερό, βάσει της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας(D/R) του 1995.[51]
Γ 100 εκ. έτη Οι μελλοντικοί αρχαιολόγοι πιθανώς θα είναι σε θέση να διακρίνουν ένα αστικό γεωλογικό υπόστρωμα(D/R) απολιθωμένων μεγάλων παράκτιων πόλεων, τα απομεινάρια των οποίων θα είναι κυρίως οι υπόγειες κατασκευές όπως θεμελιοκατασκευές(D/R) και υπόγειες σήραγγες.[52]
Γ 5 δισ. έτη Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τα αποθέματα προερχόμενα από σχάση προϊόντων αντιδραστήρων ελαφρού ύδατος(D/R) εάν σταθεί δυνατό να εξαχθεί όλο το ουράνιο από το θαλάσσιο νερό, βάσει της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας(D/R) του 1983.[53]
Γ 150 δισ. έτη Εκτιμώμενη διάρκεια ζωής για τα αποθέματα προϊόντων πυρηνικής σύντηξης(D/R) εάν σταθεί δυνατό να εξαχθεί όλο το δευτέριο από το θαλάσσιο νερό, βάσει της παγκόσμιας κατανάλωσης ενέργειας(D/R) του 1995.[51]

Ημερολόγια

Έτη στο μέλλον Συμβάν
A 10.000
—
 Το γρηγοριανό ημερολόγιο θα είναι περίπου κατά 10 ημέρες εκτός συγχρονισμού με τις εποχές.[54]
A ~11.000 10 Ιουνίου, 12.892 Στο εβραϊκό ημερολόγιο, το Πάσχα θα συμβαίνει κατά τη βόρεια θερινή ισημερία, αντί για την ανοιξιάτικη ισημερία.[55]
A ~19.000 20.874 Το σεληνιακού τύπου ισλαμικό ημερολόγιο και το ηλιακού τύπου γρηγοριανό ημερολόγιο θα έχουν το ίδιο αριθμητικό έτος. Μετά το έτος αυτό, το ισλαμικό ημερολόγιο θα αποκτήσει σταδιακά μεγαλύτερο αριθμητικό έτος από το γρηγοριανό.[56]
A 25.000
—
 Το πινακοειδές(D/R) αντίστοιχο ισλαμικό ημερολόγιο θα είναι περίπου κατά 10 ημέρες αποσυγχρονισμένο με τις φάσεις της Σελήνης.[57]
A ~47.000 1 Μαρτίου, 48.901[β] Το ιουλιανό ημερολόγιο (365,25 ημέρες) και το γρηγοριανό ημερολόγιο (365,2425 ημέρες) θα διαφέρουν κατά μια ημέρα.[58]

Μέλλον της Γης

Γεωλογία και γεωγραφία

Έτη στο μέλλον Συμβάν
Γ 10.000 Εάν μια πιθανή κατάρρευση του φράγματος πάγου που σχηματίζει η υποπαγετωνική λεκάνη Ουάιλκς(D/R) στην Ανταρκτική αποσταθεροποιήσει το ανατολικοανταρκτικό φύλλο πάγου(D/R), θα λιώσει ολοκληρωτικά έως αυτή την ημερομηνία. Η στάθμη θαλάσσης θα ανέβει από 3 έως 4 μέτρα.[59]
A 13.000 Έως το σημείο αυτό, στα μέσα του προπορευτικού κύκλου, η αξονική κλίση(D/R) της Γης θα αντιστραφεί, κάνοντας το καλοκαίρι και τον χειμώνα να συμβαίνουν στις αντίθετες πλευρές της τροχιάς της Γης. Αυτό σημαίνει πως οι εποχές στο βόρειο ημισφαίριο, στο οποίο εμφανίζονται εντονότερες εποχιακές μεταλλαγές λόγω της μεγαλύτερης έκτασης εδάφους, θα είναι ακόμη πιο ακραίες, καθώς θα αντικρίζει τον Ήλιο κατά το περιήλιο της Γης, και θα είναι απομακρυσμένο από τον Ήλιο κατά το αφήλιο.[60]
A 13.727 Η μετάπτωση των ισημεριών της Γης θα έχει τον Βέγα ως τον βόρειο πολικό αστέρα.[61][60][62][63]
Γ 50.000 Η τρέχουσα μεσοπαγετωνική περίοδος(D/R) λήγει[64] στέλνοντας τη Γη πίσω σε παγετωνική περίοδο της τρέχουσας εποχής των παγετώνων, ανεξάρτητα από την επίδραση της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής(D/R).

Οι καταρράκτες του Νιαγάρα θα διαβρώσουν τα εναπομείναντα 32 χλμ στη λίμνη Ήρι, και δεν θα υπάρχει πλέον.[65]

Οι πολλές παγετωνικές λίμνες(D/R) της Καναδικής ασπίδας θα σβηστούν κατά τη μεταπαγετώδης άνοδο και διάβρωση.[66]

Γ 100.000[γ] Πιθανώς θα έχει συμβεί στη Γη μια υπερηφαιστειακή έκρηξη αρκετά μεγάλη ώστε να εκτοξεύσει 400 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος.[67]
A 100.000 Η ιδία κίνηση των αστεριών στην ουράνια σφαίρα, η οποία είναι αποτέλεσμα της κίνησης τους στον Γαλαξία, κάνει πολλούς από τους αστερισμούς μη αναγνωρίσιμους.[68]
Γ 250.000 Το υποθαλάσσιο όρος Λόιχι(D/R), το οποίο είναι το νεώτερο ηφαίστειο στη χαβαϊνέζικη υποθαλάσσια οροσειρά(D/R), θα αναδυθεί από τον ωκεανό και θα μετατραπεί σε ηφαιστειογενή νήσο(D/R).[69]
A 500.000[δ] Η Γη έως αυτή την περίοδο είναι αρκετά πιθανό πως θα έχει χτυπηθεί από αστεροειδή μεγέθους περίπου 1 χιλιομέτρου σε διάμετρο, εάν δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί αποφυγή πρόσκρουσης αστεροειδή(D/R).[70]
Γ 950.000 Ο κρατήρας της Αριζόνα(D/R) θα έχει εξαφανιστεί έως αυτή την περίοδο.[71]
Γ 1 εκ. έτη[ε] Πιθανώς θα έχει συμβεί στη Γη μια υπερηφαιστειακή έκρηξη αρκετά μεγάλη ώστε να εκτοξεύσει 3.200 κυβικά χιλιόμετρα μάγματος, συμβάν το οποίο θα είναι παρόμοιο με την υπερέκρηξη της Τόμπα(D/R) 75.000 έτη πριν.[67]
Γ 2 εκ. έτη+ Το Γκραν Κάνιον θα διαβρωθεί ακόμη περισσότερο και θα γίνει ελαφρώς βαθύτερο, αλλά κυρίως θα διαμορφωθεί ως ευρεία κοιλάδα η οποία θα περικυκλώνει τον ποταμό Κολοράντο.[72]
Γ 10 εκ. έτη Η διευρυνόμενη κοιλάδα του ρήγματος της ανατολικής Αφρικής(D/R) θα πλημμυριστεί από την Ερυθρά θάλασσα, δημιουργώντας μια νέα ωκεανική λεκάνη η οποία θα διαχωρίσει την ήπειρο της Αφρικής[73] και της αφρικανικής πλάκας σε Νούβια πλάκα και σομαλική πλάκα(D/R).
Β 10 εκ. έτη Εκτιμώμενος χρόνος για την πλήρη ανάνηψη της βιοποικιλίας μετά από ένα πιθανό γεγονός ολόκαινους εξαφάνισης(D/R), εάν το γεγονός αυτό ήταν ίδιας κλίμακας με τα 5 προηγούμενα γεγονότα μαζικού αφανισμού.[74]Ακόμη και χωρίς να συμβεί κάποια μαζική εξαφάνιση, έως την εποχή αυτή τα περισσότερα είδη που ζουν στη σημερινή εποχή θα έχουν εξαφανιστεί μέσω του ρυθμό εξαφάνιση υποβάθρου(D/R), με πολλούς βιολογικούς κλάδους να εξελίσσονται σε νέες μορφές ζωής.[75]
Γ 50 εκ. έτη Η ακτή της Καλιφόρνια ξεκινά να καταβυθίζεται εντός του αλεουτίου ρήγματος(D/R) λόγω της βορειότροπης κίνησης της κατά μήκος του ρήγματος του Αγίου Ανδρέα.[76]Η σύγκρουση της Αφρικής με την Ευρασία θα κλείσει τη μεσογειακή λεκάνη(D/R) και θα δημιουργήσει μια νέα οροσειρά παρόμοια με τα Ιμαλάια.[77]

Οι κορυφές στα Απαλάχια όρη θα εξαφανιστούν σε μεγάλο βαθμό,[78] αν και η τοπογραφία θα επεκταθεί καθώς οι κοιλάδες της περιοχής θα βαθύνουν κατά διπλάσιο ρυθμό από την εξαφάνιση των βουνοκορφών.[79]

Γ 50 - 60 εκ. έτη Τα καναδικά βραχώδη όρη(D/R) θα μετατραπούν σε πεδιάδα, με την υπόθεση ενός ρυθμού 60 μονάδων Μπάμπνοφ(D/R).[80]
Γ 50 - 400 εκ. έτη Ο εκτιμώμενος χρόνος έτσι ώστε η Γη να αναπληρώσει τα αποθέματα ορυκτών καυσίμων της.[81]
A 100 εκ. έτη[ζ] Η Γη θα έχει πιθανώς χτυπηθεί από αστεροειδή ο οποίος θα είναι παρόμοιου μεγέθους με αυτόν που προκάλεσε την εξαφάνιση των δεινοσαύρων(D/R) 65 εκατομμύρια έτη πριν, εάν δεν είναι δυνατό να επιτευχθεί αποφυγή πρόσκρουσης αστεροειδή(D/R).[82]
Γ 250 εκ. έτη Ενδέχεται όλες οι ήπειροι της Γης να έχουν ενωθεί σε μια υπερήπειρο. Υπάρχουν 3 πιθανές εκδοχές της ένωσης αυτής οι οποίες έχουν ονομαστεί Αμάσεια(D/R), Νεοπαγγαία(D/R), και Παγγαία εσχάτη(D/R).[83][84]
Γ 400–500 εκ. έτη Η υπερήπειρος θα έχει πιθανώς διαλυθεί έως την εποχή αυτή.[84]
A 500–600 εκ. έτη[η] Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου μια έκλαμψη ακτίνων γ από έκρηξη υπερκαινοφανούς αστέρα θα συμβεί εντός απόστασης 6.500 ετών φωτός από τη Γη, αρκετά κοντά ώστε οι ακτίνες να επηρεάσουν το στρώμα του όζοντος και πιθανώς να οδηγήσουν σε μαζική εξαφάνιση, εάν υποτεθεί πως μια παρόμοια έκρηξη ήταν αυτή που προκάλεσε το Ορδοβίκια-Σιλούρια εξαφάνιση(D/R). Ωστόσο, ο υπερκαινοφανής αστέρας θα πρέπει να είναι με ακρίβεια προσανατολισμένος προς τη Γη ώστε να επιφέρει αρνητικά αποτελέσματα.[85]
A 600 εκ. έτη Η παλιρροϊκή επιτάχυνση(D/R) μετακινεί τη Σελήνη αρκετά μακριά από τη Γη και έτσι οι ολικές ηλιακές εκλείψεις δεν είναι πλέον δυνατό να συμβούν.[86]
Γ 600 εκ. έτη Η αυξανόμενη λαμπρότητα του Ήλιου αρχίζει να αποσυντονίζει τον κύκλο ζωής με βάση τον άνθρακα και το πυριτικό άλας(D/R). Η υψηλότερη λαμπρότητα προκαλεί περιβαλλοντογενής διάβρωση(D/R) των βράχων στην επιφάνεια, κάτι που προκαλεί τη συσσώρευση διοξειδίου του άνθρακα στο έδαφος. Καθώς το νερό εξατμίζεται από την επιφάνεια της Γης, οι βράχοι γίνονται ακόμη σκληρότεροι, κάνοντας τις τεκτονικές πλάκες να επιβραδυνθούν και σταδιακά να σταματήσουν. Χωρίς ηφαίστεια τα οποία θα ανακυκλώνουν τον άνθρακα στην ατμόσφαιρα της Γης, τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα θα αρχίσουν να πέφτουν,[87] και θα πέσουν έως το σημείο όπου η φωτοσύνθεση C3(D/R) δεν θα είναι πλέον δυνατή, κάνοντας όλα τα φυτά τα οποία χρησιμοποιούν φωτοσύνθεση (περίπου το 99 τοις εκατό) να πεθάνουν.[88]
Γ 800 εκ. έτη Τα επίπεδα διοξειδίου του άνθρακα πέφτουν στο σημείο όπου η φωτοσύνθεση C4(D/R) δεν είναι πλέον δυνατή.[88] Το οξυγόνο και το όζον εξαφανίζονται από την ατμόσφαιρα, και η πολυκύτταρη ζωή πεθαίνει.[89]
Γ 1 δισ. έτη[θ] Η λαμπρότητα του Ήλιου έχει αυξηθεί κατά 10 τοις εκατό, κάτι που προκαλεί τη μέση θερμοκρασία επιφανείας της Γης να αυξηθεί στους 47 βαθμούς Κελσίου (~320 K, 116 °F). Η ατμόσφαιρα μετατρέπεται σε ένα υγρό θερμοκήπιο επιφέροντας την εξάτμιση των ωκεανών.[90] Μεμονωμένες περιοχές συγκέντρωσης υδάτων μπορεί να εξακολουθήσουν να υπάρχουν στους πόλους του πλανήτη, επιτρέποντας την παρουσία απλών μορφών ζωής.[91][92]
Γ 1,3 δισ. έτη Η ευκαριωτική ζωή πεθαίνει λόγω έλλειψης διοξειδίου του άνθρακα. Μόνο οι προκαρυωτικές μορφές ζωής παραμένουν.[89]
Γ 2,3 δισ. έτη Το εξωτερικό τμήμα του πυρήνα της Γης(D/R) παγώνει, εάν το εσωτερικό τμήμα(D/R) συνεχίζει να μεγεθύνεται με τον τρέχοντα ρυθμό του 1 χιλιοστού ανά έτος.[93][94] Χωρίς τον υγρό εξωτερικό πυρήνα της, το γήινο μαγνητικό πεδίο απενεργοποιείται,[95] και η ηλιακή ακτινοβολία του Ηλίου σταδιακά διαλύει την ατμόσφαιρα.[96]
Γ 2,8 δισ. έτη Η μέση θερμοκρασία επιφανείας της Γης, ακόμη και στους πόλους, φτάνει στους 149 βαθμούς Κελσίου (~422 Κ, 300 Φάρεναϊτ). Σε αυτό το σημείο, η ζωή που απέμενε με τους μονοκύτταρους οργανισμούς να επιζούν σε απομονωμένα και διασκορπισμένα μικροπεριβάλλοντα όπως λίμνες σε μεγάλο υψόμετρο ή υποβρύχια σπήλαια, θα πεθάνει επίσης.[87][97][ι]
A 3 δισ. έτη Το μέσο χρονικό σημείο όπου η αυξανόμενη απομάκρυνση της Σελήνης από τη Γη αποδυναμώνει τη σταθεροποίηση της αξονικής κλίσης(D/R) της Γης. Ως συνέπεια, η πραγματική πολική περιστροφή(D/R) της Γης γίνεται χαοτική και ακραία.[98]
Γ 3,5–4,5 δισ. έτη Το ποσοστό υδρατμών στα χαμηλά επίπεδα της ατμόσφαιρας αυξάνεται στο 40%, και σε συνδυασμό με τη λαμπρότητα του Ηλίου η οποία είναι 35–40% μεγαλύτερη σε σχέση με τη σημερινή εποχή, θα οδηγήσει στη θέρμανση της ατμόσφαιρας και την αύξηση της θερμοκρασίας επιφανείας στους 1.330 βαθμούς Κελσίου (1.600 Κ, 2.420 F), αρκετά ζεστή ώστε να λιώσει τους βράχους στην επιφάνεια.[99][100][101][102] Οι συνθήκες αυτές θα κάνουν τη Γη να μοιάζει κατά μεγάλο βαθμό όπως η Αφροδίτη τη σημερινή εποχή.[103]
A 7,59 δισ. έτη Η Γη και η Σελήνη πολύ πιθανώς θα καταστραφούν πέφτοντας μέσα στον Ήλιο, λίγο πριν ο Ήλιος φτάσει στην κορύφωση της μετατροπής του σε ερυθρό γίγαντα και η μέγιστη ακτίνα του επεκταθεί κατά 256 φορές σε σχέση με το μέγεθος του σήμερα.[104][κ] Πριν την τελική πρόσκρουση, η Σελήνη πιθανώς θα παρασυρθεί κάτω από το όριο του Ρος της Γης, και θα διαλυθεί σε κομμάτια τα οποία θα πέσουν στην επιφάνεια της Γης.[105]
A 50 δισ. έτη Εάν η Γη και η Σελήνη δεν απορροφηθούν από τον Ήλιο, έως την εποχή αυτή θα είναι παλιρροϊκά κλειδωμένες, με μια μόνο πλευρά τους να είναι πάντα θεατή αναμεταξύ τους.[106][107] Από εκεί και πέρα, η παλιρροϊκή δράση του Ήλιου θα εξάγει στροφορμή από το σύστημα, προκαλώντας την εξασθένηση της σεληνιακής τροχιάς και την επιτάχυνση της περιστροφής της Γης.[108]
A 1020 (100 πεντάκις εκ.) Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου η Γη συγκρουστεί με τον Ήλιο ο οποίος θα έχει μετατραπεί σε μαύρο νάνο, μετά από την παρακμή της τροχιάς της Γης από τις εκπομπές βαρυτικής ακτινοβολίας,[109] εάν η Γη δεν εκτοξευθεί από την τροχιά της λόγω βαρυτικών επιδράσεων άλλων αστέρων που θα προσεγγίσουν την περιοχή, ή δεν απορροφηθεί από τον Ήλιο κατά την περίοδο όπου αυτός θα μετατρέπεται σε ερυθρό γίγαντα.[109]

Αστρονομικά συμβάντα

Εξαιρετικά σπάνια αστρονομικά συμβάντα από το έτος 10.000 και έπειτα.

Χρονικό σημείο Συμβάν
A 20 Αυγούστου 10.663 Ταυτόχρονη ολική ηλιακή έκλειψη και διέλευση του Ερμή(D/R) (διέλευση μπροστά από άλλο πλανήτη και τον Ήλιο).[110]
A 25 Αυγούστου 11.268 Ταυτόχρονη ολική ηλιακή έκλειψη και διέλευση του Ερμή(D/R).[110]
A 28 Φεβρουαρίου 11.575 Ταυτόχρονη δακτυλιοειδής ηλιακή έκλειψη και διέλευση του Ερμή(D/R).[110]
A 17 Σεπτεμβρίου 13.425 Σχεδόν ταυτόχρονη διέλευση της Αφροδίτης και του Ερμή.[110]
A 5 Απριλίου 15.232 Ταυτόχρονη ολική ηλιακή έκλειψη και διέλευση της Αφροδίτης.[110]
A 20 Απριλίου 15.790 Ταυτόχρονη δακτυλιοειδής ηλιακή έκλειψη και διέλευση του Ερμή(D/R).[110]
A 14.000-17.000 Η μετάπτωση των ισημεριών της Γης θα κάνει τον Κάνωπο τον νότιο πολικό αστέρα, αλλά θα είναι μόνο εντός 10° του νοτίου ουρανίου πόλου.[111]
A 20.346 Ο Θουμπάν θα γίνει ο βόρειος πολικός αστέρας.[112]
A 27.800 Ο α της Μικράς Άρκτου θα γίνει ξανά ο βόρειος πολικός αστέρας.[113]
A 27.000 Η εκκεντρότητα της τροχιάς της Γης θα φτάσει στο ελάχιστο, 0.00236 από 0.01671 που είναι τώρα.[114][115]
A 26 Ιουλίου 69.163 Ταυτόχρονη διέλευση της Αφροδίτης και του Ερμή.[110]
A 27 και 28 Μαρτίου 224.508 Η Αφροδίτη και ο Ερμής θα περάσουν μπροστά από τη Γη και τον Ήλιο.[110]
A 571.741 Ταυτόχρονη διέλευση της Αφροδίτης και διέλευση της Γης από τον Άρη(D/R).[110]

Μέλλον του Ηλιακού συστήματος

Έτη στο μέλλον Συμβάν
Γ 25.000 Το βόρειο αρειανό πολικό κάλυμμα πάγου(D/R) θα μπορούσε να υποχωρήσει καθώς ο Άρης φτάνει στην κορύφωση της θερμοκρασίας του στο βόρειο ημισφαίριο κατά την περίοδο των περίπου 50.000 ετών της αψιδωτής μετάπτωσης(D/R) του κύκλου Μιλάνκοβιτς(D/R).[116][117]
A 36.000 Ο μικρός κόκκινος νάνος Ρος 248 θα περάσει σε απόσταση 3.024 ετών φωτός από τη Γη, και θα γίνει το πλησιέστερο άστρο στον Ήλιο.[118] Θα υποχωρήσει μετά από περίπου 8.000 χρόνια, με το άστρο του Άλφα του Κενταύρου να γίνεται πάλι το κοντινότερο και μετέπειτα το Γκλίζε 445(D/R). [118]
A Οκτώβριος 38.172 Η διέλευση του Ουρανού από τον Ποσειδώνα, η πλέον σπάνια από όλες τις πλανητικές διελεύσεις.[119]
A 70.000 Ο κομήτης Χιακουτάκε επιστρέφει στο εσωτερικό Ηλιακό σύστημα, ολοκληρώνοντας την τροχιά του έως το αφήλιο 3410 αστρονομικές μονάδες από τον Ήλιο και πίσω.[120]
A 1.4 εκ. έτη Το άστρο Γκλίζε 710(D/R) θα περάσει σε απόσταση 1,1 ετών φωτός από τον Ήλιο πριν απομακρυνθεί και πάλι. Αυτό μπορεί να προκαλέσει βαρυτικές αναταράξεις και πάρελξη σε σώματα του νέφους του Όορτ, αυξάνοντας έτσι την πιθανότητα πρόσκρουσης κομητών στο εσωτερικό Ηλιακό σύστημα.[121]
A 6 εκ. έτη Ο κομήτης Καταλίνα(D/R), ένας από τους κομήτες με τις μακρύτερες χρονικά περιόδους, επιστρέφει στο εσωτερικό Ηλιακό σύστημα μετά την ολοκλήρωση της τροχιάς του στο αφήλιο του, 66.600 αστρονομικές μονάδες (1,05 έτη φωτός) από τον Ήλιο και πίσω.[122]
A 50 εκ. έτη Ο μέγιστος εκτιμώμενος χρόνος πριν ο Φόβος προσκρουστεί με τον Άρη.[123]
Γ 100 εκ. έτη Το άνω εκτιμωμένο διάστημα για τη διατήρηση των δακτυλίων του Κρόνου στην τρέχουσα κατάσταση τους.[124]
A 240 εκ. έτη Από την τωρινή θέση του, το Ηλιακό σύστημα έχει πλέον ολοκληρώσει μια πλήρη τροχιά (γαλαξιακό έτος) γύρω από το κέντρο του Γαλαξία.[125]
A 1,5–1,6 δισ. έτη Η αυξανόμενη λαμπρότητα του Ηλίου προκαλεί την επέκταση της ζώνης κατοικισιμότητας(D/R). Καθώς το διοξείδιο του άνθρακα αυξάνεται στην ατμόσφαιρα του Άρη, η θερμοκρασία επιφανείας του ανεβαίνει στα ίδια με της Γης όταν αυτή βρισκόταν στην εποχή των παγετώνων.[89][126]
A 3,3 δισ. έτη 1 τοις εκατό πιθανότητα ώστε η βαρύτητα του Δία θα κάνει την τροχιά του Ερμή τόσο εκκεντρική ώστε να προκαλέσει τη σύγκρουση του με την Αφροδίτη, φέρνοντας χαοτικές συνέπειες στο εσωτερικό Ηλιακό σύστημα και πιθανώς οδηγώντας και τη Γη σε πρόσκρουση. Άλλα πιθανά ενδεχόμενα είναι η πρόσκρουση του Ερμή στον Ήλιο ή η έξοδός του από το Ηλιακό σύστημα ή η πρόσκρουσή του με τη Γη.[127]
A 3,6 δισ. έτη Ο Τρίτωνας, δορυφόρος του Ποσειδώνα, πέφτει στο όριο Ρος του πλανήτη, και πιθανώς μετατρέπεται σε σύστημα δακτυλίων(D/R) παρόμοιο με αυτό του Κρόνου.[128]
A 5 δισ. έτη Με τα αποθέματα υδρογόνου να έχουν εξαντληθεί στο εσωτερικό του, ο Ήλιος μετατρέπεται σταδιακά από αστέρα κύριας ακολουθίας σε ερυθρό γίγαντα.[104]
A 7,5 δισ. έτη Η Γη και ο Άρης μπορεί να παλιρροϊκά κλειδωμένοι λόγω της επέκτασης του Ήλιου.[126]
A 7,9 δισ. έτη Με την κορύφωση της μετατροπής του Ήλιου σε ερυθρό γίγαντα κατά το διάγραμμα Χέρτζσπρουνγκ-Ράσελ, και τη μεγέθυνση του κατά 256 φορές σε σχέση με τη σημερινή εποχή, ο Ερμής και η Αφροδίτη με βεβαιότητα, πολύ πιθανώς η Γη, και πιθανώς και ο Άρης, θα καταστραφούν.[104][129]Κατά την περίοδο αυτή, είναι πιθανό πως ο Τιτάνας, δορυφόρος του Κρόνου, θα αποκτήσει θερμοκρασία επιφανείας κατάλληλη για την υποστήριξη της ζωής.[130]
A 8 δισ. έτη Ο Ήλιος γίνεται λευκός νάνος άνθρακα-οξυγόνου έχοντας πλέον περίπου μόνο το 54,05 της μάζας που έχει σε σχέση με τη σημερινή εποχή.[104][131][132][λ]
A 4x1012 (4 τρισ. έτη) Το εκτιμώμενο χρονικό σημείο όπου ο κόκκινος αστέρας Εγγύτατος Κενταύρου, το πλησιέστερο άστρο στον Ήλιο σε απόσταση 4,25 ετών φωτός, αρχίζει να μετατρέπεται σε λευκό νάνο.[133]

Μέλλον του Γαλαξία

Έτη στο μέλλον Συμβάν
A 100.000[μ] Ο υπεργίγαντας αστέρας με την ονομασία VY Μεγάλου Κυνός πιθανώς θα έχει εκραγεί ως υπερκαινοφανής αστέρας.[134]
A 1 εκ. έτη[ν] Το ανώτατο εκτιμώμενο χρονικό όριο έως ότου ο ερυθρός υπεργίγαντας(D/R) με την ονομασία Βετελγόζης εκραγεί ως υπερκαινοφανής αστέρας. Μια τέτοια έκρηξη θα είναι ορατή καθαρά υπό το φως της ημέρας.[135][136]
A 2.7 εκ. έτη Η μέση τροχιακή ημιζωή των κενταύρων που υπάρχουν σήμερα, και είναι ασταθείς λόγω της βαρυτικής αλληλεπίδρασης με τους εξωτερικούς πλανήτες(D/R).[137]
Μ 230 εκ. έτη Η πρόγνωση των τροχιών των πλανητών γίνεται αδύνατη μετά από αυτό το διάστημα, λόγω των περιορισμών που ισχύουν σύμφωνα με τον χρόνο Λυαπουνόφ(D/R).[138]
A 4 δισ. έτη Η μέση τιμή(D/R) της χρονολογικής εκτίμησης όπου ο γαλαξίας της Ανδρομέδας θα έχει συγκρουστεί με τον Γαλαξία(D/R) (όπου βρίσκεται η Γη), δημιουργώντας έναν νέο γαλαξία.[139] Οι πλανήτες του Ηλιακού συστήματος δεν αναμένεται να επηρεαστούν σημαντικά από τη σύγκρουση αυτή.[140][141][142]
A 100 δισ. έτη Η διαστολή του σύμπαντος κάνει όλους τους γαλαξίες πέρα από την τοπική ομάδα γαλαξιών του πρώην Γαλαξία να εξαφανιστούν πίσω από τον ορίζοντα του κοσμικού φωτός(D/R), και να μην είναι πλέον ορατοί στο παρατηρήσιμο σύμπαν.[143]
A 450 δισ. έτη Η μέση τιμή(D/R) της χρονολογικής εκτίμησης όπου οι ~47 γαλαξίες[144] της τοπικής ομάδας γαλαξιών θα συνενωθούν σε έναν μεγάλο γαλαξία.[4]
A 800 δισ. έτη Το εκτιμώμενο χρονικό σημείο όπου η ακτινοβολία φωτός του νέου γαλαξία που προέκυψε από τη σύγκρουση Ανδρομέδας και Γαλαξία, ξεκινά να εξασθενεί καθώς τα άστρα κόκκινοι νάνοι ολοκληρώνουν τη φάση του κυανού νάνου(D/R) κατά την κορύφωση της λαμπρότητας τους.[145]
A 1.2x1013 (12 τρισ. έτη) Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου ο κόκκινος νάνος VB 10, ο οποίος έως το 2016 ήταν το άστρο κύριας ακολουθίας με τη μικρότερη μάζα (εκτιμώμενη μάζα 0.075 ηλιακές μάζες), εξαντλεί το υδρογόνο στον πυρήνα του και γίνεται λευκός νάνος.[146][147]

Μέλλον του σύμπαντος

Έτη στο μέλλον Συμβάν
A 22 δισ. έτη Το τέλος του σύμπαντος σε περίπτωση όπου ισχύει η θεωρία της Μεγάλης Ρήξης(D/R), υποθέτοντας την περίπτωση όπου η σκοτεινή ενέργεια έχει εξίσωση κατάστασης(D/R) w = −1.5.[148] Οι παρατηρήσεις των ταχυτήτων των σμηνών γαλαξιών από το παρατηρητήριο ακτίνων Χ Τσάντρα(D/R) δείχνουν να συγκλίνουν στην τιμή ~-0.991 για το w ως πραγματική, κάτι που απομακρύνει το ενδεχόμενο της Μεγάλης Ρήξης.[149]
A 150 δισ. έτη Η θερμοκρασία της ακτινοβολίας υποβάθρου χαμηλώνει από τους τρέχοντες ~2.7 K στους 0.3 K, και έτσι δεν είναι πλέον δυνατό να ανιχνευθεί από τη σημερινή τεχνολογία.[150]
A 1012 (1 τρισ. έτη) Το χαμηλό όριο της εκτίμησης σχετικά με τον χρόνο που θα χρειαστεί έως ο σχηματισμός αστέρων(D/R) να σταματήσει στους γαλαξίες καθώς εξαντλούνται τα νέφη αερίων τα οποία είναι αναγκαία για τη δημιουργία των άστρων.[4]

Η επέκταση του σύμπαντος, με την υπόθεση ότι η πυκνότητα της σκοτεινής ενέργειας είναι σταθερή, πολλαπλασιάζει το μήκος κύματος της ακτινοβολίας υποβάθρου κατά 1029, υπερβαίνοντας την κλίμακα του φωτός στον κοσμικό ορίζοντα και κάνοντας την ανίχνευση της Μεγάλης Έκρηξης μη δυνατή. Ωστόσο, ίσως θα είναι ακόμη δυνατό να εξακριβωθεί η επέκταση του σύμπαντος μέσω της παρατήρησης των υπερταχέων αστέρων.[143]

A 3×1013 (30 τρισ. έτη) Ο εκτιμώμενος χρόνος για τα άστρα (συμπεριλαμβανομένου του Ήλιου) ώστε να έρθουν σε κοντινή απόσταση με άλλο άστρο στην τοπική αστρική περιοχή τους. Όταν 2 αστέρες (ή υπολείμματα αστέρων) περνούν σε κοντινή απόσταση ο ένας από τον άλλον, οι τροχιές των πλανητών τους διακόπτονται, και πιθανώς τους εκτοξεύουν εκτός του ηλιακού συστήματος τους. Κατά μέσο όρο, όσο πιο κοντινή είναι η τροχιά ενός πλανήτη προς το μητρικό του άστρο, τόσο περισσότερος χρόνος απαιτείται ώστε ο πλανήτης να εκτοξευθεί εκτός του ηλιακού συστήματος του κατά αυτόν τον τρόπο, καθώς είναι ισχυρά βαρυτικά συνδεδεμένος στο άστρο.[151]
A 1014 (100 τρισ. έτη) Το υψηλό όριο της εκτίμησης για τον χρόνο που θα περάσει έως ότου ο κανονικός σχηματισμός αστέρων(D/R) σταματήσει στους γαλαξίες.[4] Η περίοδος αυτή σηματοδοτεί την μετάβαση από μια περίοδο πολλών αστέρων σε μια περίοδο παρακμής των αστέρων, χωρίς διαθέσιμο υδρογόνο για τον σχηματισμό νέων αστέρων, και με όλα τα εναπομείναντα αστέρα να εξαντλούν τα καύσιμα τους και να πεθαίνουν.[3]
A 1,1–1,2×1014 (110–120 τρισ. έτη) Ο απαιτούμενος χρόνος σύμφωνα με τον οποίο όλα τα άστρα στο σύμπαν θα έχουν εξαντλήσει τα καύσιμα τους (τα πλέον μακρόβια άστρα, οι κόκκινοι νάνοι με χαμηλή μάζα, έχουν διάρκεια ζωής περίπου 10–20 τρισεκατομμύρια έτη).[4] Μετά από αυτό το σημείο, τα αντικειμένα που παραμένουν και έχουν παρόμοια μάζα με τα άστρα είναι τα αστρικά κατάλοιπα(D/R) (λευκοί νάνοι, αστέρες νετρονίων, αστρικές μαύρες τρύπες, καθώς και φαιοί νάνοι).

Οι συγκρούσεις μεταξύ των φαιών νάνων δημιουργούν νέους ερυθρούς νάνους στο περιθώριο, όπου κατά μέσο όρο περίπου 100 αστέρια θα παραμείνουν να λάμπουν στην περιοχή όπου κάποτε ήταν ο Γαλαξίας. Οι συγκρούσεις μεταξύ των αστρικών κατάλοιπων περιστασιακά θα οδηγούν και σε εκρήξεις παρόμοιες με αυτές των υπερκαινοφανών αστέρων.[4]

A 1015 (1 τετράκις εκ.) Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου οι στενές επαφές των αστέρων θα προκαλέσουν την απαγκίστρωση των πλανητών τους από τις τροχιές που διατηρούν στα ηλιακά συστήματα αυτά.[4]

Έως την εποχή αυτή, ο Ήλιος θα έχει ψυχρανθεί στους 5 βαθμούς πάνω από το απόλυτο μηδέν.[152]

A 1019 με 1020 (10–100 τετράκις εκ.) Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου το 90%–99% των φαιών νάνων και των αστρικών κατάλοιπων(D/R) εκτιναχθούν από τους γαλαξίες τους. Όταν 2 αντικείμενα περνούν σε κοντινή απόσταση το ένα από το άλλο, ανταλλάσσουν τροχιακή ενέργεια, με τα χαμηλής μάζας αντικείμενα να λαμβάνουν την περισσότερη ενέργεια. Μέσω επαναλαμβανομένων τέτοιων ανταλλαγών ενέργειας, τα αντικείμενα με τη μικρότερη μάζα αποκτούν ικανό ποσό τροχιακής ενέργειας έτσι ώστε να διαφύγουν από τον γαλαξία τους. Η διαδικασία αυτή θα κάνει τον Γαλαξία να απαλλαγεί από την πλειοψηφία των καφέ νάνων και των αστρικών υπολειμάτων του.[4][153]
A 1030 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου τα άστρα που παραμένουν στους γαλαξίες (1% – 10% του αρχικού συνόλου) απορροφηθούν από τις υπερμεγέθεις μαύρες τρύπες(D/R) στο κέντρο των γαλαξιών. Έως το σημείο αυτό, οι διπλοί αστέρες θα έχουν συγκρουστεί μεταξύ τους, οι πλανήτες θα έχουν απορροφηθεί από τα άστρα τους, και τα μόνα αντικείμενα που θα παραμένουν στο σύμπαν θα είναι τα αστρικά κατάλοιπα(D/R), φαιοί νάνοι, ορφανοί πλανήτες οι οποίοι έχουν διαφύγει των τροχιών τους από τα ηλιακά συστήματα όπου βρισκόταν, και μαύρες τρύπες.[4]
Φ 2×1036 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου όλα τα νουκλεόνια στο παρατηρήσιμο σύμπαν αποσυντεθούν, εάν η έχει την ελάχιστη δυνατή τιμή της (8.2×1033 έτη).[154][155][ξ]
Φ 3×1043 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου όλα τα νουκλεόνια στο παρατηρήσιμο σύμπαν αποσυντεθούν, εάν η ημιζωή του πρωτονίου(D/R) έχει τη μέγιστη δυνατή τιμή της, 1041 έτη,[4] υποθέτοντας πως η Μεγάλη Έκρηξη ήταν πληθωριστική(D/R) και πως η ίδια διαδικασία η οποία οδήγησε στην επικράτηση των βαρυονίων επί των αντιβαρυονίων στο πρώιμο σύμπαν οδηγεί στην αποσύνθεση των πρωτονίων.[155][ο] Έως την εποχή αυτή, εάν τα πρωτόνια δεν αποσυντεθούν, θα ξεκινήσει η περίοδος όπου οι μαύρες τρύπες θα είναι τα μοναδικά ουράνια αντικείμενα.[3][4]
Φ 1065 Υποθέτοντας πως τα πρωτόνια δεν αποσυντίθενται, ο εκτιμώμενος χρόνος για τα συμπαγή και άκαμπτα αντικείμενα όπως οι βράχοι ώστε να αναδιατάξουν τα άτομα και μόρια τους μέσω του φαινομένου της σήραγγας. Σε αυτή τη χρονική κλίμακα, όλη η ύλη είναι πλέον υγρή.[109]
Φ 5,8×1068 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου μια αστρική μαύρη τρύπα μεγέθους 3 ηλιακών μαζών αποσυντεθεί σε υποατομικά σωματίδια μέσω της ακτινοβολίας Χώκινγκ(D/R).[156]
Φ 1,342×1099 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου η κεντρική μαύρη τρύπα του S5 0014+81, η οποία διαθέτει μάζα ίση με 40 δισεκατομμύρια ηλιακές μάζες, διαλυθεί λόγω της ακτινοβολίας Χώκινγκ(D/R),[156] υποθέτοντας μηδενική γωνιακή δυναμική (μη περιστρεφόμενη μαύρη τρύπα).
Φ 1,7×10106 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου μια υπερμεγέθης μαύρη τρύπα με μάζα 20 τρισεκατομμυρίων ηλιακών μαζών αποσυντεθεί από την ακτινοβολία Χώκινγκ(D/R).[156] Αυτό σηματοδοτεί το τέλος της Εποχής των μαύρων τρυπών. Πέρα από αυτήν την εποχή, το σύμπαν εισέρχεται σε μια εποχή στην οποία όλα τα φυσικά αντικείμενα έχουν αποσυντεθεί σε υποατομικά σωματίδια, τα οποία σταδιακά οδηγούνται στην τελική κατάσταση ενέργειας τους στον θάνατο του σύμπαντος μέσω της Μεγάλης Ψύξης(D/R).[3][4]
Φ 10200 Ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου όλα τα νουκλεόνια στο παρατηρήσιμο σύμπαν αποσυντεθούν -εάν δεν έχουν ήδη από τις προηγούμενες διαδικασίες- μέσω διαφόρων μηχανισμών οι οποίοι προβλέπονται από τη σύγχρονη φυσική σωματιδίων (διαδικασίες μη διατήρησης των βαρυόντων, εικονικές μαύρες τρύπες(D/R), σφαληρά(D/R) κτλ) σε χρονολογικές κλίμακες που αποτελούνται από 1046 έως 10200 έτη.[3]
Φ 101500 Υποθέτοντας πως τα πρωτόνια δεν αποσυντίθενται, ο εκτιμώμενος χρόνος έως ότου όλη η βαρυονική ύλη έχει ήδη ενωθεί μεταξύ της ώστε να σχηματίσει σίδηρο-56(D/R) ή έχει αποσυντεθεί από ένα στοιχείο υψηλότερης μάζας σε σίδηρο-56.[109] (αστέρα σιδήρου(D/R))
Φ Το [π][ρ] Το χαμηλό όριο της εκτίμησης μέχρι όλα τα αντικείμενα τα οποία υπερβαίνουν τη μάζα Πλανκ(D/R) να καταρρεύσουν μέσω του φαινομένου σήραγγας σε μαύρες τρύπες, υποθέτοντας τη μη ύπαρξη αποσύνθεσης των πρωτονίων(D/R) ή εικονικών μαύρων τρυπών(D/R).[109] Σε αυτή την τεράστια χρονολογική κλίμακα, ακόμη και τα υπερσταθερά άστρα σιδήρου καταστρέφονται μέσω των γεγονότων του φαινομένου σήραγγας.
Φ [σ] Ο εκτιμώμενος χρόνος για έναν εγκέφαλο Μπόλτζμαν(D/R) να εμφανιστεί στο κενό μέσω μια στιγμιαίας μείωσης της εντροπίας.[6]
Φ Το υψηλό όριο της εκτίμησης για τον απαιτούμενο χρόνο έως ότου όλη η ύλη καταρρεύσει σε αστέρες νετρονίων ή μαύρες τρύπες, υποθέτοντας τη μη ύπαρξη της αποσύνθεσης προτονίων ή εικονικών μαύρων τρυπών,[109] οι οποίοι με τη σειρά τους και εντός των χρονολογικών αυτών κλιμάκων, αποσυντεθούν σε υποατομικά σωματίδια.
Φ Το υψηλό όριο της εκτίμησης για τον χρόνο που απαιτείται ώστε το σύμπαν να φτάσει στην κατάσταση τελικής ενέργειας του και να πεθάνει κατά τη Μεγάλη Ψύξη(D/R), ακόμη και με την ύπαρξη ψευδούς κενού(D/R).[6]
Φ [τ] Ο απαιτούμενος χρόνος ώστε μέσω τυχαίων κβαντικών μεταλλαγών(D/R) και του φαινομένου της σήραγγας να δημιουργηθεί μια νέα Μεγάλη Έκρηξη.[157]

Καθώς ο συνολικός αριθμός τρόπων όπου μπορούν να συνδυαστούν τα υποατομικά σωματίδια στο παρατηρήσιμο σύμπαν είναι ,[158][159] αριθμός ο οποίος όταν πολλαπλασιαστεί με το , χάνεται στο σφάλμα στρογγυλοποίησης, αυτός είναι και ο απαιτούμενος χρόνος για την εμφάνιση μιας Μεγάλη Έκρηξης και τη δημιουργία ενός νέου σύμπαντος ακριβώς ίδιου με αυτό στο οποίο συνέβησαν όλα τα παραπάνω γεγονότα, υποθέτοντας πως το κάθε νέο σύμπαν που δημιουργείται τουλάχιστον περιέχει τον ίδιο αριθμό υποατομικών σωματιδίων και διέπεται από τους ίδιους νόμους της φυσικής εντός του χώρου(D/R) που προβλέπεται από τη θεωρία χορδών.[160]

Έως την περίοδο αυτή, όλος ο κύκλος ζωής του σύμπαντος, από τη Μεγάλη Έκρηξη έως την τελική κατάσταση ενέργειας του και την επαναδημιουργία του, θα έχει επαναληφθεί τόσες φορές όσες είναι και οι πιθανοί δυνατοί συνδυασμοί όλων των υποατομικών σωματιδίων στο παρατηρήσιμο σύμπαν.

Σημειώσεις

  1. ↑ Συγκεκριμένα στις 00:00, 1 Ιανουαρίου 10.001.
  2. ↑ Υπολογισμένο βάσει του γεγονότος ότι τα ημερολόγια είχαν διαφορά 10 ημερών το 1582 και αποκτούν επιπλέον διαφορά 3 ημερών ανά 400 έτη. Η 1η Μαρτίου 48.900 (Ιουλιανό) και η 1η Μαρτίου 48.901 (Γρηγοριανό) είναι και οι 2 την Τρίτη. Ο αριθμός της Ιουλιανής ημέρας (η οποία χρησιμοποιείται από τους αστρονόμους) στο ξεκίνημα της ημέρας (μεσάνυχτα ώρας Γκρήνουιτς) είναι 19 581 842.5 και για τις 2 ημερομηνίες.
  3. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  4. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  5. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  6. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  7. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  8. ↑ Οι μονάδες είναι σε μικρή κλίμακα (τάξεις μεγέθους 1000 μεγαλύτερες/μικρότερες)
  9. ↑ Οι πιθανότητες είναι περίπου 1 στις 100.000 πως η Γη θα εκτοξευθεί στο διαστρικό διάστημα λόγω βαρυτικής επίδρασης από άλλο άστρο πριν από το χρονικό σημείο αυτό, και 1 στις 3 εκατομμύρια πιθανότητες πως θα μεταπηδήσει στο ηλιακό σύστημα του άλλου άστρου. Εάν αυτό συνέβαινε, η ζωή στον πλανήτη, σε περίπτωση που επιζούσε της μεταλλαγής αυτής, θα μπορούσε να συνεχίσει να υπάρχει για πολύ περισσότερο χρόνο.
  10. ↑ Αυτό έχει υπάρξει δύσκολο ερώτημα για αρκετό καιρό (λεπτομέρειες στη μελέτη του 2001 από Rybicki, K. R. και Denis, C.). Είναι πολύ πιθανό ωστόσο πως θα συμβεί.
  11. ↑ Βασισμένο στους υπολογισμούς στη σελ.16 από τους Kalirai et al. όπου η αρχική μάζα ισούται με την ηλιακή μάζα.
  12. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  13. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  14. ↑ Γύρω στις 264 ημιζωές. Οι Tyson et al. χειρίζονται τον υπολογισμό με διαφορετική τιμή για την ημιζωή.
  15. ↑ Γύρω στις 264 ημιζωές. Οι Tyson et al. χειρίζονται τον υπολογισμό με διαφορετική τιμή για την ημιζωή.
  16. ↑ είναι ο αριθμός 1 και 1026 (100 επτάκις εκατομμύρια) μηδενικά.
  17. ↑ Αν και παρατίθεται ως αριθμός προς διευκόλυνση της ανάγνωσης, οι αριθμοί πέρα από αυτό το σημείο είναι τόσο απύθμενα τεράστιοι ώστε τα ψηφία από τα οποία αποτελούνται θα παρέμεναν αναλλοίωτα, ανεξαρτήτως του ποιες μονάδες μέτρησης χρησιμοποιούνται, νανοδευτερόλεπτα ή διάρκεια ζωής των αστέρων.
  18. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.
  19. ↑ Αυτό αναπαριστά τον χρόνο έως τον οποίο το συμβάν θα έχει πολύ πιθανώς συμβεί. Μπορεί να συμβεί όποιαδηποτε στιγμή από το παρόν έως την περίοδο αυτή.

Παραπομπές

  1. ↑ Rescher, Nicholas (1998). Predicting the future: An introduction to the theory of forecasting. State University of New York Press. ISBN 0-7914-3553-9. 
  2. ↑ Nave, C.R. «Second Law of Thermodynamics». Georgia State University. Ανακτήθηκε στις 3 Δεκεμβρίου 2011. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 Adams, Fred· Laughlin, Greg (1999). The Five Ages of the Universe. New York: The Free Press. ISBN 978-0-684-85422-9. 
  4. ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 Adams, Fred C.; Laughlin, Gregory (Απριλίου 1997). «A dying universe: the long-term fate and evolution of astrophysical objects». Reviews of Modern Physics 69 (2): 337–372. doi:10.1103/RevModPhys.69.337. Bibcode: 1997RvMP...69..337A. 
  5. ↑ Komatsu, E.; Smith, K. M.; Dunkley, J. και άλλοι. (2011). «Seven-Year Wilkinson Microwave Anisotropy Probe (WMAP) Observations: Cosmological Interpretation». The Astrophysical Journal Supplement Series 192 (2): 18. doi:10.1088/0067-0049/192/2/18. Bibcode: 2011ApJS..192...19W. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Linde, Andrei. (2007). «Sinks in the Landscape, Boltzmann Brains and the Cosmological Constant Problem». Journal of Cosmology and Astroparticle Physics 2007 (1): 022. doi:10.1088/1475-7516/2007/01/022. Bibcode: 2007JCAP...01..022L. 
  7. ↑ Smith, Cameron· Davies, Evan T. (2012). Emigrating Beyond Earth: Human Adaptation and Space Colonization. Springer. σελ. 258. 
  8. ↑ Klein, Jan· Takahata, Naoyuki (2002). Where Do We Come From?: The Molecular Evidence for Human Descent. Springer. σελ. 395. 
  9. ↑ Carter, Brandon; McCrea, W. H. (1983). «The anthropic principle and its implications for biological evolution». Philosophical Transactions of the Royal Society of London A310 (1512): 347–363. doi:10.1098/rsta.1983.0096. Bibcode: 1983RSPTA.310..347C. 
  10. ↑ Greenberg, Joseph (1987). Language in the Americas. Stanford University Press. σελίδες 341–342. 
  11. ↑ Time: Disasters that Shook the World. New York City: Time Home Entertainment. 2012. ISBN 1-60320-247-1. 
  12. ↑ McKay, Christopher P.; Toon, Owen B.; Kasting, James F. (8 Αυγούστου 1991). «Making Mars habitable». Nature 352 (6335): 489–496. doi:10.1038/352489a0. Bibcode: 1991Natur.352..489M. https://archive.org/details/sim_nature-uk_1991-08-08_352_6335/page/489. 
  13. ↑ Kaku, Michio (2010). «The Physics of Interstellar Travel: To one day, reach the stars». mkaku.org. Ανακτήθηκε στις 29 Αυγούστου 2010. 
  14. ↑ Avise, John; D. Walker; G. C. Johns (1998-09-22). «Speciation durations and Pleistocene effects on vertebrate phylogeography». Philosophical Transactions of the Royal Society B 265 (1407): 1707–1712. doi:10.1098/rspb.1998.0492. PMID 9787467. PMC 1689361. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1689361/bin/9787467s1.pdf. 
  15. ↑ Valentine, James W. (1985). «The Origins of Evolutionary Novelty And Galactic Colonization». Στο: Finney, Ben R.· Jones, Eric M., επιμ. Interstellar Migration and the Human Experience. University of California Press. σελ. 274. 
  16. ↑ J. Richard Gott, III (1993). «Implications of the Copernican principle for our future prospects». Nature 363 (6427): 315–319. doi:10.1038/363315a0. Bibcode: 1993Natur.363..315G. 
  17. ↑ Crawford, I. A. (Ιούλιος 2000). «Where are They? Maybe we are alone in the galaxy after all». Scientific American. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Δεκεμβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  18. ↑ Bignami, Giovanni F.· Sommariva, Andrea (2013). A Scenario for Interstellar Exploration and Its Financing. Springer. σελ. 23. 
  19. ↑ Korycansky, D. G.; Laughlin, Gregory; Adams, Fred C. (2001). «Astronomical engineering: a strategy for modifying planetary orbits». Astrophysics and Space Science 275: 349–366. doi:10.1023/A:1002790227314. Astrophys.Space Sci.275:349-366,2001. https://archive.org/details/sim_astrophysics-and-space-science_2001-03_275_4/page/349. 
  20. ↑ Korycansky, D. G. (2004). «Astroengineering, or how to save the Earth in only one billion years». Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica 22: 117–120. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2015-09-23. https://web.archive.org/web/20150923175649/http://www.astroscu.unam.mx/rmaa/RMxAC..22/PDF/RMxAC..22_korycansky.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  21. ↑ «Hurtling Through the Void». Time Magazine. 20 Ιουνίου 1983. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-10-17. https://web.archive.org/web/20111017095230/http://www.time.com/time/magazine/article/0,9171,926062,00.html. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2011. 
  22. ↑ Glancey, Jonathan (1 Οκτωβρίου 2015). Concorde: The Rise and Fall of the Supersonic Airliner. Atlantic Books, Limited. ISBN 9781782391081. 
  23. ↑ «Cornell News: "It's the 25th Anniversary of Earth's First (and only) Attempt to Phone E.T."». Cornell University. 12 Νοεμβρίου 1999. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 29 Μαρτίου 2008. 
  24. ↑ Dave Deamer. «In regard to the email from». Science 2.0. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 14 Νοεμβρίου 2014. 
  25. ↑ «Pioneer 10 Spacecraft Nears 25TH Anniversary, End of Mission». nasa.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2013. 
  26. ↑ «SPACE FLIGHT 2003 – United States Space Activities». nasa.gov. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 22 Δεκεμβρίου 2013. 
  27. ↑ 27,0 27,1 «Voyager: The Interstellar Mission». NASA. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2011. 
  28. ↑ «KEO FAQ». keo.org. Ανακτήθηκε στις 14 Οκτωβρίου 2011. 
  29. ↑ Lasher, Lawrence. «Pioneer Mission Status». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Απριλίου 2000. [Pioneer's speed is] about 12 km/s... [the plate etching] should survive recognizable at least to a distance ~ 10 parsecs, and most probably to 100 parsecs. CS1 maint: Unfit url (link)
  30. ↑ 30,0 30,1 «The Pioneer Missions». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Αυγούστου 2011. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2011. 
  31. ↑ «LAGEOS 1, 2». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2012. 
  32. ↑ Jad Abumrad and Robert Krulwich (12 Φεβρουαρίου 2010). Carl Sagan And Ann Druyan's Ultimate Mix Tape (Radio). National Public Radio.
  33. ↑ «The Long Now Foundation». The Long Now Foundation. 2011. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2011. 
  34. ↑ «Permanent Markers Implementation Plan» (PDF). United States Department of Energy. 30 Αυγούστου 2004. Αρχειοθετήθηκε (PDF) από το πρωτότυπο στις 28 Σεπτεμβρίου 2006. 
  35. ↑ Finkleman, David; Allen, Steve; Seago, John; Seaman, Rob; Seidelmann, P. Kenneth (Ιουνίου 2011). «The Future of Time: UTC and the Leap Second».
    arXiv:1106.3141
    .     

  36. ↑ «Memory of Mankind». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιανουαρίου 2015. 
  37. ↑ «Human Document Project 2014». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  38. ↑ Begtrup, G. E.; Gannett, W.; Yuzvinsky, T. D.; Crespi, V. H. και άλλοι. (13 Μαΐου 2009). «Nanoscale Reversible Mass Transport for Archival Memory». Nano Letters 9 (5): 1835–1838. doi:10.1021/nl803800c. Bibcode: 2009NanoL...9.1835B. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2010-06-22. https://web.archive.org/web/20100622232231/http://www.physics.berkeley.edu/research/zettl/pdf/363.NanoLet.9-Begtrup.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  39. ↑ Zhang, J.; Gecevičius, M.; Beresna, M.; Kazansky, P. G. (2014). Seemingly unlimited lifetime data storage in nanostructured glass. 112. Phys. Rev. Lett., σελ. 033901. doi:10.1103/PhysRevLett.112.033901. Bibcode: 2014PhRvL.112c3901Z. https://www.researchgate.net/profile/Jingyu_Zhang9/publication/260004721_Seemingly_Unlimited_Lifetime_Data_Storage_in_Nanostructured_Glass/links/00b4952fe470008630000000.pdf. 
  40. ↑ Zhang, J.; Gecevičius, M.; Beresna, M.; Kazansky, P. G. (Ιουνίου 2013). «5D Data Storage by Ultrafast Laser Nanostructuring in Glass». CLEO: Science and Innovations (Optical Society of America): CTh5D-9. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-09-06. https://web.archive.org/web/20140906152109/http://www.orc.soton.ac.uk/fileadmin/downloads/5D_Data_Storage_by_Ultrafast_Laser_Nanostructuring_in_Glass.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  41. ↑ 41,0 41,1 Fetter, Steve (Μαρτίου 2006). «How long will the world's uranium supplies last?». http://www.scientificamerican.com/article/how-long-will-global-uranium-deposits-last/. 
  42. ↑ «Tetrafluoromethane». Hazardous Substances Data Bank, Toxicology Data Network (TOXNET). United States National Library of Medicine. Ανακτήθηκε στις 4 Σεπτεμβρίου 2014. 
  43. ↑ David Archer (2009). The Long Thaw: How Humans Are Changing the Next 100,000 Years of Earth's Climate. Princeton University Press. σελ. 123. ISBN 978-0-691-13654-7. 
  44. ↑ «Time it takes for garbage to decompose in the environment» (PDF). New Hampshire Department of Environmental Services. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 9 Ιουνίου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  45. ↑ Lyle, Paul (2010). Between Rocks And Hard Places: Discovering Ireland's Northern Landscapes. Geological Survey of Northern Ireland. 
  46. ↑ Weisman, Alan (2007-07-10), The World Without Us, New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press, σελ. 171–172, ISBN 0-312-34729-4, OCLC 122261590 
  47. ↑ «Apollo 11 -- First Footprint on the Moon». Student Features. NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  48. ↑ Meadows, A. J. (2007). The Future of the Universe. Springer. σελίδες 81–83. 
  49. ↑ Goldstein, Natalie (2009). Global Warming. Infobase Publishing. σελ. 53. 
  50. ↑ Weisman, Alan (2007-07-10), The World Without Us, New York: Thomas Dunne Books/St. Martin's Press, σελ. 182, ISBN 0-312-34729-4, OCLC 122261590 
  51. ↑ 51,0 51,1 Ongena, J; G. Van Oost. «Energy for future centuries - Will fusion be an inexhaustible, safe and clean energy source?». Fusion Science and Technology. 2004 45 (2T): 3–14. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-10-14. https://web.archive.org/web/20131014130039/http://www.agci.org/dB/PDFs/03S2_MMauel_SafeFusion?.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  52. ↑ Zalasiewicz, Jan (2008-09-25), The Earth After Us: What legacy will humans leave in the rocks?, Oxford University Press , Review in Stanford Archaeolog Αρχειοθετήθηκε 2014-05-13 στο Wayback Machine.
  53. ↑ Cohen, Bernard L. (Ιανουάριος 1983). «Breeder Reactors: A Renewable Energy Source». American Journal of Physics 51 (1): 75. doi:10.1119/1.13440. Bibcode: 2005BGD.....2.1665F. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-09-26. https://web.archive.org/web/20070926033320/http://sustainablenuclear.org/PADs/pad11983cohen.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  54. ↑ Borkowski, K.M. (1991). «The Tropical Calendar and Solar Year». J. Royal Astronomical Soc. of Canada 85 (3): 121–130. Bibcode: 1991JRASC..85..121B. 
  55. ↑ Bromberg, Irv. «The Rectified Hebrew Calendar». 
  56. ↑ Strous, Louis (2010). «Astronomy Answers: Modern Calendars». University of Utrecht. Ανακτήθηκε στις 14 Σεπτεμβρίου 2011. 
  57. ↑ Richards, Edward Graham (1998). Mapping time: the calendar and its history. Oxford University Press. σελ. 93. 
  58. ↑ «Julian Date Converter». US Naval Observatory. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 Οκτωβρίου 2007. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  59. ↑ Mengel, M.; A. Levermann (4 Μαΐου 2014). «Ice plug prevents irreversible discharge from East Antarctica». Nature Climate Change 4 (6): 451–455. doi:10.1038/nclimate2226. Bibcode: 2014NatCC...4..451M. http://www.nature.com/nclimate/journal/vaop/ncurrent/full/nclimate2226.html. 
  60. ↑ 60,0 60,1 Plait, Phil (2002). Bad Astronomy: Misconceptions and Misuses Revealed, from Astrology to the Moon Landing "Hoax". John Wiley and Sons. σελίδες 55–56. 
  61. ↑ «Why is Polaris the North Star?». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 10 Απριλίου 2011. 
  62. ↑ Falkner, David E. (2011). The Mythology of the Night Sky. Springer. σελ. 116. 
  63. ↑ Calculation by the Stellarium application version 0.10.2, http://www.stellarium.org, ανακτήθηκε στις 2009-07-28 
  64. ↑ Berger, A; Loutre, MF (2002). «Climate: an exceptionally long interglacial ahead?». Science 297 (5585): 1287–8. doi:10.1126/science.1076120. PMID 12193773. 
  65. ↑ «Niagara Falls Geology Facts & Figures». Niagara Parks. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2011. 
  66. ↑ Bastedo, Jamie (1994). Shield Country: The Life and Times of the Oldest Piece of the Planet. Arctic Institute of North America of the University of Calgary. σελ. 202. 
  67. ↑ 67,0 67,1 «Super-eruptions: Global effects and future threats». The Geological Society. Ανακτήθηκε στις 25 Μαΐου 2012. 
  68. ↑ Tapping, Ken (2005). «The Unfixed Stars». National Research Council Canada. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Ιουλίου 2011. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2010. 
  69. ↑ «Frequently Asked Questions». Hawai'i Volcanoes National Park. 2011. Ανακτήθηκε στις 22 Οκτωβρίου 2011. 
  70. ↑ Bostrom, Nick (Μαρτίου 2002). «Existential Risks: Analyzing Human Extinction Scenarios and Related Hazards». Journal of Evolution and Technology 9 (1). http://www.nickbostrom.com/existential/risks.html. Ανακτήθηκε στις 10 Σεπτεμβρίου 2012. 
  71. ↑ Landstreet, John D. (2003). Physical Processes in the Solar System: An introduction to the physics of asteroids, comets, moons and planets. Keenan & Darlington. σελ. 121. 
  72. ↑ «Grand Canyon - Geology - A dynamic place». Views of the National Parks. National Park Service. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  73. ↑ Haddok, Eitan (29 Σεπτεμβρίου 2008). «Birth of an Ocean: The Evolution of Ethiopia's Afar Depression». Scientific American. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 27 Δεκεμβρίου 2010. 
  74. ↑ Kirchner, James W.; Weil, Anne (9 Μαρτίου 2000). «Delayed biological recovery from extinctions throughout the fossil record». Nature 404 (6774): 177–180. doi:10.1038/35004564. PMID 10724168. Bibcode: 2000Natur.404..177K. http://www.nature.com/nature/journal/v404/n6774/abs/404177a0.html. 
  75. ↑ Wilson, Edward O. (1999). The Diversity of Life. W. W. Norton & Company. σελ. 216. 
  76. ↑ Garrison, Tom (2009). Essentials of Oceanography (5 έκδοση). Brooks/Cole. σελ. 62. 
  77. ↑ «Continents in Collision: Pangea Ultima». NASA. 2000. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 29 Δεκεμβρίου 2010. 
  78. ↑ «Geology». Encyclopedia of Appalachia. University of Tennessee Press. 2011. http://www.encyclopediaofappalachia.com/category.php?rec=2. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09.  Αρχειοθετήθηκε 2014-05-21 στο Wayback Machine. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  79. ↑ Hancock, Gregory; Kirwan, Matthew (Ιανουαρίου 2007). «Summit erosion rates deduced from 10Be: Implications for relief production in the central Appalachians». Geology 35 (1): 89. doi:10.1130/g23147a.1. Bibcode: 2007Geo....35...89H. http://pages.geo.wvu.edu/~kite/HancockKirwan2007SummitErosion.pdf. 
  80. ↑ Yorath, C. J. (1995). Of rocks, mountains and Jasper: a visitor's guide to the geology of Jasper National Park. Dundurn Press. σελ. 30. 
  81. ↑ Patzek, Tad W. (2008). «Can the Earth Deliver the Biomass-for-Fuel we Demand?». Στο: Pimentel, David, επιμ. Biofuels, Solar and Wind as Renewable Energy Systems: Benefits and Risks. Springer. 
  82. ↑ Nelson, Stephen A. «Meteorites, Impacts, and Mass Extinction». Tulane University. Ανακτήθηκε στις 13 Ιανουαρίου 2011. 
  83. ↑ Scotese, Christopher R. «Pangea Ultima will form 250 million years in the Future». Paleomap Project. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2006. 
  84. ↑ 84,0 84,1 Williams, Caroline; Nield, Ted (20 Οκτωβρίου 2007). «Pangaea, the comeback». New Scientist. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2008-04-13. https://web.archive.org/web/20080413162401/http://www.science.org.au/nova/newscientist/104ns_011.htm. Ανακτήθηκε στις 2 Ιανουαρίου 2014. 
  85. ↑ Minard, Anne (2009). «Gamma-Ray Burst Caused Mass Extinction?». National Geographic News. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2012. 
  86. ↑ «Questions Frequently Asked by the Public About Eclipses». NASA. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2010. 
  87. ↑ 87,0 87,1 O'Malley-James, Jack T.; Greaves, Jane S.; Raven, John A.; Cockell, Charles S. (2012). «Swansong Biospheres: Refuges for life and novel microbial biospheres on terrestrial planets near the end of their habitable lifetimes». International Journal of Astrobiology 12 (2): 99–112. doi:10.1017/S147355041200047X. Bibcode: 2013IJAsB..12...99O. 
  88. ↑ 88,0 88,1 Heath, Martin J.; Doyle, Laurance R. (2009). «Circumstellar Habitable Zones to Ecodynamic Domains: A Preliminary Review and Suggested Future Directions».
    arXiv:0912.2482
    .     

  89. ↑ 89,0 89,1 89,2 Franck, S.; Bounama, C.; Von Bloh, W. (Νοεμβρίου 2005). «Causes and timing of future biosphere extinction». Biogeosciences Discussions 2 (6): 1665–1679. doi:10.5194/bgd-2-1665-2005. Bibcode: 2005BGD.....2.1665F. http://biogeosciences-discuss.net/2/1665/2005/bgd-2-1665-2005.pdf. Ανακτήθηκε στις 19 Οκτωβρίου 2011. 
  90. ↑ Schröder, K.-P.; Connon Smith, Robert (1 Μαΐου 2008). «Distant future of the Sun and Earth revisited». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 386 (1): 155–163. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x. Bibcode: 2008MNRAS.386..155S. 
  91. ↑ Brownlee, Donald E. (2010). «Planetary habitability on astronomical time scales». Στο: Schrijver, Carolus J.· Siscoe, George L., επιμ. Heliophysics: Evolving Solar Activity and the Climates of Space and Earth. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-11294-9. 
  92. ↑ Li King-Fai; Pahlevan, Kaveh; Kirschvink, Joseph L.; Yung, Luk L. (2009). «Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere». Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (24): 9576–9. doi:10.1073/pnas.0809436106. PMID 19487662. Bibcode: 2009PNAS..106.9576L. 
  93. ↑ Waszek, Lauren; Irving, Jessica; Deuss, Arwen (20 Φεβρουαρίου 2011). «Reconciling the Hemispherical Structure of Earth's Inner Core With its Super-Rotation». Nature Geoscience 4 (4): 264–267. doi:10.1038/ngeo1083. Bibcode: 2011NatGe...4..264W. 
  94. ↑ McDonough, W. F. (2004). «Compositional Model for the Earth's Core». Treatise on Geochemistry 2: 547–568. doi:10.1016/B0-08-043751-6/02015-6. ISBN 978-0-08-043751-4. Bibcode: 2003TrGeo...2..547M. 
  95. ↑ Luhmann, J. G.; Johnson, R. E.; Zhang, M. H. G. (1992). «Evolutionary impact of sputtering of the Martian atmosphere by O+ pickup ions». Geophysical Research Letters 19 (21): 2151–2154. doi:10.1029/92GL02485. Bibcode: 1992GeoRL..19.2151L. 
  96. ↑ Quirin Shlermeler (3 Μαρτίου 2005). «Solar wind hammers the ozone layer». News@nature. doi:10.1038/news050228-12. 
  97. ↑ Adams, Fred C. (2008). «Long-term astrophysicial processes». Στο: Bostrom, Nick· Cirkovic, Milan M., επιμ. Global Catastrophic Risks. Oxford University Press. σελίδες 33–47. 
  98. ↑ Neron de Surgey, O.; Laskar, J. (1996). «On the Long Term Evolution of the Spin of the Earth». Astronomy and Astrophysics 318: 975. Bibcode: 1997A&A...318..975N. 
  99. ↑ Guinan, E. F.; Ribas, I. (2002), «Our Changing Sun: The Role of Solar Nuclear Evolution and Magnetic Activity on Earth's Atmosphere and Climate», στο: Montesinos, Benjamin; Gimenez, Alvaro; Guinan, Edward F., επιμ., ASP Conference Proceedings, The Evolving Sun and its Influence on Planetary Environments, Astronomical Society of the Pacific, σελ. 85–106 
  100. ↑ Li, King-Fai; Pahlevan, Kaveh; Kirschvink, Joseph L.; Yung, Yuk L. (Ιουνίου 16, 2009), «Atmospheric pressure as a natural climate regulator for a terrestrial planet with a biosphere», Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America 106 (24): 9576–9579, doi:10.1073/pnas.0809436106, PMID 19487662 
  101. ↑ Brownlee 2010, σελ. 95.
  102. ↑ Kasting, J. F. (Ιουνίου 1988), «Runaway and moist greenhouse atmospheres and the evolution of earth and Venus», Icarus 74 (3): 472–494, doi:10.1016/0019-1035(88)90116-9, PMID 11538226 
  103. ↑ Hecht, Jeff (2 Απριλίου 1994). «Science: Fiery Future for Planet Earth». New Scientist (1919): σελ. 14. http://www.newscientist.com/article/mg14219191.900-science-fiery-future-for-planet-earth-.html. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2007. 
  104. ↑ 104,0 104,1 104,2 104,3 Schroder, K. P.; Connon Smith, Robert (2008). «Distant Future of the Sun and Earth Revisited». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 386 (1): 155–163. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13022.x. Bibcode: 2008MNRAS.386..155S. 
  105. ↑ Powell, David (22 Ιανουαρίου 2007), Earth's Moon Destined to Disintegrate, Tech Media Network, http://www.space.com/scienceastronomy/070122_temporary_moon.html, ανακτήθηκε στις 2010-06-01 
  106. ↑ Murray, C.D. & Dermott, S.F. (1999). Solar System Dynamics. Cambridge University Press. σελ. 184. ISBN 978-0-521-57295-8. 
  107. ↑ Dickinson, Terence (1993). From the Big Bang to Planet X. Camden East, Ontario: Camden House. σελίδες 79–81. ISBN 978-0-921820-71-0. 
  108. ↑ Canup, Robin M.· Righter, Kevin (2000). Origin of the Earth and Moon. The University of Arizona space science series. 30. University of Arizona Press. σελίδες 176–177. ISBN 978-0-8165-2073-2. 
  109. ↑ 109,0 109,1 109,2 109,3 109,4 109,5 Dyson, Freeman J. (1979). «Time Without End: Physics and Biology in an Open Universe». Reviews of Modern Physics 51 (3): 447–460. doi:10.1103/RevModPhys.51.447. Bibcode: 1979RvMP...51..447D. http://www.aleph.se/Trans/Global/Omega/dyson.txt. Ανακτήθηκε στις 5 Ιουλίου 2008. 
  110. ↑ 110,0 110,1 110,2 110,3 110,4 110,5 110,6 110,7 110,8 Meeus, J.; Vitagliano, A. (2004). «Simultaneous Transits». Journal of the British Astronomical Association 114 (3). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2006-06-15. https://web.archive.org/web/20060615055002/http://chemistry.unina.it/~alvitagl/solex/Simtrans.pdf. Ανακτήθηκε στις 7 Σεπτεμβρίου 2011. 
  111. ↑ Kieron Taylor (1 Μαρτίου 1994). «Precession». Sheffield Astronomical Society. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 23 Ιουλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2013. 
  112. ↑ Falkner, David E. (2011). The Mythology of the Night Sky. Springer. σελ. 102. 
  113. ↑ Komzsik, Louis (2010). Wheels in the Sky: Keep on Turning. Trafford Publishing. σελ. 140. 
  114. ↑ Laskar, J. και άλλοι. (1993). «Orbital, Precessional, and Insolation Quantities for the Earth From ?20 Myr to +10 Myr». Astronomy and Astrophysics 270: 522–533. Bibcode: 1993A&A...270..522L. https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1993-03_270_1-2/page/522. 
  115. ↑ Laskar· και άλλοι. «Astronomical Solutions for Earth Paleoclimates». Institut de mécanique céleste et de calcul des éphémérides. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Δεκεμβρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  116. ↑ Schorghofer, Norbert (23 Σεπτεμβρίου 2008). «Temperature response of Mars to Milankovitch cycles». Geophysical Research Letters 35 (18): L18201. doi:10.1029/2008GL034954. Bibcode: 2008GeoRL..3518201S. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-05-16. http://arquivo.pt/wayback/20160516014028/http://www.ifa.hawaii.edu/~norb1/Papers/2008-milank.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  117. ↑ Beech, Martin (2009). Terraforming: The Creating of Habitable Worlds. Springer. σελίδες 138–142. 
  118. ↑ 118,0 118,1 Matthews, R. A. J. (Spring 1994). «The Close Approach of Stars in the Solar Neighborhood». Quarterly Journal of the Royal Astronomical Society 35 (1): 1. Bibcode: 1994QJRAS..35....1M. 
  119. ↑ Aldo Vitagliano (2011). «The Solex page». University degli Studi di Napoli Federico II. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Απριλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 20 Ιουλίου 2012. 
  120. ↑ James, N.D (1998). «Comet C/1996 B2 (Hyakutake): The Great Comet of 1996». Journal of the British Astronomical Association 108: 157. Bibcode: 1998JBAA..108..157J. 
  121. ↑ Bobylev, Vadim V. (Μαρτίου 2010). «Searching for Stars Closely Encountering with the Solar System». Astronomy Letters 36 (3): 220–226. doi:10.1134/S1063773710030060. Bibcode: 2010AstL...36..220B. 
  122. ↑ JPL Horizons On-Line Ephemeris System. «Barycentric Osculating Orbital Elements for Comet C/1999 F1 (Catalina)». Ανακτήθηκε στις 7 Μαρτίου 2011. 
  123. ↑ Bills, Bruce G.; Gregory A. Neumann; David E. Smith; Maria T. Zuber (2005). «Improved estimate of tidal dissipation within Mars from MOLA observations of the shadow of Phobos». Journal of Geophysical Research 110 (E07004). doi:10.1029/2004je002376. Bibcode: 2005JGRE..110.7004B. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2017-05-25. https://web.archive.org/web/20170525191706/http://www-geodyn.mit.edu/bills_phobos05.pdf. Ανακτήθηκε στις 2017-01-09. 
  124. ↑ Lang, Kenneth R. (2003). The Cambridge Guide to the Solar System. Cambridge University Press. σελίδες 328–329. 
  125. ↑ Leong, Stacy (2002). «Period of the Sun's Orbit Around the Galaxy (Cosmic Year)». The Physics Factbook. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2007. 
  126. ↑ 126,0 126,1 Kargel, Jeffrey Stuart (2004). Mars: A Warmer, Wetter Planet. Springer. σελ. 509. ISBN 978-1-85233-568-7. Ανακτήθηκε στις 29 Οκτωβρίου 2007. 
  127. ↑ «Study: Earth Μαΐου Collide With Another Planet». Fox News. 11 Ιουνίου 2009. http://www.foxnews.com/story/0,2933,525706,00.html. Ανακτήθηκε στις 8 Σεπτεμβρίου 2011. 
  128. ↑ Chyba, C. F.; Jankowski, D. G.; Nicholson, P. D. (1989). «Tidal Evolution in the Neptune-Triton System». Astronomy and Astrophysics 219: 23. Bibcode: 1989A&A...219L..23C. https://archive.org/details/sim_astronomy-and-astrophysics_1989-07_219_1-2/page/23. 
  129. ↑ Rybicki, K. R.; Denis, C. (2001). «On the Final Destiny of the Earth and the Solar System». Icarus 151 (1): 130–137. doi:10.1006/icar.2001.6591. Bibcode: 2001Icar..151..130R. 
  130. ↑ Lorenz, Ralph D.; Lunine, Jonathan I.; McKay, Christopher P. (1997). «Titan under a red giant sun: A new kind of "habitable" moon» (PDF). Geophysical Research Letters 24 (22): 2905–8. doi:10.1029/97GL52843. PMID 11542268. Bibcode: 1997GeoRL..24.2905L. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-07-24. https://web.archive.org/web/20110724173621/http://www.lpl.arizona.edu/~rlorenz/redgiant.pdf. Ανακτήθηκε στις 21 Μαρτίου 2008. 
  131. ↑ Balick, Bruce. «Planetary Nebulae and the Future of the Solar System». University of Washington. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Δεκεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2006. 
  132. ↑ Kalirai, Jasonjot S. και άλλοι. (Μαρτίου 2008). «The Initial-Final Mass Relation: Direct Constraints at the Low-Mass End». The Astrophysical Journal 676 (1): 594–609. doi:10.1086/527028. Bibcode: 2008ApJ...676..594K. 
  133. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο» (PDF). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 11 Ιουλίου 2019. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2017. 
  134. ↑ Monnier, J. D.; Tuthill, P.; Lopez, GB και άλλοι. (1999). «The Last Gasps of VY Canis Majoris: Aperture Synthesis and Adaptive Optics Imagery». The Astrophysical Journal 512 (1): 351–361. doi:10.1086/306761. Bibcode: 1999ApJ...512..351M. 
  135. ↑ «Sharpest Views of Betelgeuse Reveal How Supergiant Stars Lose Mass». Press Releases. European Southern Observatory. 29 Ιουλίου 2009. Ανακτήθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 2010. 
  136. ↑ Sessions, Larry (29 Ιουλίου 2009). «Betelgeuse will explode someday». EarthSky Communications, Inc. Ανακτήθηκε στις 16 Νοεμβρίου 2010. 
  137. ↑ Horner, J.; Evans, N.W.; Bailey, M. E. (2004). «Simulations of the Population of Centaurs I: The Bulk Statistics». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 354 (3): 798–810. doi:10.1111/j.1365-2966.2004.08240.x. Bibcode: 2004MNRAS.354..798H. 
  138. ↑ Hayes, Wayne B. (2007). «Is the Outer Solar System Chaotic?». Nature Physics 3 (10): 689–691. doi:10.1038/nphys728. Bibcode: 2007NatPh...3..689H. 
  139. ↑ Cox, J. T.; Loeb, Abraham (2007). «The Collision Between The Milky Way And Andromeda». Monthly Notices of the Royal Astronomical Society 386 (1): 461–474. doi:10.1111/j.1365-2966.2008.13048.x. Bibcode: 2008MNRAS.tmp..333C. 
  140. ↑ NASA (31 Μαΐου 2012). «NASA's Hubble Shows Milky Way is Destined for Head-On Collision». NASA. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2012. 
  141. ↑ Dowd, Maureen (29 Μαΐου 2012). «Andromeda Is Coming!». New York Times. http://www.nytimes.com/2012/05/30/opinion/dowd-andromeda-is-coming.html. Ανακτήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 2014. «[NASA's David Morrison] explained that the Andromeda-Milky Way collision would just be two great big fuzzy balls of stars and mostly empty space passing through each other harmlessly over the course of millions of years.» 
  142. ↑ Braine, J.; Lisenfeld, U.; Duc, P. A. και άλλοι. (2004). «Colliding molecular clouds in head-on galaxy collisions». Astronomy and Astrophysics 418 (2): 419–428. doi:10.1051/0004-6361:20035732. Bibcode: 2004A&A...418..419B. http://www.aanda.org/index.php?option=article&access=doi&doi=10.1051/0004-6361:20035732. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2008. 
  143. ↑ 143,0 143,1 Loeb, Abraham (2011). «Cosmology with Hypervelocity Stars». Harvard University 2011: 023. doi:10.1088/1475-7516/2011/04/023. Bibcode: 2011JCAP...04..023L. 
  144. ↑ «The Local Group of Galaxies». University of Arizona. Students for the Exploration and Development of Space. Ανακτήθηκε στις 2 Οκτωβρίου 2009. 
  145. ↑ Adams, F. C.; Graves, G. J. M.; Laughlin, G. (Δεκεμβρίου 2004). García-Segura, G.; Tenorio-Tagle, G.; Franco, J. και άλλοι, επιμ. «Gravitational Collapse: From Massive Stars to Planets. / First Astrophysics meeting of the Observatorio Astronomico Nacional. / A meeting to celebrate Peter Bodenheimer for his outstanding contributions to Astrophysics: Red Dwarfs and the End of the Main Sequence». Revista Mexicana de Astronomía y Astrofísica (Serie de Conferencias) 22: 46–49. Bibcode: 2004RMxAC..22...46A.  See Fig. 3.
  146. ↑ «Why the Smallest Stars Stay Small». Sky & Telescope (22). Νοεμβρίου 1997. 
  147. ↑ Adams, F. C.; P. Bodenheimer; G. Laughlin (2005). «M dwarfs: planet formation and long term evolution». Astronomische Nachrichten 326 (10): 913–919. doi:10.1002/asna.200510440. Bibcode: 2005AN....326..913A. 
  148. ↑ «Universe Μαΐου End in a Big Rip». CERN Courier. 1 Μαΐου 2003. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 22 Ιουλίου 2011. 
  149. ↑ Vikhlinin, A.; Kravtsov, A.V.; Burenin, R.A. και άλλοι. (2009). «Chandra Cluster Cosmology Project III: Cosmological Parameter Constraints». The Astrophysical Journal (Astrophysical Journal) 692 (2): 1060–1074. doi:10.1088/0004-637X/692/2/1060. Bibcode: 2009ApJ...692.1060V. 
  150. ↑ Chown, Marcus (1996). Afterglow of Creation. University Science Books. σελ. 210. 
  151. ↑ Tayler, Roger John (1993). Galaxies, Structure and Evolution (2 έκδοση). Cambridge University Press. σελ. 92. ISBN 978-0-521-36710-3. 
  152. ↑ Barrow, John D.· Tipler, Frank J. (19 Μαΐου 1988). The Anthropic Cosmological Principle. foreword by John A. Wheeler. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-282147-8. LC 87-28148. Ανακτήθηκε στις 31 Δεκεμβρίου 2009. 
  153. ↑ Adams, Fred· Laughlin, Greg (1999). The Five Ages of the Universe. New York: The Free Press. σελίδες 85–87. ISBN 978-0-684-85422-9. 
  154. ↑ Nishino; Super-K Collaboration και άλλοι. (2009). «Search for Proton Decay via p+ → e+π0 and p+ → μ+π0 in a Large Water Cherenkov Detector». Physical Review Letters 102 (14): 141801. doi:10.1103/PhysRevLett.102.141801. PMID 19392425. Bibcode: 2009PhRvL.102n1801N. 
  155. ↑ 155,0 155,1 Tyson, Neil de Grasse· Tsun-Chu Liu, Charles· Irion, Robert (2000). One Universe: At Home in the Cosmos. Joseph Henry Press. ISBN 978-0-309-06488-0. 
  156. ↑ 156,0 156,1 156,2 Page, Don N. (1976). «Particle Emission Rates from a Black Hole: Massless Particles from an Uncharged, Nonrotating Hole». Physical Review D 13 (2): 198–206. doi:10.1103/PhysRevD.13.198. Bibcode: 1976PhRvD..13..198P.  See in particular equation (27).
  157. ↑ Carroll, Sean M.; Chen, Jennifer (27 Oct 2004). «Spontaneous Inflation and the Origin of the Arrow of Time».
    arXiv:hep-th/0410270
    .     

  158. ↑ Tegmark, M (Μαΐου 2003). «Parallel universes. Not just a staple of science fiction, other universes are a direct implication of cosmological observations». Sci Am. 288 (5): 40–51. doi:10.1038/scientificamerican0503-40. PMID 12701329. Bibcode: 2003SciAm.288e..40T. https://archive.org/details/sim_scientific-american_2003-05_288_5/page/40. 
  159. ↑ Max Tegmark (2003). «Parallel Universes». In "Science and Ultimate Reality: from Quantum to Cosmos", honoring John Wheeler's 90th birthday. J. D. Barrow, P.C.W. Davies, & C.L. Harper eds. (Cambridge University Press) 288: 40–51. doi:10.1038/scientificamerican0503-40. PMID 12701329. Bibcode: 2003SciAm.288e..40T. 
  160. ↑ M. Douglas, "The statistics of string / M theory vacua", JHEP 0305, 46 (2003).
    arXiv:hep-th/0303194
    ; S. Ashok and M. Douglas, "Counting flux vacua", JHEP 0401, 060 (2004).

Βιβλιογραφία