PROFILPELAJAR.COM

Η Ξυλογραφία του Φλαμαριόν (1888), μια από τις πιο γνωστές καλλιτεχνικές απεικονίσεις του σύμπαντος (επιχρωματισμένη έκδοση του 1998).

Ως σύμπαν νοείται το σύνολο του χώρου και του χρόνου και των περιεχομένων τους.^[1]^[2] Σύμφωνα με την επιστήμη το σύμπαν αφορά το χωροχρονικό συνεχές, στο οποίο περιλαμβάνεται το σύνολο της ύλης, της ενέργειας και της πληροφορίας.

Το σύμπαν, στις μεγάλες διαστάσεις του, είναι αντικείμενο μελέτης της επιστήμης της αστροφυσικής. Στις πολύ μικρές διαστάσεις το σύμπαν το εξερευνά η κβαντική μηχανική. Ενδιάμεσα προσπαθούν να κατανοήσουν τη λειτουργία του και την υπόστασή του όλες οι επιστήμες.

Ιστορία

Επί του ορισμού

Οι γνωστές μορφές της ενέργειας, όπως το φως, η θερμότητα κτλ. συνδέονται με την ύλη μέσα από σχέσεις ανταλλαγής. Σύμφωνα με τη σύγχρονη Φυσική, υπάρχει ισοδυναμία μεταξύ ύλης και ενέργειας, οπότε και οι δύο συνολικά απαρτίζουν το σύμπαν. Μέσα στο σύμπαν ενδεχομένως περιλαμβάνεται και η σκοτεινή ύλη, όχι όμως απαραίτητα και η σκοτεινή ενέργεια.

Το σύμπαν αφορά την τωρινή κατάσταση της ύλης και της ενέργειάς του. Η εικόνα της παρατήρησης αστέρων, γαλαξιών κλπ είναι ψευδής σε ότι αφορά το παρόν και δεν αποτελεί κατ' ανάγκη τη μορφή που έχει το σύμπαν σήμερα, καθώς ένας αστέρας π.χ. μπορεί να έχει πάψει να υπάρχει και να μην το γνωρίζουμε ακόμα γιατί δεν έχει ταξιδέψει ως εμάς η πληροφορία αυτή μέσω του φωτός. Υποθέτοντας πως στο σύμπαν δεν εισρέει ύλη ή ενέργεια, και ούτε χάνονται από αυτό, η εικόνα του παρελθόντος, με βάση την ισοδυναμία ύλης και ενέργειας, μας βοηθάει να εκτιμήσουμε ποσοτικά το σύνολό τους.

Σχήμα

Θεωρίες όπως αυτή της μεγάλης έκρηξης εκτιμούν ότι το σχήμα του Σύμπαντος είναι, το πιθανότερο, υπερσφαιρικό.^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Μια υπερσφαίρα (η οποία ορίζεται σε 4 διαστάσεις) μπορεί να νοηθεί αφαιρετικά ως μια σφαίρα τριών διαστάσεων της οποίας η ακτίνα συνεχώς μεταβάλλεται, μοιάζοντας με μπαλόνι που διαστέλλεται. Αυτή η διαστολή φαίνεται να συνεχίζεται από τη δημιουργία του μέχρι σήμερα, σύμφωνα με το μοντέλο της μεγάλης έκρηξης.

Σύμφωνα με μια νέα θεωρία, το Σύμπαν είναι μια δομή δύο διαστάσεων και αυτό που βιώνουμε εμείς είναι ένα τρισδιάστατο ολόγραμμα.^[3]

Έκταση

Επειδή οι αποστάσεις μεταξύ των μελών του Σύμπαντος, των ουρανίων σωμάτων, είναι πάρα πολύ μεγάλες κατέστη αναγκαίο στην Αστρονομία να γίνει χρήση μιας μεγάλης μονάδας μήκους, που ονομάζεται έτος φωτός (ε.φ.) / light year (l.y.) και που δεν είναι τίποτα άλλο από την απόσταση που διανύει το φως (στο κενό), με τη γνωστή ταχύτητά του, των σχεδόν 300.000 km/s (για την ακρίβεια 299.792,458 km/s) σε χρονική διάρκεια ενός έτους. Το έτος φωτός ισούται με 9,465×10¹² χιλιόμετρα.

Παρά τη μεγάλη ισχύ των σημερινών τηλεσκοπίων, το πέρας του Σύμπαντος δεν είναι καν αντιληπτό.

Από το Αστεροσκοπείο του Πάλομαρ, όπου βρίσκεται ένα από τα μεγαλύτερα τηλεσκόπια του κόσμου, διακρίνονται ουράνια σώματα και πέραν της απόστασης των 2 δισεκατομμυρίων ε.φ. Επίσης, από τα μεγάλα ραδιοτηλεσκόπια είναι δυνατόν οι αστρονόμοι να διεισδύσουν στον χώρο του Σύμπαντος μέχρι των έξι δισεκατομμυρίων ε.φ. Και όμως το Σύμπαν τελικά είναι τόσο μεγάλο, που θα χρειασθεί να κατασκευασθούν πολύ ισχυρότερα τηλεσκόπια για να κατορθωθεί να γίνει αντιληπτή η έκτασή του στο σύνολό της.

Η έκταση του ορατού Σύμπαντος είναι άμεσα συνδεδεμένη με την ηλικία του, της οποίας η πιο ακριβής εκτίμηση αυτή τη στιγμή είναι 13,73 ± 0,12 δισεκατομμύρια έτη. Τούτο συνεπάγεται ότι, με βάση την ειδική σχετικότητα, η ακτίνα του εκτιμάται στα 13,7 δισεκατομμύρια ε.φ., δηλαδή η απόσταση που μπορεί να έχει διανύσει το φως στο προηγούμενο χρονικό διάστημα από την εποχή της Μεγάλης έκρηξης. Όμως με βάση τη γενική σχετικότητα, λόγω της διαστολής του χώρου, η ακτίνα του ορατού Σύμπαντος εκτιμάται στα 46 δισεκατομμύρια ε.φ. ( ¹ ). Πολλές παρατηρήσεις επαληθεύουν την υπόθεση διαστολής, όπως για παράδειγμα η παρατηρούμενη μετάθεση προς το ερυθρό της ακτινοβολίας από πολύ μακρινούς γαλαξίες. Υποθέτοντας ότι το Σύμπαν είναι σχεδόν επίπεδο ως προς την καμπυλότητά του, ο όγκος του υπολογίζεται σε 3×10⁸⁰ m³.

Η διάμετρος ενός μεσαίου μεγέθους γαλαξία είναι της τάξης των 40 ± 10 χιλιάδων ε.φ. και η μέση απόσταση μεταξύ δύο μεγάλων γαλαξιών είναι της τάξης των 1-3 εκατομμύρια ε.φ. Ο δικός μας Γαλαξίας έχει διάμετρο περίπου 100 χιλιάδες ε.φ. και η απόσταση του από τον γειτονικό γαλαξία της Ανδρομέδας είναι περίπου 2,54 ± 0,06 εκατομμύρια ε.φ.

Υλικό περιεχόμενο

Το ορατό Σύμπαν περιέχει περίπου 3 ως 7×10²² άστρα, τα οποία είναι οργανωμένα σε περίπου 8×10¹⁰ γαλαξίες και οι οποίοι με τη σειρά τους συγκροτούν σμήνη και υπερσμήνη. Ο αριθμός των ατόμων στο ορατό Σύμπαν υπολογίζεται σε περίπου 10⁸⁰.

Η χωρική καμπυλότητα του ορατού Σύμπαντος είναι κοντά στο μηδέν, η οποία σύμφωνα με τα σύγχρονα κοσμολογικά μοντέλα δείχνει ότι η παράμετρη πυκνότητα του Σύμπαντος πρέπει να είναι κοντά σε μία συγκεκριμένη κρίσιμη τιμή. Η τιμή αυτή έχει υπολογισθεί σε 9.9×10⁻²⁷ kg/m³, ή περίπου 5,9 άτομα υδρογόνου/πρωτονίων ανά κυβικό μέτρο. Σύγχρονες παρατηρήσεις υπολογίζουν την ορατή ύλη στο 4,6% του περιεχομένου του ορατού Σύμπαντος, με το υπόλοιπο 23% να αποτελείται από ψυχρή σκοτεινή ύλη και περίπου 73% από σκοτεινή ενέργεια. Συνεπώς, το ορατό Σύμπαν έχει μία μέση πυκνότητα ορατής ύλης περίπου 0,27 ατόμων υδρογόνου/πρωτονίων ανά κυβικό μέτρο.Κατά συνέπεια η μάζα του ορατού Σύμπαντος χωρίς να υπολογίζουμε τη σκοτεινή ύλη θα είναι της τάξεως 10⁵³ Kgr.

Διαίρεση

Όλα τα ουράνια σώματα του Σύμπαντος ανήκουν σε δύο συστήματα:

Το Ηλιακό σύστημα ή Κοπερνίκειο σύστημα* στο οποίο περιλαμβάνονται ο Ήλιος, οι Πλανήτες, οι δορυφόροι τους, οι Κομήτες, οι διάττοντες αστέρες, οι αερόλιθοι και οι βολίδες.
Το Σύστημα των απλανών που περιλαμβάνει τους αστέρες και τα νεφελώματα.
Διάκριση των περιοχών του σύμπαντος
Με κόκκινο σημειώνεται η τοποθεσία της Γης
.

Είδη ουρανίων σωμάτων

Γενικά, τα ουράνια σώματα διακρίνονται σε πλανήτες και απλανείς ή αστέρες.
Α. Πλανήτες (Planets) είναι τα ουράνια σώματα που κινούνται (πλανώνται) γύρω από τον Ήλιο σε ελλειπτικές τροχιές σύμφωνα με τους Νόμους του Κέπλερ.
Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των Πλανητών είναι:

Μεταβάλλονται οι γωνιώδεις αποστάσεις μεταξύ τους και σε σχέση με τους απλανείς.
Είναι σώματα ετερόφωτα.
Το εκπεμπόμενο από αυτούς φως είναι σταθερό.
Παρατηρούμενοι με τηλεσκόπιο μεγεθύνονται, λόγω της μικρής σχετικά απόστασης.

Ο σημαντικότερος πλανήτης του Ηλιακού συστήματος είναι η Γη, καθώς είναι ο μοναδικός γνωστός που φιλοξενεί ζωή.

Β. Απλανείς ή Αστέρες χαρακτηρίζονται οι λίαν απομακρυσμένοι ήλιοι, δηλαδή οι αστέρες που μένουν φαινομενικά ακίνητοι στον χώρο (δεν πλανώνται). Χαρακτηριστικά γνωρίσματα των απλανών είναι:

Δεν μεταβάλλονται οι μεταξύ τους γωνιώδεις αποστάσεις.
Είναι σώματα αυτόφωτα.
Παρατηρούμενοι με τηλεσκόπιο δεν μεγεθύνονται, λόγω της πολύ μεγάλης απόστασης.
Το εκπεμπόμενο από αυτούς φως δεν είναι σταθερό, αλλά παρουσιάζει στίλβη.

Παραπομπές

↑ Jim Holt (2012). Why Does the World Exist?. Liveright Publishing. σελίδες 308.
↑ Timothy Ferris (1997). The Whole Shebang: A State-of-the-Universe(s) Report. Simon & Schuster. σελίδες 400.
↑ Α.Ε., tovima.gr — Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη. «tovima.gr - Είναι τελικά το Σύμπαν ένα ολόγραμμα;». TO BHMA. Ανακτήθηκε στις 28 Ιουνίου 2017.

1: Lineweaver, Charles; Tamara M. Davis (2005). Misconceptions about the Big Bang

Σχετική βιβλιογραφία

I. S. Shklovskii, Carl Sagan Intelligent Life in the Universe, Picador, UK, 1977
Bartel, Leendert van der Waerden (1987). «The Heliocentric System in Greek, Persian and Hindu Astronomy». Annals of the New York Academy of Sciences 500 (1): 525–545. doi:10.1111/j.1749-6632.1987.tb37224.x. Bibcode: 1987NYASA.500..525V.
Landau L, Lifshitz E (1975). The Classical Theory of Fields (Course of Theoretical Physics). 2 (revised 4th English έκδοση). New York: Pergamon Press. σελίδες 358–397. ISBN 978-0-08-018176-9.
Liddell (1968). A Greek-English Lexicon. Oxford University Press. ISBN 0-19-864214-8.
Misner, C.W., Thorne, Kip, Wheeler, J.A. (1973). Gravitation. San Francisco: W. H. Freeman. σελίδες 703–816. ISBN 978-0-7167-0344-0.
Raine, D. J.· Thomas, E. G. (2001). An Introduction to the Science of Cosmology. Institute of Physics Publishing.
Rindler, W. (1977). Essential Relativity: Special, General, and Cosmological. New York: Springer Verlag. σελίδες 193–244. ISBN 0-387-10090-3.