Η Τρίτεια ή Τριταία ήταν αρχαία πόλη-κράτος στην Αχαΐα. Βρισκόταν 120 στάδια απο τις Φαρές[1].
Για την ίδρυση και το όνομα της πόλης υπάρχουν τρεις εκδοχές: η πρώτη λέει ότι την ίδρυσε ο Μελάνιππος, γιος του Άρη και της ιέρειας Τρίτειας από την οποία πήρε και το όνομα της. Ο Στράβωνας την αναφέρει ως Τριταία[2]. Σύμφωνα με τον Παυσανία οικιστής της Τριταίας ήταν ο Κέλβιδας που ήρθε από την Κύμη της Κάτω Ιταλίας και πήρε το όνομα της από τον Τρίτωνα, γιο του Ποσειδώνα, ενώ η τελευταία εκδοχή αναφέρει ότι ήταν μιά απο τις 12 πόλεις που έχτισαν οι Ίωνες στην Αχαία. Ήταν μέλος του Κοινού των Αχαιών και της Αχαϊκής Συμπολιτείας. Η Τρίτεια σε άγνωστο χρόνο υπαγόταν στην Αρκαδία για να ξαναεπιστρέψει στην Αχαΐα την ρωμαϊκή εποχή. Σύμφωνα με τον Παυσανία[3] κοντά στην είσοδο της πόλης υπήρχε μαρμάρινο επιτάφιο μνημείο, αξιοθαύμαστο για τις έγχρωμες παραστάσεις που είχε, το είχε κατασκευάσει ο Αθηναίος ζωγράφος Νικίας. Επίσης, στην πόλη υπήρχε ναός των μεγίστων θεών και γινόταν ετήσια γιορτή. Ακόμα υπήρχε ναός της Αθηνάς με μαρμάρινο άγαλμα και ναός του Άρη.
Από την Τρίτεια καταγόταν ο Αγήσαρχος, πυγμάχος, ολυμπιονίκης και με πρώτες νίκες στα Νέμεα, Ίσθμια και Πύθια. Υπήρχε άγαλμά του στην πόλη, έργο των γιων του Πολυκλή.
Η αρχαία πόλη σήμερα έχει βρεθεί δίπλα στο χωριό Αγία Μαρίνα του Δήμου Τριταίας, αλλά δεν έχει ανασκαφεί ακόμα. Το όνομα του Δήμου (Τριταία) προέρχεται από την κατά Στράβωνα ονομασία.
Νικόλας Φαράκλας, Η Γεωπολιτική Οργάνωση της Πελοποννησιακής Αχαΐας, Πανεπιστήμιο Κρήτης-Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας-Τομέας Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης, σειρά: Ρίθυμνα-Θέματα Κλασικής Αρχαιολογίας, αρ.9, Ρέθυμνο 2001