Ο ναός του Αγίου Νικολάου στα Σκοτεινά, πρώην Μόρνα
Τα Σκοτεινά, γνωστά και ως Μόρνα, με 4 κάτοικους κατά την Απογραφή του 2021, είναι μικρός εγκαταλελειμμένος ορεινός οικισμός της Πιερίας, κτισμένος σε υψόμετρο 700 μέτρων. Βρίσκεται 15 χιλιόμετρα νοτιοδυτικά της Κάτω Μηλιάς και από το 2011 υπάγεται διοικητικά στην Τοπική Κοινότητα Φωτεινών του διευρυμένου Δήμου Κατερίνης.
Η ονομασία του χωριού μέχρι τις 31 Αυγούστου1926 ήταν Μόρνα (το όνομα σημαίνει σκοτεινός τόπος λόγω του ότι ο ήλιος αργούσε να φανεί επειδή βρίσκεται μέσα σε φαράγγι). Εκεί βρίσκεται και ένα φαράγγι με πλούσια βλάστηση, άφθονα νερά και άγρια ομορφιά. Επειδή το μέρος είναι ανήλιαγο λόγω της πυκνής βλάστησης , οι κάτοικοι έδωσαν το όνομα Σκοτεινά στο χωριό που εγκατέλειψαν και Φωτεινά στο νέο χωριό, όπου υπήρχε περισσότερο φως. Δίπλα στα Σκοτεινά βρίσκεται το Μαυρονέρι. Πολλά από τα πέτρινα σπίτια της τα έχουν αναπαλαίωσει οι κάτοικοι της. Οι κάτοικοι της Μόρνας ίδρυσαν τα Φωτεινά, το 1965. Έτσι, το 1971 καταγράφηκαν μόνο 15 κάτοικοι στα Σκοτεινά.Κοντά στο χωριό βρίσκεται ένα μονοκάμαρο γεφύρι.Οι κάτοικοι ξεκίνησαν να εγκαταλείπουν το χωριό όταν έκλεισε το εργοστάσιο ξυλείας που ήταν και η κυρία δουλειά των περισσότερων. Έτσι και ιδρύθηκε το χωριό Φωτεινά το οποίο βρίσκεται πιο κοντά στην πόλη της Κατερίνης.
Ιστορικά στοιχεία
Η πρώτη γραπτή αναφορά στη Μόρνα γίνεται στους Κώδικες της Μονής Ζάβορδας των Γρεβενών, όπου καταγράφεται μια δωρεά προς τη Μονή (γύρω στα 1850) [1] .
Η παράδοση λέει ότι οι πρώτες οικογένειες που κατοίκησαν στη Μόρνα ήταν προσφυγικές οικογένειες από την Πέτρα, οι οποίοι ήρθαν και εγκαταστάθηκαν στα κελιά του Αγίου Νικολάου, πιθανόν μετόχι της Ιεράς Μονής Πέτρας Ολύμπου, του οποίου μας είναι άγνωστο το έτος της ίδρυσής του.
Η γεωγραφική θέση της Μόρνας είχε από παλιά στρατηγική και οικονομική σημασία, καθώς μέσω του φαραγγιού και του οικισμού διερχόταν παλαιότατη οδός, που ένωνε τη Δυτική Μακεδονία με την Πιερία και τις ακτές της, τη Σκάλα της Κατερίνης (Κατερινόσκαλα), τις Αλυκές και το λιμάνι του Κίτρους, μέσω του οποίου υπήρχε και σύνδεση με τη Θεσσαλονίκη.
Στις 19 Δεκεμβρίου1943 εκτελέστηκαν από τους Ναζί και τους Ταγματασφαλίτες 10 κάτοικοι του χωριού, ανάμεσά τους ο παπα-Χρήστος Τσολάκης. Επίσης, το χωριό πυρπολήθηκε και λεηλατήθηκε.
Την περίοδο 1947-1950 εγκαταστάθηκαν στην Περίσταση κάτοικοι από τα Σκοτεινά, σε επιταγμένα σπίτια, εξαιτίας του Εμφυλίου Πολέμου. Εκεί έμειναν μέχρι τις 7 Απριλίου1950.
Ως το 1949, το εργοστάσιο που υπήρχε στη Μόρνα (εργοστάσιο επεξεργασίας ξύλου οξιάς) υπολειτουργούσε. Μετά το τέλος του Εμφυλίου πολέμου, το εργοστάσιο λειτούργησε κανονικά. Το 1967 μεταφέρθηκε στο Λιτόχωρο.
Μάλιστα, για το ξύλο της οξιάς, σε ειδική έκδοση της Νομαρχίας Πιερίας (1951) αναφέρεται ότι «η οξιά της Μόρνας είναι η καλύτερη της Ελλάδος και μεταξύ των αρίστων της παγκοσμίου παραγωγής» [2] .
Το 1937 άρχισε να κατασκευάζεται ο πρώτος αμαξιτός δρόμος στην περιοχή. Το δάσος των Σκοτεινών, όπως και της γειτονικής Φτέρης, περιήλθε στο Δημόσιο και μαζί με τα δάση του Λιβαδίου και του Πλατανορέματος αποτέλεσαν ένα ενιαίο δασικό σύμπλεγμα 84.000 στρεμμάτων περίπου. Ταυτόχρονα ιδρύθηκε, με έδρα τη Μόρνα, η Υπηρεσία Κρατικής Εκμετάλλευσης Δάσους Σκοτεινών- Φτέρης.
Μετά το 1912 η Μόρνα υπάχθηκε διοικητικά στην Κοινότητα Μηλιάς, για να αποσπαστεί από αυτήν στις 26 Μαΐου1972, όταν ιδρύθηκε η ανεξάρτητη Κοινότητα Φωτεινών, η οποία καταργήθηκε με το Νόμο Καποδίστρια, το 1999. Από τότε τα Σκοτεινά αποτελούν οικισμό του Δημοτικού Διαμερίσματος Φωτεινών, στο Δήμο Πέτρας.
Σκοτεινά και Σκοτίνα
Η νέα ονομασία της Μόρνας δημιούργησε στο παρελθόν προβλήματα, που οφείλονταν σε λάθη και σε σύγχυση με τη Σκοτίνα. Έτσι δεν ήταν λίγες οι φορές που οι δημόσιες υπηρεσίες έγραφαν "Σκοτίνα" αντί για Σκοτεινά και το αντίστροφο.
Τοξωτό γιοφύρι Σκοτεινών: Μονότοξο πέτρινο γεφύρι στο χωριό Σκοτεινά Πιερίας που γεφυρώνει το ρέμα Μαυρονέρι. Σύμφωνα με το θρύλο “Η μορφή ενός βράχου στις όχθες του ποταμού είναι το κεφάλι του στοιχειωμένου, που τον έθαψαν οι μάστορες κάτω από το γεφύρι για να στεριώσει”.
Κώστας Δαλακιουρίδης, Εκ...Σκοτεινών το Φως, Ιστορίες καθημερινής τρέλας ενός χωριού πίσω από τον κόσμο, εκδόσεις Μάτι, Κατερίνη 2017, ISBN 978-618-5021-17-7.
Η Μηλιά στη διαδρομή των αιώνων, πρακτικά Συνεδρίου του Μορφωτικού και Πολιτιστικού Συλλόγου Κάτω Μηλιάς "Οι Λαζαίοι", 7-8 Απριλίου 2001, εκδ. ΜΑΤΙ.
Τσολάκη Λουκά, Το χωριό Σκοτεινά (Μόρνα)- άρθρο Περιοδικό Παρουσία, τεύχη 2-3, έκδοση ΝΕΛΕ, Φεβρουάριος 1985.
Παραπομπές και σημειώσεις
↑"Μπέλλος Ζήσης, Οι Επισκοπές Πέτρας και Κίτρους κατά τον Κώδικα Ζάβορδας 1534/1962… (Πρακτικά Επιστημονικού Συνεδρίου: Η Πιερία στα Βυζαντινά και Νεότερα Χρόνια, σελίδες 257-267, 1993)
↑ΝΟΜΟΣ ΠΙΕΡΙΑΣ, ειδική έκδοση της Νομαρχίας Πιερίας για τη 16η Διεθνή Έκθεση Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη 1951
