Η Σάσων ή Σάσωνα ή Σάζενο (αλβανικά: Sazan ή Sazanit, αρχαία ελληνικά: Σάσων, ιταλικά: Saseno) είναι νησί της Αλβανίας, έκτασης περίπου 5,7 τ.χλμ. και χωρίς μόνιμο πληθυσμό. Η τοποθεσία του έχει στρατηγική αξία καθώς βρίσκεται στο στενό του Οτράντο και την είσοδο του Κόλπου του Αυλώνα, ενώ αποτελεί το μεγαλύτερο νησί της Αλβανίας. Κατά τον 19ο αιώνα παραχωρήθηκε στην Ελλάδα ως τμήμα των Ιονίων νήσων (τμήμα των Διαπόντιων νησιών[1]) με τη λήξη των Ναπολεόντειων πολέμων και την κατάλυση των κτήσεων των Βενετών, ωστόσο στις αρχές του 20ού αιώνα παραχωρήθηκε στην Αλβανία με νόμο[1], και μετέπειτα αποτέλεσε στρατιωτική βάση τόσο για τη Σοβιετική Ένωση από το 1940 έως το 1960, όσο και για την Ιταλία και δυνάμεις του ΝΑΤΟ από τα τέλη του 1990, μετά από τις αντίστοιχες παραχωρήσεις της Αλβανίας.
Ιστορία
Αρχαιότητα
Κατά την αρχαιότητα υπήρξαν πολλές αναφορές στο νησί, από τον Στράβωνα ο οποίος κατέγραψε στοιχεία για τον διάπλου του στενού μεταξύ του νησιού και της ξηράς,[2] τον Πολύβιο, ο οποίος έδωσε μια σύντομη περιγραφή της περίπλου του νησιού κατά τον Β´ Μακεδονικό πόλεμο,[3] αναφορά γίνεται και από τον Σκύλακα τον Καρυανδέα σε σχέση με την τοποθεσία του νησιού,[4] όπως και από τον Κλαύδιο Πτολεμαίο,[4] ενώ ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος ανέφερε πως η νήσος ήταν ορμητήριο πειρατών.[5]
Στο νησί φέρεται να διασώζονταν αρχαίο ελληνικό φρούριο στις αρχές του 19ου αιώνα.[6]
Μεσαίωνας
Κατά τους βυζαντινούς χρόνους το νησί αναφέρθηκε ως Ἀειρονήσιον από τον Νικήτα Χωνιάτη κατά τον 12ο αιώνα, ενώ ως Σάσων αναφέρεται στις βυζαντινές πηγές το 1439 από τον Ιωάννη Ευγενικό.[4][7] Το 1279 η Σάσων κατακτήθηκε από τους Ανδηγαυούς της Νεαπόλεως, ωστόσο από το 1303 και έπειτα αναφέρεται ως Βενετική κτήση και έως τα τέλη του 15ου αιώνα φέρεται να υπήρχαν εναλλαγές στην κυριότητα του νησιού μεταξύ των Βενετών και Αλβανών. Η έναντι, δε, της ως άνω νήσου ξηρά κατά την χρονική περίοδο από το έτος 1303 έως τα τέλη του 15ου αιώνα δεν ονομαζόταν Αλβανία ούτε οι κάτοικοι της Αλβανοί, καθότι εθνοτικό φύλο με την ονομασία "Αλβανοί" δεν αναφέρονται σε γραπτά κείμενα της εποχής.
Το 1571, το νησί βρισκόταν υπό οθωμανική διοίκηση πλέον, και σύμφωνα με τα γραπτά του ιστορικού του 19ου αιώνα Παναγιώτη Αραβαντινού φέρεται να υπήρξε το ορμητήριο του Οθωμανικού στόλου κατά την πορεία του προς την ναυμαχία της Ναυπάκτου.[4]
Το 1864 παραχωρήθηκε τυπικά στην Ελλάδα ως παράρτημα των Ιονίων νήσων και ενός από τα Διαπόντια νησιά, όμως η Ελλάδα δεν άσκησε κυριαρχικά δικαιώματα, διότι θεωρήθηκε «τελείως άχρηστη, διότι ήταν τελείως άγονος». Η προσάρτηση του νησιού έγινε το 1912 κατά τον Α´ Βαλκανικό πόλεμο από άγημα του ελληνικού πολεμικού ναυτικού.[8][9] Εκκενώθηκε από την Ελλάδα, ωστόσο, το 1914 κατόπιν πιέσεων της Ιταλίας και της Αυστροουγγαρίας και παραχωρήθηκε στην Αλβανία με τον ελληνικό Νόμο 272/1914 (ΦΕΚ 151/Α΄/7-6-1914) ο οποίος ήταν υποχρεωτική απόρροια του πρωτοκόλλου της Φλωρεντίας.[8][9] Στις 2 Ιουλίου 1914 αποχώρησαν από τη Σάσωνα 25 Έλληνες στρατιώτες που είχαν επικεφαλής επιλοχία και 8 ναύτες με επικεφαλής υποκελευστή, χωρίς να την παραδώσουν σε εκπρόσωπο των Αλβανών. Στο νησί παρέμειναν δεκαπέντε οικογένειες βλαχόφωνων Ελλήνων ποιμένων, οι οποίοι επιθυμούσαν την προστασία των Ελλήνων στρατιωτών. Μετά την αποχώρηση του ελληνικού στρατιωτικού σώματος, στις 16 Ιουλίου 1914 σφαγιάστηκαν από Αλβανούς ατάκτους, που αποβιβάστηκαν για να εγκαθιδρύσουν στο νησί αλβανική διοίκηση.[10]
Η Αλβανία τελικά παραχώρησε τη Σάσωνα στην Ιταλία στις 2 Σεπτεμβρίου 1920, η οποία εγκατέστησε ναυτική βάση στο νησί το 1939, ενώ η αλβανική κυριαρχία επί της Σάσωνας αποκαταστάθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1947, στα πλαίσια των μεθοριακών μεταβολών μετά τη λήξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Για αρκετά χρόνια έπειτα, η Σάσων αποτέλεσε σοβιετική στρατιωτική βάση στη Μεσόγειο, μετά από συμφωνία της αλβανικής κομμουνιστικής κυβέρνησης με τη Σοβιετική Ένωση.[4][11][12]
Είσοδος ιταλικού πολεμικού πλοίου στο λιμάνι του νησιού, 1914
Από το 1998, ενώ το νησί εξακολουθεί να αποτελεί τμήμα της αλβανικής επικράτειας, η Ιταλία φέρεται να έχει αποκτήσει δικαιώματα χρήσης μετά από χρηματικό αντίτιμο που κατέβαλε στην Αλβανία.[8][9] Το νησί πρόσφατα χρησιμοποιούνταν και ως τόπος εκπαίδευσης των βρετανικών ειδικών δυνάμεων,[13] ενώ φέρεται να συνέβη ατύχημα κατά την εκπαίδευση τους το 2014, μετά από εισπνοή δηλητηριωδών αερίων τα οποία ήταν πιθανώς κατάλοιπα της σοβιετικής στρατιωτικής παρουσίας στο νησί.[14]
Το 2015, σύμφωνα με τις τουριστικές αρχές της Αλβανίας υπήρχαν σχέδια για την τουριστική ανάπτυξη και ανάδειξη του νησιού παρά το έντονα στρατικοποιημένο παρελθόν του,[15] και από τον Ιούλιο του 2015 επιτρέπεται η επίσκεψη από το κοινό.[16]
Σήμερα, το νησί θεωρείται από πολλούς ακόμη ως νησί των Διαποντίων βορειοδυτικά της Κέρκυρας.[17]
Τοπικά χαρακτηριστικά
Γεωγραφία
Το νησί είναι το μεγαλύτερο της Αλβανίας, ενώ αποτελεί και το πιο δυτικό σημείο της επικρατείας της. Έχει μήκος 4,8 χιλιόμετρα και πλάτος 2,7 χιλιόμετρα και καλύπτει έκταση 5,7 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Διαθέτει 3 κορυφές, με το υψηλότερο σημείο του να είναι τα 337 μέτρα πάνω από την στάθμη της θάλασσας στο βόρειο τμήμα του. Η συνολική ακτογραμμή του είναι 15 χλμ. Στις δυτικές ακτές του υπάρχουν βράχοι, οι οποίοι φτάνουν σε βάθος 40 μέτρων.[18]
Βιοποικιλότητα
Στο νησί διαβιούν 7 είδη αμφιβίων, εκ των οποίων τα 3 θεωρούνται σπάνια (όπως ο Αβλέφαρος), καθώς και 15 είδη ερπετών, με τα 13 να είναι σπάνια, ενώ δεν υπάρχουν καθόλου οχιές σε αντίθεση με τον Αυλώνα και τις γύρω ηπειρωτικές περιοχές.
Κλίμα
Το κλίμα του νησιού είναι υποτροπικό, έχοντας θερμούς χειμώνες και ζεστά καλοκαίρια, κάτι ασυνήθιστο για την ευρύτερη περιοχή. Τον Αύγουστο του 2002 αναφέρθηκε η εμφάνιση σίφωνα κοντά στο νησί.[19]
Κλιματικά δεδομένα Σάσων (1991-2010)
Μήνας
Ιαν
Φεβ
Μάρ
Απρ
Μάι
Ιούν
Ιούλ
Αύγ
Σεπ
Οκτ
Νοε
Δεκ
Έτος
Μέση Μέγιστη °C (°F)
16,3
17,5
18,6
20,1
22,9
25,6
28,4
28,4
25,8
23,4
19,6
17,4
Μέση Ελάχιστη °C (°F)
10,2
10,5
11,7
13,3
16,4
21,3
23,7
23,4
21,2
16,5
13,1
11,1
Μέσες ημέρες κατακρημνίσεων
10
9
7
6
4
3
1
2
4
7
10
11
74
Πηγή: METEOALB Weather Station
Αφιερώματα
Σύντομα μετά την παραχώρηση του νησιού από την Ελλάδα στην Αλβανία, το 1915 διαδραματίστηκε στο θέατρο του Φαλήρου στην Αθήνα το θεατρικό έργο του Σπυρίδωνα Σαμάρα με τίτλο Η ΠΡΙΓΚΙΠΙΣΣΑ ΤΗΣ ΣΑΣΣΩΝ, ένα τρίπρακτο κωμικό μελόδραμα με θέμα τις ερωτικές περιπέτειες μιας Αμερικανίδας πριγκίπισσας και ενός Ηπειρώτη νεαρού,[8] με τη σύνθεση του λιμπρέτου να έχει γίνει από τον Πολύβιο Δημητρακόπουλο και τον Νικόλαο Λάσκαρη. Το έργο προβλήθηκε και πάλι το 1957 και το 2016.[20]
Το 1923 η Ιταλία εξέδωσε μια σειρά 8 γραμματοσήμων με την απεικόνιση του Βίκτορος Εμμανουήλ Γ΄ της Ιταλίας και τη σφραγίδα με την ιταλική ονομασία του νησιού (Saseno) για χρήση από τις ιταλικές αρχές στο νησί.
Αφίσα του θεατρικού έργου Η πριγκήπισσα της Σάσσων
↑ 4,04,14,24,34,4Λάμπρος,, Σπυρίδων Π. (1914). «Ἡ νῆσος Σάσων». www.kenef.phil.uoi.gr. Νέος Ἑλληνομνήμων, Τόμος 11. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 15 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2016.
