Το Πρίλεπ (κυριλλικά Прилеп, ΔΦΑˈpriːlɛp) στην ελληνικήΠρίλαπος (ή Πριλέπια ή Περλεπές) είναι η τέταρτη μεγαλύτερη πληθυσμιακά πόλη της Βόρειας Μακεδονίας. Εχει πληθυσμό 66.246 και είναι γνωστό ως «η πόλη κάτω από τους Πύργους του Μάρκο» λόγω της εγγύτητάς της στους πύργους του Πρίγκιπα Μάρκο.
Ονομασία
Άποψη του Πρίλεπ και των γύρω βουνών
Το όνομα της πόλης προέρχεται από το Ελληνικό Πρίλαπος και σε άλλες γλώσσες είναι:
Το Πρίλεπ καταλαμβάνει έκταση 1.675 τετ. χλμ και βρίσκεται στα βόρεια της πεδιάδας της Πελαγονίας, στη νότια περιοχή της Βόρειας Μακεδονίας. Η πόλη είναι έδρα του ομώνυμου δήμου και είναι προσβάσιμη από τον αυτοκινητόδρομο M5/E65. Απέχει 128 χλμ. από την πρωτεύουσα Σκόπια, 44 χλμ. από το Μοναστήρι, και 32 χλμ. από το Κρούσοβο.
Το Πρίλεπ είναι κέντρο υψηλής ποιότητας καπνού και τσιγάρων και βιομηχανιών μεταλλουργίας, ηλεκτρονικών, ξυλείας, υφασμάτων και τροφίμων. Η πόλη επίσης παράγει μεγάλη ποσότητα καθαρού λευκού μαρμάρου.
Ο καπνός είναι ένα από τα παραδοσιακά εμπορεύσιμα προϊόντα του Πρίλεπ εξαιτίας του ευνοϊκού κλίματος της περιοχής. Πολλοί από τους μεγαλύτερους παραγωγούς τσιγάρων, όπως οι Μάρλμπορο, Γουέστ και Κάμελ χρησιμοποιούν καπνά του Πρίλεπ στα τσιγάρα τους, που κατασκευάζονται σε τοπικά εργοστάσια, όπως το Τουτούνσκι κόμπινατ Πρίλεπ . Στην πόλη έχει ιδρυθεί Ινστιτούτο Καπνού για την παραγωγή νέων ποικιλιών καπνού και ήταν το πρώτο παράδειγμα εφαρμογής της γενετικής στη γεωργία στα Βαλκάνια.
Δημογραφία
Εθνικότητες και πληθυσμός
Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της στατιστικής υπηρεσίας της Βόρειας Μακεδονίας και με βάση την απογραφή του 2002, από το συνολικό πληθυσμό των 73.351 κατοίκων της πόλης του Πρίλεπ, η πλειονότητα του πληθυσμού ανήκει στην σλαβική εθνοτική ομάδα των Σλαβομακεδόνων με 68.331 άτομα. Ακολουθούν η εθνοτική ομάδα των Ρομά με πληθυσμό 4.433 κατοίκων, οι Σέρβοι με 169, οι Τούρκοι με 126, οι Αλβανοί με 21, οι Βλάχοι με 17, οι Βόσνιοι επίσης με 17 κατοίκους και τέλος 237 άτομα ανήκουν σε άλλες εθνοτήτες.[3]
Θρησκείες
Από θρησκευτικής πλευράς και σύμφωνα με την ίδια απογραφή, η συντριπτική πλειοψηφία των κατοίκων του Πρίλεπ είναι Ορθόδοξοι Χριστιανοί με πληθυσμό 67.651 ατόμων, ακολουθούν οι Μουσουλμάνοι με 4.393, οι Καθολικοί με 67 και οι Προτεστάντες με 4 άτομα. Τέλος, ένας πληθυσμός 1.236 ατόμων τοποθετείται σε άλλα δόγματα.[4]
Ιστορία
Βασίλειο του Πρίλεπ - του Πρίγκιπα ΜάρκοΤαχυδρομική κάρτα του Πρίλεπ, 1915Φωτογραφία πανοραμικής άποψης του Πρίλεπ το 1930Διαδήλωση υποδοχής των απελευθερωτών του Πρίλεπ (3 Noεμβρίου 1944)
Το Πρίλεπ χτίστηκε στα ερείπια της αρχαίας Μακεδονικής πόλης Στύβερρα, αρχικά πόλη της Μακεδονίας, που ενσωματώθηκε αργότερα στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Η Στύβερρα, αν και ισοπεδώθηκε από τους Γότθους το 268, παρέμεινε εν μέρει κατοικημένη. Η πόλη ως Πρίλεπ αναφέρεται για πρώτη φορά το 1014, ως ο τόπος, όπου ο τσάρος Σαμουήλ υποτίθεται ότι έπαθε καρδιακή προσβολή βλέποντας χιλιάδες από τους στρατιώτες του τυφλωμένους από τους Βυζαντινούς, μετά τη Μάχη του Κλειδίου. Το Βυζάντιο έχασε την πόλη από τη Δεύτερη Βουλγαρική Αυτοκρατορία, αλλά αργότερα την ανακατέλαβε. Το Πρίλεπ προσαρτήθηκε το 1334 από το Σέρβο βασιλιά Δουσάν και μετά το 1365 η πόλη ανήκε στο βασιλιά Βουκάσιν, συγκυβερνήτη του γιου του Ντούσαν, Τσάρου Στέφανου Ουρός Ε'. Μετά το θάνατο του Βουκάσιν το 1371 το Πρίλεπ κυβέρνησε ο γιος του πρίγκιπας Μάρκο Κράλιεβιτς, γνωστός λαϊκός ήρωας της Σερβίας με την ονομασία Κράλι Μάρκο (στην ελληνική ως Μάρκος Κράλλης, βασιλιάς των Χριστιανών) [5]. Το 1395 ενσωματώθηκε στην Οθωμανική Αυτοκρατορία, τμήμα της οποίας παρέμεινε ως το 1913, οπότε εντάχθηκε στο Βασίλειο της Σερβίας. Στα τέλη του 19ου και τις αρχές του 20ού αιώνα το Πρίλεπ ανήκε στο Βιλαέτι του Μοναστηρίου της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Καταλήφθηκε από τη Βουλγαρία μεταξύ 17 Noεμβρίου 1915 and 25 Σεπτεμβρίου 1918, κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1918 το Πρίλεπ έγινε τμήμα του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, και από το 1929 ως το 1941 ήταν τμήμα της Μπανόβινα του Βαρδάρη του Βασιλείου της Γιουγκοσλαβίας. Στις 8 Aπριλίου, δυο μόνο μέρες μετά την έναρξη της εισβολής των δυνάμεων του Αξονα στη Γιουγκοσλαβία, το Πρίλεπ καταλήφθηκε από το Γερμανικό Στρατό και στις 26 Απριλίου 1941 από το Βουλγαρικό Στρατό. Μαζί με το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας του Βαρδάρη το Πρίλεπ καταλήφθηκε από το Βασίλειο της Βουλγαρίας από το ως το 1944. Στις 9 Σεπτεμβρίου 1944 απελευθερώθηκε για λίγο από τους Γιουγκοσλάβους Παρτιζάνους αλά ο Γερμανικός Στρατός επανέκτησε γρήγορα τον έλεγχο της πόλης. Το Πρίλεπ απελευθερώθηκε οριστικά στις 3 Noεμβρίου 1944. Από το 1944 ως το 1991 η πόλη ανήκε στη Σοσιαλιστική Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γιουγκοσλαβίας, ως τμήμα της Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας της Μακεδονίας. Από το 1991 η πόλη ανήκει στην πΓΔΜ και πλέον στη δημοκρατία της Βόρειας Μακεδονίας.
Πολιτισμός
Tο βουνό πάνω από το Πρίλεπ -ZλάτοβρβΕκκλησία του Ευαγγελισμού στο Πρίλεπ
Ένα από τα σημαντικότερα ιδρύματα στην πόλη είναι το Ινστιτούτο του Αρχαίου Σλαβικού Πολιτισμού.
Μια "αποικία τέχνης"[6] φιλοξενείται στο κέντρο της πόλης στο Κέντρο Σύγχρονων Εικαστικών Τεχνών. Ιδρύθηκε το 1957 από τον αρχαιολόγο καθ. Μπόσκο Μπάμπιτς, με τη βοήθεια του ακαδημαϊκού ζωγράφου καθ. Ρίστο Λοζανόφσκι και είναι ίσως μια από τις παλαιότερες στη νοτιοανατολική Ευρώπη και οπωσδήποτε η παλαιότερη στα Βαλκάνια. Φιλοξενεί ζωγράφους και γλύπτες (που εργάζονται σε μάρμαρο, μέταλλο και ξύλο) κάθε χρόνο και περιοδικά φιλοξενεί εργαστήρια και συμπόσια για βιτρό, ψηφιδωτό, φωτογραφία, γραφιστική και κεραμεική, από όλες τις χώρες του κόσμου. Η συλλογή γλυπτών σκαλισμένων σε ξύλο αναγνωρίστηκε ως πολιτιστική κληρονομιά από τους αρμοδιότερους κριτικούς και διαμορφωτές της κοινής γνώμης. Το 2007 ήταν η 50ή επέτειος της αποικίας.
Κάθε χρόνο στα μέσα του Ιουλίου, το τετραήμερο Διεθνές Φεστιβάλ Μπύρας "Πίβο φέστ" συγκεντρώνει περίπου 200.000 επισκέπτες. Διεθνείς δημοφιλείς μουσικές νυχτερινές παραστάσεις γίνονται στην κεντρική σκηνή στην πλατεία, καθώς και στα διάφορα κλαμπ ανά την πόλη. Το "Πίβο φέστ" διαθέτει ένα αυξανόμενο αριθμό από εγχώριες και ξένες μπύρες και είναι ευκαρία προβολής των ψητών σκάρας του Πρίλεπ.
Κάθε χρόνο τον Οκτώβριο το Διεθνές Φεστιβάλ Παιδικής Μουσικής "Αστερίσκοι" συγκεντρώνει παιδιά από όλον τον κόσμο.
Κάθε χρόνο το Φεστιβάλ Επαγγελματικού Θεάτρου της Βόρειας Μακεδονίας τιμά το Βόινταν Τσερνοντρίνσκι, που γεννήθηκε κοντά στο χωριό Σέλσι, κοντά στη Στρούγκα και τη Δίβρη.
Η Μόνη του Ζίρζε (Zrze) και η Μονή του Αγίου Αρχάγγελου Μιχαήλ με τοιχογραφίες του 12ου και 14ου αι. είναι αξιοθέατα του πολιτισμού του Πρίλεπ.
Η "Πρότσκα" είναι μια μακραίωνη θρησκευτική γιορτή συγχώρεσης και εορτασμού, που το 2001 πήρε τη μορφή οργανωμένης εκδήλωσης ως «Καρναβάλι του Πρίλεπ» και είναι μέλος της Ομοσπονδίας Ευρωπαϊκών Καρναβαλικών Πόλεων από το 2006. Παρά το νέο επίσημο όνομα το φεστιβάλ είναι ακόμη γνωστή ως Πρότσκα από τους ντόπιους και ονομάζεται έτσι στο επίσημο τουριστικό οδηγό. Το αποκορύφωμα του φεστιβάλ είναι η παρέλαση με μάσκες που διασχίζει το κέντρο της πόλης και φιλοξενεί συμμετέχοντες από πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Υπάρχει ένα βραβείο που απονέμεται για την καλύτερη στολή και πολλά από τα κοστούμια είναι πολύ περίτεχνα. Υπάρχουν επίσης συναυλίες, πάρτι και πολλά παραδοσιακά εδέσματα κατά τη διάρκεια του φεστιβάλ, που πραγματοποιείται το Φεβρουάριο.
Γλώσσα
Η διάλεκτος του Πρίλεπ, στην καρδιά της πεδιάδας της Πελαγονίας, αποτελεί τη βάση της σλαβομακεδονικής που ομιλείται σήμερα. Όταν δημιουργήθηκε η Σοσιαλιστική Δημοκρατία της Μακεδονίας στη Γιουγκοσλαβία το 1944 και αναγνωρίστηκε η γλώσσα διεθνώς τον επόμενο χρόνο, το Πρίλεπ, μαζί με το Βέλες, επιλέχθηκαν ως γλωσσικά κέντρα εξαιτίας της κεντρικής τους θέσης στο χάρτη της χώρας.
Τέχνη και Αρχιτεκτονική
Ο Πύργος με το Ρολόι στο ΠρίλεπΣιδηροδρομικός σταθμός του Πρίλεπ
Η κεντρική πλατεία του Πρίλεπ ονομάζεται "Αλεξάνδρεια", προς τιμήν του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η ανακατασκευή της πλατείας άρχισε το 2005 και ολοκληρώθηκε το 2006 με συνολικό κόστος 700.000 ευρώ. Κατά την ανακατασκευή ανεγέρθηκε μεταξύ άλλων, στα πλαίσια της μεγάλης εκπαιδευτικής και ιστορικής αναπροσαρμογής και προπαγάνδας της πΓΔΜ, και το άγαλμα του Αλέξανδρου[7].
Το Πρίλεπ κοσμούν αρκετά μνημεία, μεταξύ αυτών οι Πύργοι του Μάρκο (Μάρκοβι Κούλι), η εκκλησία του Αγ. Νικολάου του 13ο αι., η εκκλησία του Αγ. Ουσπένι στην Μπογκορόντιτσα, η εκκλησία της Μεταμόρφωσης (Πρεομπραζένιε) και ο Τύμβος του Αήττητου εις μνήμη των θυμάτων του φασισμού στο κεντρικό πάρκο του Πρίλεπ. Μια μεγάλη ρωμαϊκή νεκρόπολη είναι γνωστή και έχουν ανακαλυφθεί λείψανα πολλών τειχών, ο οικισμός ήταν πιθανώς οι αρχαίες (ελληνιστικές) Κεραμείαι[8] που αναφέρονται στην Πλάκα του Πόιτιγκερ - Tabula Peutingeriana (Ceramiae)[9]. Ρωμαϊκά λείψανα βρίσκονται επίσης κοντά στη μονή Βαρός, χτισμένη στις πλαγιές του λόφου, που κατοικήθηκε αργότερα από μία μεσαιωνική κοινότητα. Μεγάλος αριθμός πρώιμων ρωμαϊκών νεκρικών μνημείων, ορισμένα από τα οποία διαθέτουν γλυπτά ανάγλυφα του νεκρού ή του Θράκα Ιππέα, και άλλα ενεπίγραφα μνημεία επίσημου χαακτήρα βρίσκονται στην αυλή της εκκλησίας στις νότιες υπώρειες του Βαρός. Ορισμένα από τα μεγαλύτερα από αυτά τα μνημεία είναι εντοιχισμένα στους τοίχους της εκκλησίας.
Το σημαντικότερο αρχαίο μνημείο είναι η αρχαία πόλη Στύββερα στον λόφο Μπέντεμ κοντά στο Τσεπίγοβο, στην κεντρική περιοχή της Πελαγονίας. Από την εποχή των ρωμαιο-μακεδονικών πολέμων η πόλη ήταν γνωστή ως η βάση από την οποία ο βασιλιάς Περσέας της Μακεδονίας ξεκίνησε για να κατακτήσει τις πόλεις των Πενέστων. Σημαντική θέση, επίσης στην περιοχή είναι η Μπέλα Κρκβα, 6 χλμ. δυτικά της Στύβερρας, όπου βρισκόταν πιθανώς η πόλη Αλκομεναί[10] Ήταν φρούριο των Μακεδόνων βασιλέων, μετά ανοικοδομήθηκε τη ρωμαϊκή περίοδο και ήταν στην είσοδο της Πελαγονίας, σε ένα πέρασμα που οδηγούσε στην Ιλλυρία. Μέρος του τείχους, μια πύλη και λίγα κτίσματα της ρωμαϊκής περιόδου αποκαλύφθηκαν εδώ κατά τις ανασκαφές. Ολα τα πρόσφατα ευρήματααπό αυτές βρίσκονται στο Μουσείο του Πρίλεπ.
Η Μονή Τρέσκαβετς είναι κτισμένη από το 12ο αιώνα στα βουνά, περίπου 10 χλμ. βόρεια του Πρίλεπ, κάτω από την κορυφή Ζλάτοβρβ, στην άκρη ενός μικρού υψιπέδου, σε υψόμετρο 1100 μέτρων. Το Πρίλεπ έχει τοιχογραφίες από τον 14ο και 15ο αι. και είναι πιθανώς κτισμένο στη θέση της αρχαίας ρωμαϊκής πόλης Κολοβαίση. Το όνομα της πρώην πόλης υπάρχει σε μία επιγραφή σχετιή με την τοπική λατρεία της Εφεσίας Αρτέμιδας[11]. Η επιγραφή επαναχρησιμοποιήθηκε ως βάση στήριξης σταυρού στην κορυφη ενός τρούλου εκκλησίας. Άλλες επιγραφές στο Τρέσκαβετς περιλαμβάνουν αρκετά ρωμαϊκά αναθήματα στον Απόλλωνα του 1ου αι. Το αρχαίοι φρούριο χρησιμοποιήθηκε από τους Ρωμαίους και αργότερα από τους Βυζαντινούς. Ο Τσάρος Σαμουήλ επίσης καταγράφεται ότι βρέθηκε στην περιοχή μετά από την ήττα στο Μπέλλες το 1014. Κατά το Μεσαίωνα, μετά το 1371, ο Πρίγκιπας Μάρκο ανέγειρε σε μεγάλη έκταση ξανά το φρούριο, κάνοντάς το σημαντικό προπύργιο.
↑John Van Antwerp Fine (1994). The Late Medieval Balkans: A Critical Survey from the Late Twelfth Century to the Ottoman Conquest. The University of Michigan Press. ISBN 0-472-08260-4. pp. 288, 380–2.
↑Η αποικία τέχνης ή καλλιτεχνών είναι ένας τόπος στον οποίο καλλιτέχνες ζουν και αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλο. Βλ. Jacobs, Michael 1985, The Good and Simple Life: Artist Colonies in Europe and America, Phaedon και Lübbren, Nina 2001, Artists' Colonies in Europe 1870-1910, Manchester University Press.
.JPG)
