Νεφέλωμα Ταραντούλα

Συντεταγμένες: Sky map 05h 38m 38s, −69° 5.7′ 0″

Νεφέλωμα Ταραντούλα
Το νεφέλωμα Ταραντούλα από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, σε φωτογραφία του 2010.
Αστερισμός: Δοράς
Τύπος αντικειμένου: Νεφέλωμα εκπομπής
Συντεταγμένες κέντρου (εποχή 2000.0): α = 05h 38m 38s δ = -69°5.7΄0΄΄
Απόλυτο μέγεθος: −11,7
Φαινόμενο μέγεθος: +8,0
Φαινόμενες διαστάσεις: 40′ × 25′
Πραγματική διάμετρος 900 έτη φωτός
Απόσταση από τη Γη: 160.000 ± 10.000 έτη φωτός (49.000 ± 3.000 παρσέκ)
Αξιοσημείωτα χαρακτηριστικά: Το νεφέλωμα αυτό είναι η πιο ενεργή περιοχή παραγωγής αστέρων στην Τοπική ομάδα γαλαξιών και βρίσκεται στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου.
Άλλες ονομασίες: NGC 2070,
30 Δοράδος,
Caldwell 103.

Το Νεφέλωμα Ταραντούλα, γνωστό και ως NGC 2070, 30 Δοράδος (επειδή βρίσκεται στον αστερισμό Δοράς) και Caldwell 103, είναι νεφέλωμα στο Μέγα Νέφος του Μαγγελάνου. Το νεφέλωμα αυτό είναι η πιο ενεργή περιοχή παραγωγής αστέρων στην Τοπική ομάδα γαλαξιών, ενώ με διάμετρο 900 έτη φωτός είναι μια από τις μεγαλύτερες, ενώ αν συμπεριληφθούν και οι αχνές προεκτάσεις, η διάμετρός του φτάνει τα 6.000 έτη φωτός.[1] Το μεγαλύτερο σμήνος στο νεφέλωμα είναι το R136, το οποίο περιλαμβάνει πολύ μεγάλο αριθμό αστέρων φασματικού τύπου Ο3, κάποιοι από τους οποίους έχουν μάζα μεγαλύτερη από 120 ηλιακές μάζες,[2] και είναι πιθανό να εξελιχθεί σε σφαιρωτό σμήνος.[3] Το νεφέλωμα περιλαμβάνει και πολλά ανοικτά σμήνη, όπως το γηραιότερο Hodge 301, του οποίου τα βαρύτερα άστρα έχουν εκραγεί ως υπερκαινοφανείς.[4]

Το νεφέλωμα Ταραντούλα από το Ευρωπαϊκό Νότιο Αστεροσκοπείο, σε φωτογραφία του 2000.

Το νεφέλωμα έχει φαινόμενο μέγεθος +8 και αρχικά είχε καταλογογραφηθεί ως αστέρας, όμως το 1751 ο Νικολά Λουί ντε Λακάιγ ανακάλυψε ότι στην πραγματικότητα είναι νεφέλωμα. Η ονομασία Νεφέλωμα Ταραντούλα εμφανίστηκε και διαδόθηκε στα μέσα του 20-ού αιώνα, μετά από παρατηρήσεις του σχήματός του με ακόμα ισχυρότερα τηλεσκόπια. Οι διαστάσεις του στον νυχτερινό ουρανό είναι παρόμοιες με αυτές της Πανσελήνου.[5] Υπολογίζοντας την παράμετρο ότι απέχει 160.000 έτη φωτός από τη Γη, καθίσταται αντιληπτό ότι η διάμετρός του είναι τεράστια και ότι το φαινόμενο μέγεθος +8 σημαίνει ότι είναι ένα εξαιρετικά φωτεινό ουράνιο αντικείμενο, καθώς έχει και ιδιαίτερα έντονες αποχρώσεις, από τις οποίες κυριαρχούν το κόκκινο και το λευκό. Μάλιστα η διάμετρος και η φωτεινότητά του είναι τόσο μεγάλες, που αν βρισκόταν στην απόσταση που είναι το Νεφέλωμα του Ωρίωνα, στα 1.344 έτη φωτός από τη Γη, τότε το Νεφέλωμα Ταραντούλα θα φαινόταν 60 φορές μεγαλύτερο από την Πανσέληνο και θα έριχνε έντονες σκιές τη νύχτα.

Ο υπερκαινοφανής (σουπερνόβα) SN 1987A, ο λαμπρότερος που έχει παρατηρηθεί από την ανακάλυψη του τηλεσκοπίου και μετά, παρατηρήθηκε για πρώτη φορά στις 23 Φεβρουαρίου 1987 και ήταν στα όρια του νεφελώματος. Επίσης, έχει εντοπιστεί και ένα κατάλοιπο υπερκαινοφανούς στο ανοικτό σμήνος NGC 2060 και το οποίο αποτελεί τη λαμπρότερη πηγή ακτίνων Χ στο νεφέλωμα.[6] Ενδέχεται να υπάρχουν και αρκετά ακόμα κατάλοιπα υπερκαινοφανών μέσα στο νεφέλωμα, όμως είναι πρακτικώς δύσκολο να εντοπιστούν μέσα στη σύνθετη νεφελώδη εμφάνισή του, ειδικά αν συνυπολογιστεί και η μεγάλη φωτεινότητά του.[7]

Παραπομπές

  1. ↑ Tarantula Nebula (NGC 2070, 30 Doradus) David Darling
  2. ↑ Massey, P; Hunter, D. (January 1998). «Star Formation in R136: A Cluster of O3 Stars Revealed by Hubble Space Telescope Spectroscopy». The Astrophysical Journal 493 (1): 180. doi:10.1086/305126. Bibcode: 1998ApJ...493..180M 
  3. ↑ Bosch, Guillermo; Terlevich, Elena; Terlevich, Roberto (2009). «Gemini/GMOS Search for Massive Binaries in the Ionizing Cluster of 30 Dor». Astronomical Journal 137 (2): 3437–3441. doi:10.1088/0004-6256/137/2/3437. Bibcode: 2009AJ....137.3437B. 
  4. ↑ Grebel, Eva K.; Chu, You-Hua (2000). «Hubble Space Telescope Photometry of Hodge 301: An "Old" Star Cluster in 30 Doradus». Astronomical Journal 119 (2): 787–799. doi:10.1086/301218. Bibcode: 2000AJ....119..787G. 
  5. ↑ SEDS: NGC 2070
  6. ↑ «Multiwavelength Astronomy - 30 Doradus». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 25 Οκτωβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 24 Σεπτεμβρίου 2015. 
  7. ↑ Lazendic, J. S.; Dickel, J. R.; Jones, P. A. (2003). "Supernova Remnant Candidates in the 30 Doradus Nebula". The Astrophysical Journal. 596: 287. Bibcode:2003ApJ...596..287L. doi:10.1086/377630.

Αναφορές